صنعت حمل و نقل آنلاین: در قرن بيست و يکم، پيشرفت فناوري موجب شد تا وقت انسان بيش از پيش آزاد شود و به تبع آن زمان بيشتري را صرف اوقات فراغت خود نمايد که سفر و گردش یکی از بخشهای گذران این اوقات فراغت است. باتوجه به توسعه گردشگری در جهان امروزی میتوان اين قرن را عصر صنعت گردشگري نامگذاری کرد. در عین حال، گردشگري به عنوان يکي از منابع درآمد و ايجاد اشتغال در سطح ملي مي‌تواند رهيافتي براي توسعه اقتصادي باشد. گردشگري
بهخصوص در زماني که سود فعاليت‌هاي ديگر بخشهاي اقتصادي در حال کاهش باشد، جايگزين مناسبي براي آنها و راهبردي براي توسعه است.
همچنين بايد افزود که چرخه عظيم مالي که به طور غيرمستقيم حول محور صنعت گردشگري ميچرخد، به مراتب بیشتر از درآمدهاي مستقيم بر اقتصاد جهاني تاثيرگذار است. درعین حال نمیتوان از هزینه‌های مریی و نامریی که این صنعت به بخشهای مختلف تحمیل میکند، چشمپوشی کرد.
در این میان مجمع عمومی سازمان ملل سال ۲۰۱۷ میلادی را به‌عنوان سال جهانی “گردشگری پایدار؛ ابزاری برای توسعه” (International Year of Sustainable Tourism for Development) اعلام کرده‌است و این نامگذاری با پنج هدف اصلی، رشد اقتصادی پایدار و فراگیر، شمول اجتماعی، کاهش فقر و اشتغال، بهره‌وری منابع، تغییرات اقلیمی و حفاظت از محیط زیست، ارزش‌های فرهنگی، میراث و تنوع و درک مشترک، صلح و امنیت انجام شده است.
با توجه به اهمیت توسعه گردشگری پایدار و مفهوم آن و اتکا به یکی از ارکان اصلی توسعه گردشگری که بخش اقامت و هتل است، میزگردی تحت عنوان سرمایهگذاری در صنعت هتلداری، چالشها و موانع پیش‌رو با حضور دکتر فریبرز رییسدانا اقتصاددان و دبیر هیات کارشناسی ماهنامه، دکتر ابراهیمبای سلامی رییس هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی، دکتر جمشید حمزه زاده رییس جامعه هتلداران ایران، دکتر عرفان لاجوردی دکترای حقوق بین‌الملل و تنی چند از کارشناسان این حوزه در دفتر مجله برگزار شد.
این درحالی است که با وجود دعوت از معاونت سرمایهگذاری و معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و اعلام تایید حضور یکی از مدیران کل حوزه گردشگری در این نشست جهت پاسخگویی به سوالات و چالش‌های مطرح شده از سوی بخش خصوصی و کارشناسان فعال در حوزه گردشگری، هیچیک از مسوولان و کارشناسان دولتی در حوزه گردشگری در این نشست حاضر نشدند و در آخرین لحظات از انجام همکاری امتناع کردند. در ادامه مشروح آنچه توسط کارشناسان در این نشست مطرح شد را میخوانید:
گردشگری یکی از صنایع رو به رشد جهان است و منبع مهمی برای کسب درآمد بسیاری از کشورها محسوب میشود. صنعت گردشگری با تمرکز ویژه بر مردم، از طریق ایجاد مشاغل مختلف، به جوامع محلی، حیاتی دوباره می‌بخشد. اما گردشگری پایدار از تمرکزی دوباره و سازگاری آن با شرایط موجود میگوید. باید بین محدودیت‌ها و استفاده از منابع توازنی یافت که تغییرات مداوم، نظارت و برنامهریزی به ما این اطمینان را بدهد که گردشگری را میتوان مدیریت کرد.
این میزگرد با صحبتهای دکتر فریبرز رییسدانا و اشاره به بحث “گردشگری پایدار” آغاز شد. وی در این خصوص گفت: برای تشریح گردشگری پایدار، نیازمند توضیح دقیق اصطلاح پایداری هستیم. اگر این توضیح و تشریح را داشته باشیم تکلیف خود را می‌دانیم که می‌خواهیم چه کنیم، کجا سرمایهگذاری کنیم و چگونه منابع ملی و امکانات جامعه را هدایت کنیم و چه توصیه‌هایی به کارشناسان، مردم عادی و مسوولان داریم. اگر بخواهیم از گردشگری بگوییم این مهم را میتوان به سادگی توصیف کرد چراکه گردشگری عبارت است از سفرهایی که به قصد کار و تجارت انجام نمیشود بلکه این سفر به قصد رفاه و تفریح و اوقات فراغت اتفاق میافتد که میتواند شامل سفرهای داخلی، خارجی و ورودی شود.
