صنعت حمل و نقل آنلاین: به جرات میتوان به این نکته مهم اشاره کرد که با خروج آمریکا از برجام یکی از مهمترین صنایعی که در لیست تحریمها قرار خواهد گرفت، صنعت کشتیرانی و بنادر ایران است. با توجه به اینکه اغلب صادرات و واردات کشور از طریق آب صورت میگیرد، به نظر میرسد مسوولان کشتیرانی ایران باید تدابیر لازم و موثری در این زمینه بیاندیشند. خط کشتیرانی مرسک، بزرگ‌ترین سرویس کانتینری جهان، ۱۷۰ روز مانده به مهلت ترامپ، ایران را ترک کرد. وقوع این اتفاق به نوعی آغاز محدودیتها برای صنعت کشتیرانی است. از سوی دیگر برخی کارشناسان معتقدند “امکان بازگشت شرکت‌های بزرگ به کشور وجود دارد اما اگر چنین هم نشود، صنعت کشتیرانی ایران این توانایی را دارد که در شرایط جدید نیز قدرت خود را در منطقه حفظ کند”. حال این دوگانگی خروج، هرچند وضعیتی نامشخص و در عین حال امیدوارانه را نوید می‌دهد اما ادامه همراهی ایران با شرکت‌های بزرگ کشتیرانی بعید به نظر میرسد. به منظور بررسی و پیشبینی اوضاع کشتیرانی ایران پس از اعمال تحریمهای آمریکا با چند تن از کارشناسان و فعالان صنعت کشتیرانی کشور گفتگو کردهایم تا نظرات آنها را درباره این موضوع مهم جویا شویم:
مذاکره منطقی با اروپا برای حل مشکلات
عطاءالله صدر از مدیران سابق کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه در گذشته که ایران تحریم شد، شرایط به نحوی بود که اجماع جهانی علیه کشور وجود داشت گفت: اکنون پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام و نادیده‌گرفتن یک پیمان بینالمللی مشخص نیست که اروپا آمریکا را در اعمال تحریمها علیه ایران همراهی کند و ایران میتواند از این شکاف ایجاد شده نهایت استفاده را ببرد.
صدر تصریح کرد: این‌بار آمریکا ممکن است با فشار بر برخی شرکت‌ها آنها را از همکاری با ایران بر حذر دارد اما اهرم‌های دیپلماسی می‌توانند روی این جریانات اثرگذار باشند. آن زمان که مسوولیت داشتم، وقتی با مدیرعامل مرسک صحبت کردم، آنها اعلام می‌کردند که امکان ندارد دوباره به ایران بازگردند اما بازگشتند. این‌بار هم که تحریمها علیه ایران یکپارچگی ندارد و دیپلماتهای ایرانی این اجماع را شکستهاند. هرچند ممکن است فشارهایی به اروپا و این شرکت‌ها وارد شود اما آنها منافع خود را در نظر خواهند گرفت.
وی با بیان اینکه در این مرحله، استقلال اروپا به‌شدت حایز اهمیت است افزود: اگر روابط را درست تنظیم کنیم و مذاکراتی که با اروپا داریم به نتیجه مناسبی منتهی شود، میتوان امیدوار بود که این مشکلات برطرف شده و شرایط به حالت اول بازگردد.
این کارشناس با بیان اینکه سهم تجارت اروپا با ایران در قیاس با سهم تجارت آنها با آمریکا چندان نیست اضافه کرد: در این مرحله استقلال اروپا مطرح شده است و اینکه آیا می‌خواهند به تبعیت بدون قیدوشرط خود از آمریکا ادامه دهند یا خیر؟ در شرایط کنونی حفظ منافع ملی بسیار با اهمیت است و هر روش و راه‌حلی که منافع ملی کشور را تامین کند، دنبال می‌کنیم.
خروج خط کشتیرانی مرسک لطمه ای وارد نمی کند
ابراهیم رزاقی کارشناس ارشد اقتصادی کشور با اشاره به اینکه سازمان بنادر و دریانوردی از جمله مجموعه‌هایی است که تحریم بر فعالیت آن تاثیری نمی‌گذارد و میتواند روند توسعهای خود را ادامه دهد افزود: در سالهایی که بدترین تحریمها شامل حال ایران شد، خللی در فعالیت سازمان بنادر ایجاد نشد و همواره خدمات مناسب به تجار داده شد.
وی گفت: برای آنکه بنادر کشور از تحریمها آسیب نبینند جذب سرمایههای خارجی بهترین عامل پیشگیرانه است. وقتی سرمایه کشورها وارد ایران شود، دیگر آنها تحت تاثیر مسایل سیاسی قرار نمیگیرند. درحال حاضر بنادر کشور رشد خوبی دارند و به تواناییهای قابل توجهی دست یافتهاند ولی برای رقابت با کشورهای همسایه و جذب بیشتر کالاها فعالیتهای توسعهای دیگری میتوان انجام داد.
رزاقی خاطرنشان کرد: خروج خط کشتیرانی مرسک از ایران، به فعالیتهای تجاری کشور لطمهای وارد نمیکند چرا که این مجموعه سهمی در حمل و نقل دریایی کشور نداشته است. با بیش از ۲۰ خط کشتیرانی همکاری داریم که برای حضور در ایران مشکلی ندارند.
وی تصریح کرد: بنادر شهید رجایی و امام خمینی (ره) جزو بنادر توسعه یافته کشور هستند که توانایی تخلیه و بارگیری حجم بالایی از کالا را دارند. سایر بنادر هم برای سرمایهگذاران جذابیت های زیادی دارند که باید برای هدایت سرمایههای آنها به کشور برنامهریزی کنیم. بندر بوشهر از آن جمله است. این بندر به قطر نزدیک است و از آنجا که رابطه خوبی بین دو کشور وجود دارد میتوان مبادلات تجاری دو کشور را افزایش داد.
