زیرساخت‌های مورد نياز شبکه خدماتی در لجستیک و حمل و نقل (بخش3)

1- مقدمه

به‌غیر از ترمينال ها یا پايانه‌های ساده (که البته برخلاف پايانه‌های موجود کشور که صرفاً دارای امکانات تخليه و بارگيری است) زير بناهای شبکه خدماتی حمل و نقل جاده‌ای از انواع مختلفی از زير ساخت‌ها تشکيل می‌شود که به شکل زير قابل دسته‌بندی می باشد. البته باید اضافه نمود که عملاً بنادر خشک که در فصل قبل مورد بررسی قرار گرفت،  یکی از انواع زیرساخت‌های شبکه خدماتی لجستیک و حمل ونقل است و از نقشی مشابه با سایر زیرساخت‌ها که در این فصل بررسی می‌شود، برخوردار می باشد.

2- دسته‌بندی زیرساخت‌های شبکه خدماتی لجستیک و حمل و نقل

2-1- انبارها (Warehouses)

اولین و مهم‌ترین نوع زیرساخت‌های شبکه خدماتی لجستیک ، انبارها می‌باشند که به‌منظور تكميل و پشتیبانی از خدمات جابجایی و توزيع (inbound /outbound) به کار گرفته می شوند. در حالت کلی 4 نوع انبار مختلف، به‌منظور پشتیبانی از خدمات جابجایی و توزيع وجود دارد:

انبار برای محصولات نهايي (به‌منظور تغذيه زنجيره توزيع تجاری)

انبار برای مواد خام و یا مواد فاسدشدني

انبار برای تأمین نيازهاي مصرف كننده

انبارهاي تحت مديريت فروشندگان (Vendor-managed inventory)

2-2- سكوهاي خرده بار يا سکوهای متقاطع (cross-docking)

این گروه از زیرساخت‌های شبکه خدماتی لجستیک و حمل و نقل، زيربنایی براي تخليه كالاهاي گردآوري حمل شده (توسط کامیون‌های كوچك- DeliveryFleet) ، تخلیه و دسته‌بندی (sorting) سريع آنها و بارگيري فوري (در کامیون‌های بزرگ‌تر و يدك‌کش‌ها) به‌منظور انتقال به سكوهاي ترانزيت- هاب (Hub) و یا حمل به مقصد نهايي محسوب می گردند. این نوع انبارها یا به اصطلاح سکوهای خرده بار، از نقش مهمی در کارآیی عملیات حمل و نقل،  به‌ویژه جلوگیری و کاهش عملیات یک سر خالی کامیون‌ها برخوردار می باشند که امروزه ، این مقوله یکی از مشکلات جدی عدم بهره‌وری در ناوگان حمل و نقل جاده‌ای می باشد.

مثال موردی در خصوص سکوهای متقاطع یا خرده بار این است که در سرتاسر اروپا یک شبکه عظیم از شرکت‌های حمل و نقل متصل به تعدادی از انبارهای مرکزی (Hub) و انبارهای فرعی محلی (Spoke) وجود دارد که کار توزیع انواع کالاها را به‌عهده دارند. نقطه مشترک این کالاها، یکپارچه سازی در پالت است. به این شبکه عظیم Pallet Network می‌گویند. این شبکه به قدری وسیع است که قواعد یکنواختی را برای رد و بدل کردن پالت‌ها دربین شرکت‌های عضو خود تدوین کرده است. جالب این است که این شبکه عظیم از یک گروه یا شرکت واحد تشکیل نشده است، بلکه چندین و چند شرکت غیروابسته، حول یک نظام واحد با هم همکاری می‌کنند.

2-3-سكوهاي ترانزيت[3]یا هاب ها

سکوهای ترانزیت یا هاب ها ، در واقع بعنوان نقاط مركزي ترانسشيپ ، در ساختار شبکه‌ای حمل و نقل محسوب می گردند. این سکوها به‌نحوی استقرار می‌یابند تا قادر باشند، به چندين گيرنده و يا فرستنده كالا ارائه خدمات ‌نمايند. اصولاً هاب ها به‌صورت قطبی عمل می‌کنند و به مراکز اقمار متعددی دسترسی دارند که اصطلاحاً Hub & Spoke نامیده می‌شوند.البته Hub & Spoke در لغت به معنای مرکز و پره‌های چرخ دوچرخه است و در حمل و نقل اين واژه به مثابه سيستمی تلقی می‌شود که از يک قطب يا مرکز اصلی و تعدادی مراکز اقماری وابسته به آن تشکيل می‌شود.

2-4- مراكز لجستيك (Logistic Centers)

کامل‌ترین نوع زیرساخت شبکه خدماتی لجستیک و حمل و نقل، مراکز لجستيک است. این مراکز از محوطه‌های مجهزی تشکیل می‌شوند كه در آنها تمام فعالیت‌های مرتبط با عملیات حمل و نقل و توزيع كالا

هم در حمل‌ونقل داخلي و هم در ترانزيت و حمل‌ونقل بین‌المللی، توسط عوامل و متصديان مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. نکته مهم در مورد مراكز لجستيك آن است که این مراکز توسط يك نهاد واحد (چه دولتي و چه خصوصي) اداره می‌شوند ، همچنین تجهيزات این مراکز بسیار متنوع و کامل بوده و کليه عوامل و متصديان عملياتی اعم از حمل و نقل و توزيع به آن دسترسی دارند.

متن کامل این مقاله را می‌توانید در شماره 371 ماهنامه «صنعت حمل و نقل» مطالعه کنید