این اقتصاددان با اشاره به آنکه پدیده فراغت امروزه تبدیل به مفهومی فراتر از نقطه مقابل کار شده است اظهار کرد: امروزه فراغت به عنوان بحثی در هستی انسان مطرح میشود. این درحالی است که در گذشته، افتخار این بود که از فراغت دور شوند چراکه گفته می‌شد نشانه تنپروری است و حتی در دورهای به عنوان پاداش به کار در نظر گرفته می‌شد. اما در فلسفه رادیکال و در فلسفه تحمیل علوم انسانی کاوش در شخصیت و هویت انسانی مطرح میشود که فراغت پدیده سطحی و پاداش در قبال کار نیست بلکه هستی انسان است. انسان خلق شده تا به فعالیتهای ارزشمند بپردازد و اثر هنری و علمی تولید کند. همه این امور جزو فراغت هستند. فراغت ضد کار نیست و تغییر نرم به نفع بالابردن ارزشزایی واقعی برای انسان است. گردشگری نیز از این قاعده مستثنی نیست. این روزها هدف از گردشگری، فقط جذب افراد پولدار که بتوانند منشا درآمد و سود باشند نیست بلکه به وظیفه انسانی برای ارایه امکانات در جهت شکوفایی و بالندگی حیات انسانی تبدیل شده‌است و در این مورد، گردشگری و فراغت با یکدیگر همسو هستند.
رییسدانا در ادامه با اشاره به گردشگری پایدار اذعان کرد: آنچه در حوزه گردشگری پایدار مطرح است، مفهوم پایداری است که جای بحث دارد. آنچه متداول است، تعریف پایداری در دانش توسعه اقتصادی مطرح شده و به سایر بخشها رسیده است. از آنجا که هر فعالیت بشری، هزینه‌های مریی و نامریی ایجاد میکند، موجب اختلال در منابع میشود و ضایعات به بار میآورد که از آن جمله میتوان به آلودگی محیطزیست اشاره کرد. بنابراین فعالیتهای توسعهای و مولد، زمانی موجه است که به قدر کافی درآمد داشته باشد تا به جبران ضررها و خسارتهایی که ایجاد کرده بپردازد.
او معتقد است از چندین سال پیش تاکنون این بحث مطرح است که درآمد خالص یک فعالیت فقط عبارت از کسر هزینه‌های پولی از محل درآمد نیست بلکه عبارت است از کسر هزینه‌های مختلفی که آن فعالیت در جامعه بشری به بار میآورد.
این اقتصاددان با اشاره به آنکه اگر چنین کنیم میشود پایداری ولی در تعریف جدیدتر، پایداری مفهوم عمیق‌تری پیدا کرده است افزود: به این معنا که هزینه را فقط بر اساس هزینه ریالی تصور نکنیم بلکه هزینه‌های انسانی، از دست رفتن فرصتهای انسانی، کرامت و شرافت انسانی و محیطزیست به نفع آیندگان و به نفع نسلهای آینده مطرح است. اگر فعالیتی، محیطزیست را از اختیار نسلهای آینده خارج کند با وجود آن که نمیتوانیم آن را ببینیم، اما هزینه‌ای است که پرداخت میکنیم. بنابراین پایداری مفهومی گسترده‌تر پیدا کرده است.