این کارشناس ارشد اقتصادی افزود: توصیه من به سازمان بنادر و دریانوردی این است که نسبت به خرید تجهیزات جدید و مدرن اقدام کنند. تمام بنادر کشور امکان توسعه و رشد دارند. با حمایت این سازمان میتوان بخش خصوصی داخلی را برای خرید تجهیزات هدایت کرد.
چشمانداز روشن صنعت دریایی ایران
علی‌اکبر غنجی از مدیران مطرح صنعت دریایی در کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران آینده این صنعت را با وجود تحریمها مثبت ارزیابی کرد و افزود: در کوتاه‌مدت تا فاصله ۱۸۰ روز اعلامی از سوی رییس جمهور آمریکا، به نظر می‌‌رسید شرکت‌ها نباید از ایران خارج می‌شدند اما شاهد بودیم که این خروج رخ داد اما تصمیم اخیر اتحادیه اروپا مبنی‌بر وضع قانونی برای نادیده‌گرفتن تحریمهای آمریکا و در نظر‌گرفتن جریمه برای شرکت‌هایی که از تصمیم آمریکا تبعیت می‌کنند، سبب شد تا فضای روانی صنعت کشتیرانی برهم نخورد.
غنجی با تاکید بر اینکه در صنعت کشتیرانی، 3 رکن موسسات رده‌بندی، بیمه‌‌ها و ورودی به بنادر از اهمیت بالایی برخوردار هستند گفت: باید این3 بخش را رصد کرد و دید که آیا از دستورات دولت‌های خود تبعیت خواهند کرد یا خیر زیرا این شرکت‌ها عموما خصوصی هستند. اگر این تبعیت رخ دهد باید امید داشت که در حوزه اقتصاد بینالمللی جبهه‌ای در مقابل جبهه آمریکا به وجود آمده است. تنها نگرانی که می‌ماند جریان مالی است که آن را نیز میتوان با راهکارهای متنوعی از جمله ایجاد بلوک‌های منطقه‌ای پیگیری کرد.
غنجی با بیان اینکه نمی‌توان روند کشتیرانی را متوقف کرد افزود: ممکن است اکنون تصور کنند که بسیاری از بخش‌های آسیب‌پذیر اقتصاد ایران را شناسایی کرده‌اند اما ما هم آن آدم‌های قبلی نیستیم و راه‌های جدیدی را یادگرفتهایم.
محدودیت تجارت و بیمه، نتیجه تحریمهای کشتیرانی
کاپیتان محمدرضا بنایی مدیرعامل شرکت افرا مارین کیش با بیان اینکه وقتی بحث حمل‌ونقل مطرح می‌شود، حمل‌ونقل همراه با حركت، عمليات و فعاليت است و هر حرکتی مثل راه رفتن همراه با ریسک است افزود: حمل‌ونقل هم از این قاعده مستثني نيست. طبع حمل‌ونقل در اشکال مختلف جادهای، دریایی و مانند آن، حرکت است بنابراین با ریسک همراه است.
وی تصریح کرد: دو صنعت جادهای و دریایی پیوند مشترک دارند. همانگونه که گفته شد حمل‌ونقل همراه با ريسك است. ارگان‌هایی باید ریسک‌های عملیاتی متصل و مرتبط با حمل‌ونقل را تحت پوشش قرار دهند و اين امر امكان ريسك‌پذيري و گسترش فعالیت را براي كسي كه حمل‌كننده است، ايجاد مي‌كند.
بنایی گفت: طبق آمار آنکتاد حجم عظيمي از تجارت بين‌الملل که سهم آن بیش از 90 درصد بوده روي دريا صورت میگیرد و وقتي چنين حجمي از تجارت روي دريا انجام مي‌شود، طبعا تمام صنايعي كه مرتبط با اين حجم از تجارت هستند قابل‌توجه خواهند بود.
وی تاکید کرد: محدود كردن شركت‌هاي كشتيراني در استفاده از امکانات بینالمللی طبعا منجر به محدود شدن اقتصاد آن كشور خواهد شد زیرا تجارت با محدوديت مواجه مي‌شود.
بنایی با اشاره به اینکه حضور بيمه در صنعت حمل‌ونقل آشكار است افزود: مي‌توانيم به دوران سخت تحريم رجوع كنيم كه چرا دولت‌های غربی به‌عنوان ابزار مبارزه با ایران از تحریم استفاده كردهاند و صنعت بيمه و بانك را هدف قرار دادند زیرا تنها مواردي هستند كه همه به آنها نياز دارند و بدون وجود آنها مخصوصا بيمه، هيچ فعاليتي نمی‌تواند شكل بگيرد.
سخن آخر
با توجه به نظرات مختلف کارشناسان درباره آثار تحریم بر حال و روز بنادر و صنعت کشتیرانی ایران، به نظر میرسد از یک سو با اتکا به ظرفیتهای داخلی بتوان تا حدودی در حوزه بنادر مشکلات و معضلات متعدد را برطرف کرد و از سوی دیگر محدودیتهای تجاری و بیمه را باید از طریق دیپلماسی فعال و ایجاد شکاف بین اروپا و آمریکا را حل کرد تا کشتیهای ایرانی بتوانند به منظور مبادله کالا در اسکله کشورهای مختلف پهلو بگیرند. هر چند نباید از ذکر این نکته مهم غافل شد که ارتباط مستمر بینالمللی با کشورهای مختلف آسیایی و اروپایی تا حدودی میتواند محدودیتهای بینالمللی ایران در حوزه کشتیرانی را مرتفع کند.
