صنعت حمل و نقل آنلاین: منطقه آزاد، به‌عنوان قلمرو معینی از یک سرزمین در نظر گرفته می‌شود که در آن، تجارت آزاد با سایر نقاط جهان طبق قوانین خاص و متفاوت از سرزمین اصلی مجاز شناخته می‌شود. در همین راستا، این مناطق با ایجاد مشوق‌ها و معافیت‌های متنوع سعی کرده تا به جذب سرمایه‌گذاری خارجی پرداخته و آن را در تولید کالاهای صادراتی مورد استفاده قرار دهد، ضمن اینکه صادرات افزایش یابد.
بر همین اساس، امروزه کشورهای مختلف اعم از توسعه‌یافته و در حال توسعه با هدف توسعه اقتصاد، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، اشتغال‌زایی، توسعه منطقه‌ای، رشد درآمد حاصل از خدمات و غیره به دنبال ایجاد مناطق آزاد تجاری صنعتی با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل موجود این مناطق هستند.
در حقیقت، مناطق آزاد با مدیریت هوشمند، آگاهانه و وضع قوانین کارآمد توام با پیشرفت، خواهند توانست هم موجبات مشارکت ایران را در اقتصاد جهانی از طریق صادرات تولیدات داخل فراهم کرده و هم با تأمین نیازهای وارداتی کشور به‌ویژه در حوزه تکنولوژی، ایران را به قدرتی اقتصادی در سطح اقتصاد جهانی تبدیل کنند.
در میان مناطق آزاد، منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی ماکو که از شمال به ترکیه و از شرق با مرز آبی ارس به جمهوری خودمختار نخجوان متصل شده، به‌عنوان شاهراه ارتباطی ترانزیت کالاهای کشورهای آسیای میانه و اروپا، مهم‌ترین شاخص تجارت جهانی و بهشت سرمایه‌گذاری شناخته شده است.
علاوه بر آن، منطقه آزاد ماکو به دلیل برخورداری از پایانه‌های مرزی ازجمله بازرگان و پلدشت، صاحب بزرگ‌ترین ظرفیت صادراتی در کشور است که باید از این ظرفیت‌ها در حوزه تجارت خارجی بیش از گذشته استفاده کرد.
مسیر گمرک و پایانه مرزی پلدشت به مقصد کشورهای ارمنستان، جمهوری آذربایجان و قفقاز هموار بوده و وجود این مسیر مناسب، رونق مبادلات اقتصادی ایران با شمال آسیا و اروپا را موجب شده است.
منطقه آزاد ماکو بزرگ‌ترین منطقه آزاد جهان بعد از چین از حیث وسعت تنوع چهره زمینی در بستری از یک ژئوسنکلینال است که رود ارس در خط مرکزی این گودی جغرافیایی در جریان است و در بالادست آن رشته کوه‌های قفقاز و پایین دست آن کوه‌های ارسباران قرار دارد که این منطقه را به صورت یک کاسه زیبای پرنقش و نگار از حیث چهره زمین (توپوگرافی) و موقعیت‌های لجستیکی در حمل و نقل ریلی، شوسه و هوایی قرار داده است.
این منطقه می‌تواند با برنامه‌ریزی صحیح و با نظارت مستمر در اجرا و رفع مشکلات و جلوگیری از دخالت‌های مقامات غیرمسئول در گستره تولید در منطقه تعریف شده، ضمن اینکه زمینه‌های صادرات و فرآورده‌های منطقه آزاد و اقلام صادراتی سایر نقاط کشور را به ترکیه و از طریق آن کشور به سایر نقاط فراهم کند.
منطقه آزاد ماکو یک موقعیت استثنایی را در سطح مناطق آزاد جهان دارا است. این منطقه در مسیر جاده ابریشم قرار دارد و منطقه شناخته شده و مرزی برای کشورهای جهان است. همچنین منطقه ماکو مسیر خط عبور کاروانیان از چین و ماچین (ماورای چین) یعنی کشورهای آسیای میانه و خاوردور تا اروپا بوده است و خط عبور و جای میخ چادر کاروانیان و گذر زمان در آن محسوس است و حالا هم در مسیر خط ترانزیت جاده غرب به شرق قرار دارد.
از طرفی، این منطقه با وجود مرز بازرگان و سرو مقسم عبور کامیون‌ها و تریلرهای حامل کالاهای تجاری به جنوب و شرق و جنوب شرق و جنوب غرب و جنوب کشور است؛ یعنی جای انشعاب راه‌های ورودی و خروجی تعداد ۵۰۰ تریلر ورودی و ۵۰۰ تریلر خروجی (به‌طور متوسط در روز است) تریلرها بار خود را به افغانستان، مرز چابهار و میرجاوه در جنوب‌شرق و خط ترانزیت از شمال ایران و سواحل دریای خزر به آسیای میانه، ترکمنستان، قزاقستان، تاجیکستان و… از طریق لطف‌آباد، باجگیران و سرخس و خط بندرعباس برای بارهایی به مقصد شیخ‌نشین امارات متحده عربی از طریق خلیج فارس.
منطقه آزاد ماکو و ارس برای تجار و مردان کار ترکیه مناطقی آشنا است، چرا که درست در آن سوی مرز و روی خط مرزی بازارچه‌های مرزی است و تجارت چمدانی بین دو سوی مرز در جریان است که خود در تثبیت جمعیت و جلوگیری از مهاجرت نقش اساسی بازی می‌کند.
اگر توجه بیشتری به مسائل حمل و نقل چه ریلی و چه از طریق شوسه به ورودی و خروجی‌های کامیون‌ها و تریلرها از مرز صورت گیرد و از توقف هر از گاه آنها در پست گذر مرزی چه ورودی و چه خروجی جلوگیری شود و عبور و مرور روان و پیوسته فراهم آید، خود زمینه‌ساز برای درآمدهای جاده‌ای و درآمدزایی در خط عبور کامیون‌ها می‌شود.
ماکو دارای فرودگاه بین‌المللی برای هواپیماهای غول‌پیکر و سنگین تجاری و مسافری است و این امر خود دیدار از دو منطقه آزاد شمال غرب ایران (جلفا ـ ماکو) را برای تجار و صنعتگران خارجی امکان‌سازی می‌کند.
از طرفی فاصله زمانی حضور در مناطق آزاد ماکو و جلفا بین دئوبایزید، وان و شهرهای مرزی حداقل ۲۰ دقیقه و حداکثر یک ساعت است که خود در رفت و آمد تجار و خریداران بدون نیاز به ویزا بسیار موثر است.
دکتر سیدجلال ابراهیمی
مدیر مرکز پژوهش و تحقیقات ایران و ترکیه