رییسدانا با تاکید برآنکه گردشگری پایدار مسوولیت بیشتری را بر دوش فعالان، مدیران و مسوولان گردشگری قرار میدهد گفت: این مسوولیت به ما گوشزد میکند که به سادگی به جذب گردشگر، ایجاد درآمد و ایجاد شغل ناشی از آن توجه نکنند بلکه به آثار منفی که گردشگری در زندگی اجتماعی و اقتصادی ایجاد میکند نیز بنگرند. آثار منفی این امر بر نسلهای آینده و امنیت اجتماعی باید مورد توجه قرار گیرد. البته توسعه گردشگری فقط با آثار منفی همراه نیست چراکه گردشگری موجب تبادل فرهنگی و ارتباط بین انسانها میشود و از این امر میتوان به عنوان آثار مثبت یاد کرد تا بتوانیم ترازنامه واقعی گردشگری را در جامعه شناسایی کنیم. در دنیا نگاههای مختلف به موضوعات محیطزیستی داریم. گاهی با نگاهی مانند نظر ترامپ به موضوعات محیط زیست روبه رو میشویم که میگوید: “من این حرف‌ها حالیم نیست و اگر فلان قرارداد محیطزیست را امضا کنم فلان میلیون دلار به ضرر اقتصاد ما میشود و شغلهایمان را از دست میدهیم از این رو هیچ تعهدی را در قبال محیط زیست بر عهده نمی‌گیرم چون تعهد اصلی من در خصوص حقوق ساکنان و مردمان آمریکاست”. این صحبتها ظاهر احساساتی دارند و اینگونه به نظر میرسد که نباید در چنین اموری مداخله کرد. این درحالی است که پدیده‌های جهانی به همه مردم جهان ارتباط دارد.
نشریه “گردشگری پایدار” به عنوان رسانه‌ای مسوول در مقابل افکار عمومی این دریچه را ایجاد کرده‌است تا کارشناسان امر بتوانند با بیان نظرات خود، جنبه‌های مختلف گردشگری پایدار را مورد بررسی قرار دهند. گردشگری باید درآمدزایی، اشتغالزایی و استفاده از منابع را در پی داشته باشد اما جا دارد آثار منفی و مثبت ناپیدایی که گردشگری در جامعه ایجاد میکند را هم به صورت منطقی و شجاعانه و شفاف مطرح کنیم تا برای آیندگان از قید خیالپروری نجات پیدا کنیم.
**تاملی بر گردشگری و مفهوم پایداری
این نشست تخصصی با صحبتهای دکتر ابراهیمبای سلامی رییس هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی ادامه یافت.
او با اشاره به مفاهیم جدی و اصلی مانند گردشگری و پایداری گفت: مفهوم گردشگری از آنجا که به حرکت نظام‌مند انسانها و تعریف فرآیند میزبانی و مهمانی به عنوان یک موقعیت تجاری وسیع متصل است، درخور اندیشه و تحقیق بیشتری است. گردشگری مفهومی است که نمیتوانیم به سادگی از آن عبور کنیم بلکه باید آن را بشناسیم.
ابراهیمبای سلامی در ادامه مفهوم گردشگری را در دو سطح مورد بررسی قرار داد و گفت: مفهوم گردشگری عبارت است از پدیده اجتماعی به عنوان گردشگری که در جهان مدرن بعد از طی مراحل جهانگردی اتفاق افتاده است. چراکه عمر جهانگردی به سر آمده و میتوان گفت برادران امیدوار از آخرین جهانگردان بودند و بدون مقصد معین، بدون بلیط و هزینه مشخص در مسیرهای مختلف حرکت و به کشورهای مختلف سفر میکردند. در جامعه مدرن، بزرگترین پدیده اجتماعی گردشگری است. چراکه تاکنون سابقه نداشته است بیش از یک میلیارد و دویست میلیون نفر در قالب تورهای منظم در تعاملی مسالمتآمیز برای فرار از یکنواختی و برای بهدست آوردن آرامش، ماجراجویی و لذت بردن و تفریح و … حرکت کنند و مجدد به وطن خود بازگردند. از این روست که امروزه صنعت گردشگری تبدیل به مهمترین صنعت جهان شده است.
او با اعتقاد به اینکه گردشگری به محور تحولات نظام اجتماعی تبدیل شده است اظهار کرد: در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی وارد فضای دیگری میشویم که ناشی از تحول در ساختار تولید است. وقتی بشر فعالیتهای خود را از کشاورزی به صنعت و از صنعت به خدمات گسترش میدهد، شاهد آن هستیم که در آخرین تغییری که در ساختار تولید اتفاق میافتد، نظام اقتصادی را وارد پارادایمهای جدید میکند.
این فعال گردشگری ادامه داد: در درجه اول با پدیده‌ای وسیع به نام گردشگری روبهرو هستیم با کارکردهای مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و در درجه دوم توجه ما به صنعت گردشگری است. صنعت گردشگری موقعیت میهمانی و میزبانی را به فرصت تجاری تبدیل کرده است.
ابراهیمبای سلامی با اشاره به مطالعات انجام شده و با نقد تئوری‌های موجود در گردشگری ادامه داد: در سال 1385 تئوری به دنیا ارایه کردم که صنعت گردشگری را دوباره باید تعریف کنیم. هرچند در ایران خیلی درباره گردشگری حرف می‌زنیم اما شناخت درستی از گردشگری که پدیده مبهم و تاثیرگذار است نداریم و از ارایه برنامههایی که اثرگذار باشند خبری نیست.
او با تقسیم صنعت گردشگری در شش مولفه اصلی خاطرنشان کرد: به عمد این تئوری ششگانه را مطرح میکنم چراکه باید بدانیم صنعت گردشگری بخشی از فرآیند و پدیده گردشگری است. مراد از برنامهریزی و توسعه این است که بتوانیم آن را به تحول اقتصادی و ساختار تولید ربط دهیم. در تئوری مولفه‌های ششگانه میتوان به جاذبههای فرهنگی، طبیعی، خدماتی و صنعتی، حملونقل (هوایی، ریلی، زمینی و دریایی)، اقامت و هتل، پذیرایی، رستوران و غذا، بازار، خرید سوغات و صنایعدستی، خدمات اختصاصی در صنعت گردشگری اشاره کرد.
در این میان مولفه اقامت و هتل در حوزه گردشگری اهمیت بسیار زیادی دارد چراکه بیش از90 درصد صنعت گردشگری در حوزه اقامت میگنجد. رییس هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی با بیان این صحبتها افزود: این حوزه در ایران به شدت با کمبودهایی روبهروست که در بخش ساختار شاهد آن هستیم و امکان بازاریابی را از ما گرفته است. این امر ما را در فرآیند سنتی و تقاضامحور قرار داده است و کمتر امکان عرضه محوری و ارایه به بازارهای جهانی و حتی منطقهای را داریم.
ابراهیمبای سلامی با اشاره به آنکه این موضوع در طرح صد هتل، صد کسب وکار و سایر طرح‌ها مورد بررسی قرار گرفته است خاطرنشان کرد: این درحالی است که عرصه تنگ اقامت در ایران و نگاه سنتی و محدود به صنعت گردشگری سبب شده حتی در بهترین مقاصد سفر مانند اصفهان، تهران، مشهد، تبریز، همدان و سنندج نتوانیم در بازار جهانی، بازاریابی و تبلیغات مناسب داشته باشیم.
به اعتقاد او هرچند بحث هتلسازی در حوزه گردشگری اهمیت دارد اما نمیتوان از بخش سوغات و خرید صنایع دستی چشم پوشی کرد چراکه بر اساس مطالعات انجام شده هرگاه درآمد گردشگران بیش از 30 هزار دلار در سال باشد، دو سوم هزینه سفر، خرید است. به این معنا که بخش تامین بلیط و اقامت برای گردشگرانی که از طبقه متوسط روبه بالا هستند، در زمره هزینه‌های جزیی آنها قرار میگیرد و خرید اهمیت بیشتری پیدا میکند. همچنین در حوزه گردشگری به صورت اختصاصی به راهنمایان گردشگری، بانک، بیمه ،تورآوران، IT و ICT، آموزش و… نیاز داریم.
ابراهیمبای سلامی در تکمیل تعریف گردشگری پایدار، به توسعه پایدار اشاره کرد و گفت: توسعه پایدار، پارادایم مشخصی است که طی سی سال اخیر در دنیا مطرح شده است. آنچه در صنعت گردشگری اهمیت دارد این است که علاوه بر حفظ منابع مادی و معنوی جامعه برای نسلهای آینده، ارتقا و تعالی آنها نیز در نظر گرفته شود. باید رویکردی اقتصادی به تعالی فرهنگ داشته باشیم. آنچه از میراث فرهنگی فاخر ما باقی مانده، ایران را به کشور موزه تبدیل کرده است. آنچه ما باید انجام دهیم این است که باید فرهنگ، هنر و اقتصاد را توامان به کار گیریم تا بتوانیم شرایط بهتری فراهم کنیم.
او ادامه داد: در بحث گردشگری پایدار، مشارکت محلی و ملی از گزینههای اساسی است. گردشگری باید بر حسب آمایش سرزمین، توسعه مقاصد، احیای جاذبههای نهان و نیمهنهان کشور توسعه یابد تا بتوانیم از کارکردهای اصلی صنعت گردشگری استفاده کنیم.
به اعتقاد این فعال گردشگری باید به پنج کارکرد صنعت گردشگری نیز توجه داشت که یکی از این کارکردها، افزایش درآمد است. چنانکه تا سال 2020، از درآمد ناشی از فروش نفت و خودرو نیز بیشتر خواهد شد. چراکه درآمد ناشی از صنعت گردشگری، مستقیم به مردم میرسد درحالی که درآمد ناشی از نفت، به صورت مستقیم اول به دولت میرسد و پس از توزیع آن توسط دولت و تلاش مردم و شرکتها، اندکی از آن بودجه به جامعه تزریق میشود.
او ادامه داد: دومین کارکرد صنعت گردشگری، ایجاد اشتغال است. اشتغال وسیع که از هر 10 شغل ایجاد شده در جهان، یک شغل در حوزه گردشگری است. کارکرد سوم، عدالت گستری است چراکه صنعت گردشگری هم برای سرمایهدار و کارآفرین فرصت سرمایهگذاری در هتل، ایرلاین، حمل و نقل، رستوران، بانک و بیمه فراهم میکند هم برای طبقات متوسط، فرصت مدیریت و ارایه خدمات ایجاد میکند. برای طبقات فقیر نیز امکان اشتغال و استفاده از فرصتهای موجود و ارایه خدمت در ابعاد مختلف بهوجود میآورد. بنابراین صنعتی عدالت گستر است.
ابراهیمبای سلامی خاطرنشان کرد: گردشگری، صنعت فقرزدا نیز هست چراکه در هر منطقهای گسترش پیدا کرده است، هر کس با تلاش خود توانسته کار به دست آورد. پایداری و حفظ محیط زیست نیز از دیگر کارکردهای صنعت گردشگری است.
او با اشاره به آنکه در گردشگری، بازدید از اماکن و جاذبهها را می‌فروشیم تصریح کرد: مخاطبان حرکت میکنند و از جاذبهها بازدید میکنند. در واقع مانند نفت و صدور پنبه، آهن و سیمان، کالای فیزیکی به صورت عمده از کشور صادر نمیشود بلکه دیدار از یک جاذبه یا فرهنگ و آداب و رسوم را به گردشگر فروختهایم. این امر ارتقای اثرات فرهنگی، اجتماعی و تعامل با مردمان مختلف را به همراه دارد و در عین حال اثرات اقتصادی نیز دارد.
**اعمال نگاههای سلیقهای در گردشگری
دکتر جمشید حمزهزاده رییس جامعه هتلداران ایران دیگر سخنران این نشست تخصصی بود که با نگاهی اجرایی‌تر به مقوله توسعه گردشگری پایدار پرداخت و گفت: برای آنکه بتوانیم در صنعت گردشگری و صنعت هتلداری به توسعه پایدار برسیم حتما باید اقداماتی در حوزه زیرساخت گردشگری، نرمافزارها و سختافزارها انجام دهیم.
او ادامه داد: برای آنکه بتوانیم در حوزه گردشگری به توسعه پایدار برسیم، استراتژی مشخص نداریم. هرچند ممکن است برنامههای پراکنده‌ای در این خصوص داشته باشیم اما برنامه جامعی نداریم که کشور بر اساس آن تمام فعالیتها و امور را هدایت کند. این امر سبب شده تا با تغییر رییس، مدیران و معاونان سازمان میراث، فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، با نگاههای سلیقهای آنها در اداره امور روبه رو شویم. اگر برنامهای مدون و مشخص در این خصوص داشتیم، این برنامه می‌توانست سلیقه و نگاه مدیران را جهت دهد. نگاههای سلیقهای سبب شده تا آسیب‌های بسیار زیادی به گردشگری وارد شود.
حمزهزاده تصریح کرد: عمر مدیریت در حوزه گردشگری کوتاه است از اینرو، مدیران سعی میکنند برای آنکه در مدت کوتاه مدیریت خود عملکردی خوب از خود نشان دهند، فعالیتهای سلیقهای را انتخاب کنند. در عین حال شاهد پراکندگی در اجرای توسعه گردشگری در کشور هستیم چنانکه در تمام دنیا محوریت توسعه گردشگری، توسعه و ساخت هتل است این درحالی است که مشاهده میکنیم، سازمان میراث و گردشگری برنامههایی را در جهت تضعیف صنعت هتلداری اجرا میکند.
رییس جامعه هتلداران ایران با اشاره به اجرای طرح خانهمسافرها از این طرح به عنوان یکی از برنامههای سازمان میراث و گردشگری نام برد که جهت تضعیف صنعت هتلداری اجرا شده است و افزود: در اوایل امر خانهمسافرها به صورت غیررسمی فعالیت میکردند اما سازمان میراث و گردشگری با بازنگری آییننامه ایجاد، اصلاح و تکمیل و درجه بندی اقامتگاههای گردشگری، با نگاه صددرصد دولتی، بخشی تحت عنوان خانهمسافر را به اقامتگاههای گردشگری اضافه کرده است که مخل کیفیت خدمات است. این امر سبب میشود تا هتلها به شدت آسیب ببینند و خدمات اقامت کاهش یابد. مسافران نیز بلاتکلیف خواهند ماند.
حمزهزاده در توضیح این امر ادامه داد: در خصوص خانهمسافرها شاهد هستیم که در یک اتاق 10 نفر اقامت دارند که از لحاظ بهداشت، ایمنی و … مشکل دارد چراکه خانهمسافرها ضوابط ایمنی ندارند. در کنار این امر چون نظارتی وجود ندارد، شاهد وقوع هنجارهای اجتماعی و فرهنگی بسیار زیادی هستیم که در خانهمسافرها اتفاق میافتد. دراین خصوص نیز مستندات بسیار زیادی در دست داریم که قابل ارایه است. در خانهمسافرها نیازی به ارایه شناسنامه نیست و این امر امکان اقامت افراد مختلف حتی تروریستها را ساده میکند. این در حالی است که هتل تابع قوانین و مقررات است و محدودیت پذیرش افراد را دارد.
رییس جامعه هتلداران ایران ادامه داد: با توجه به فعال شدن خانهمسافرها و سوق یافتن گردشگران برای اقامت در این مراکز، هتلها برای آنکه بتوانند با قیمت ارایه شده رقابت داشته باشند و بازار و مسافران خود را از دست ندهند، از کیفیت خدمات میکاهد و به جای آنکه به سمت ارتقای کیفیت خدمات در هتلها برویم، این امر سبب کاهش کیفیت میشود.
به گفته او نه تنها درخصوص اقامت و فعالیت مراکز اقامتی متعدد بلکه در حوزه سرمایهگذاری در صنعت هتلداری نیز با مشکلاتی روبهرو هستیم چراکه در درجه نخست، احداث هتل در ایران بر اساس مطالعات نیازسنجی نیست. هرچند ممکن است مطالعاتی محدود درخصوص پروژههایی محدود انجام شده باشد اما این امر کلی و به صورت ملی نیست. به طور مثال در زمانی شاهد افزایش تعداد زایران در مشهد بودیم. این امر سبب شد تا سرمایهگذاران به سمت ساخت هتل در مشهد روی آورند و اکنون با وجود فعالیت 170 هتل در مشهد، 200 هتل و هتل آپارتمان دیگر در دست احداث است. این درحالی است که ضریب اشغال هتلهای مشهد طی دو سال گذشته، 30 درصد کاهش یافته است. این امر درخصوص تهران نیز صدق میکند چنانکه موارد بسیار زیادی اتفاق افتاده است که در زمان برگزاری همایش‌ها در زمان پرمسافر، ظرفیت هتلها تکمیل است و گردشگران به دلیل نبود هتل در خانهها اقامت داده شدهاند. اگر مطالعات بر اساس نیازسنجی انجام گیرد، میتوانیم به سرمایهگذار جهت دهیم و در عین حال نیاز است تا مشوقها و حمایتهای تشویقی درخصوص مناطقی اعمال شود که طبق مطالعات نیازمند جذب سرمایهگذار هستند.
به اعتقاد رییس جامعه هتلداران ایران، دولت در پرداخت تسهیلات محدودیت دارد و اگر مطالعات نیازسنجی به صورت ملی انجام شود، این تسهیلات در مناطق مورد نیاز صرف خواهد شد.
حمزهزاده افزود: بعد از انقلاب، در تهران کلا دو هتل 5 ستاره توسط بخش خصوصی ساخته شده است. این درحالی است که طی این سالها شاهد ساخته شدن هایپراستارها و مگامال‌های متعدد بودیم. چراکه ساخت هتل در ایران توجیه اقتصادی ندارد.
این فعال گردشگری در توضیح نبود توجیه اقتصادی برای ساخت هتل در ایران گفت: در درجه نخست، زمین خیلی گران است در حالی که در قوانین عنوان شده است که شهرداریها موظف هستند با نرخ کارشناسی شده زمین را به سرمایهگذار هتل ارایه دهند اما این اتفاق نمی‌افتد. در درجه دوم شاهد آن هستیم که سرمایهگذار، درصدی از سرمایه را تامین و مابقی را در قالب تسهیلات بانکی دریافت میکند. در حالیکه با توجه به محدودیت ارایه تسهیلات بانکی، از بیست سرمایهگذار، تنها دو نفر از آنها موفق به دریافت تسهیلات دولتی میشوند. از اینرو سایر سرمایهگذاران ناچار میشوند از تسهیلات بانکهای خصوصی با بهره 32 درصد استفاده کنند. ساخت هتل با بهره 30 و 32 درصد به هیچ وجه توجیه ندارد.
رییس جامعه هتلداران ایران معتقد است: در عین حال هتلدار ناچار است 30 تا 35 درصد از فروش خود را به عوارض مختلف اعم از مالیات بر ارزش افزوده، شهرداری و … اختصاص دهد. با جمع این درصدها به این نتیجه میرسیم که هتلسازی در ایران توجیه ندارد و درعین حال نرخ هتلها و اقامت افزایش می‌یابد.
او با اشاره به اینکه یکی از سیاستهای مطرح شده این است که سرمایهگذاران خارجی را جذب کنیم و حتی همایشی برای جذب این سرمایهگذاران برگزار شده گفت: تا چه اندازه توانستیم از حاصل آن بهره بجوییم و به نتیجه برسیم؟ سرمایهگذار اعلام علاقه میکند و می‌خواهد یک میلیون دلار بیاورد درحالی که در مرحله نخست در انتقال پول با مشکل روبهرو میشود. در مرحله بعد با نرخهای دولتی روبهرو میشود و میگوید با توجه به نرخهای دولتی این امر برای او توجیه ندارد. نرخ باید آزاد باشد و بر اساس عرضه و تقاضا مشخص شود. بازار باید تعیین کننده قیمتها باشد. این امور سبب فرار سرمایهگذار میشود. باید به سمت آزادسازی نرخ برویم.
به گفته حمزهزاده، ترکیه برای رفع مشکلات اینچنینی، دو نوع استاندارد را در نظر گرفته است، چنانکه برخی هتلهای ترکیه دارای استاندارد داخلی و برخی دیگر استاندارد بینالمللی هستند. ایران نیز همچنان درخصوص ضوابط استانداردسازی با مشکل روبهروست. همه این امور سبب میشود تا سرمایهگذاران رغبت کمتری داشته باشند.
**گردشگری پراکنده یا گلخانهای
عرفان لاجوردی دکترای حقوق بین‌الملل نیز از دیگر حاضران این نشست تخصصی با طرح سوالاتی از جمله اینکه تراز ما در گردشگری مثبت است یا منفی؟ گردشگر فرست هستیم یا گردشگرپذیر؟ صحبتهای خود را آغاز کرد و گفت: ایران، اساسا کشوری گردشگر فرست است و تراز گردشگری آن منفی است. اگر درخصوص توسعه گردشگری و توسعه پایدار صحبت میکنیم و به توجیه اقتصادی ساخت هتل و هتلداری اشاره میکنیم، باید به سوال دیگری هم پاسخ دهیم که این صحبتها در مقایسه با چه صنعتی بیان میشود؟ اگر سرمایهای که برای حوزه گردشگری در نظر گرفتهایم در حوزه IT صرف شود، چه نتیجهای حاصل
میشود؟ آیا بهتر است یا خیر؟ اینکه صرفا چیزی در دورهای از تاریخ مد شود و بگوییم بسیاری از کشورهای دنیا در حوزه گردشگری رشد کردهاند و ما هم بدون آنکه شرایط خود را در نظر بگیریم، به سراغ توسعه گردشگری برویم، جای سوال دارد و با مشکل روبهروست.
او با اعتقاد برآنکه توسعه اقتصادی پایدار مبتنی بر بازارهای خارجی استراتژی اشتباهی است گفت: نمیتوانیم سیاست تولیدی را بر مبنای تولید کالایی بگذاریم که بخواهیم صادر کنیم. هتل میسازیم تا خارجیها به ایران سفر کنند. تحقق این امر به عناصر بسیار زیادی بستگی دارد که البته بسیاری از این عناصر را نداریم. بسیاری از کشورهایی که در حوزه گردشگری موفق هستند و بازار گردشگری داخلی ندارند و از خارج از کشور گردشگر میپذیرند، دولت کشور نیستند بلکه منطقه یا کشوری هستند که ارتباطاتی باز دارند به طور مثال در داخل اتحادیه اروپا قرار دارند. این درحالی است که ایران نه دولت شهر است و نه ارتباطات باز با تمام کشورهای دنیا دارد. در چنین شرایطی نمیتوان درخصوص سرمایهگذاری در حوزه گردشگری با خیال آسوده اقدام کرد. به نظر میرسد، سیاست درست در کشور ما، گردشگری است که اگر توریست خارجی هم جذب میکند از سرریز گردشگری داخلی تغذیه میکند.
به گفته لاجوردی، در ایران شاهد توسعه گردشگری داخلی هستیم، با این وجود این مهم را کنار گذاشته‌ایم و به دنبال جذب گردشگران خارجی هستیم. اگر نتوانیم گردشگری داخلی را توسعه دهیم و استاندارد کنیم، بعد از سرریز آن برای گردشگر خارجی استفاده کنیم، قطعا صنعت گردشگری به سمت ورشکستگی میرود. هتل نباید حسابش بر این مبنا باشد که حتما گردشگر از خارج از کشور در آن اقامت داشته باشد. این امر نه تنها در حق مردم ایران جفاست بلکه ثبات اقتصادی را هم از صنعت گردشگری میگیرد.
او با تاکید بر آن که سیاست ما در حوزه گردشگری روشن نیست تصریح کرد: این امر که ما به دنبال سیاست بسته یا باز در حوزه گردشگری هستیم، هنوز مشخص نیست. به طور مثال در آسیای جنوب شرقی وقتی به برنامه گردشگری نگاه میکنیم اینگونه نیست که گردشگر در سطح شهر پخش باشد بلکه مناطقی به صورت گلخانهای ایجاد شده و گردشگر را برای بازدید، فقط به این نقاط می‌برند و گردشگر با سایر اقشار جامعه در ارتباط نیست. یا اگر به اسپانیا و بارسلون سفر میکنیم شاهد پراکندگی گردشگران در سطح شهر هستیم. این دو سیاست از یکدیگر جداست. ما هنوز سیاست مورد نظر توسعه گردشگری ایران را در نظر نگرفتهایم تا بتوانیم بر مبنای آن به سرمایهگذاری و ساخت هتل اقدام کنیم. آیا قصد ما این است که گردشگری را به صورت گلخانهای و در مناطقی خاص گسترش دهیم یا آنکه قصد داریم در سطح شهر و کشور پراکنده باشند؟
لاجوردی تصریح کرد: درعین حال اگر می‌خواهیم گردشگری خارجی را جذب کنیم، نباید از نقش دولت در توسعه اقتصادی و تجارت چشمپوشی کنیم. چه میزان درخصوص روابط با کنسولگریهای خارجی در ایران کار کردهایم و تا چه اندازه حمایت کنسولی گردشگران خارجی را به همراه داریم؟ اینکه بگوییم در ایران کسی گردشگران خارجی را نمیگیرد و نمیزند یک بحث تبلیغاتی است و اینکه تا چه اندازه بتوانیم به گردشگران خارجی اطمینان خاطر دهیم و اینکه اگر کوچکترین مشکلی برای آنها در تهران بهوجود بیاید، تا چه اندازه کنسولگری خدمات مورد نیاز گردشگر را ارایه میدهد یک بحث دیگر است. از دیگر سو بازاری که به آن توجه نمیکنیم گردشگران ایرانی خارج از کشور هستند. تا چه اندازه در راستای اهداف سفر گردشگران ایرانی به خارج از کشور در مقاصد مورد نظر سرمایهگذاری کردهایم؟ چه میزان حمایت کنسولی در حمایت از گردشگر ایرانی در خارج از کشور داریم؟
به اعتقاد این حقوقدان، ما به لحاظ جغرافیایی منطقهای بسته داریم و مباحث گردشگری و سرمایهگذاری را فقط در میان مرزهای خود مورد بررسی قرار میدهیم این درحالی است که سرمایهگذاری و گردشگری شامل موضوعات داخلی و خارجی میشود. ما برای هیچکدام از این بخشها برنامه مدون و مشخصی نداریم و تنها به بخش فانتزی موضوع توجه کردهایم.
او در ادامه با اشاره به حوزه هتلداری و سرمایهگذاری در این حوزه متذکر شد: سرمایهگذاری در حوزه هتلداری همانند سایر حوزهها، با گسترش قراردادهای PPP (مشارکت بخش خصوصی و دولتی) محقق میشود. در مشارکت بخش دولتی و خصوصی چند نکته اساسی را باید بپذیریم. نخست آنکه، طرف قراردادهای اینچنینی، دولت است نه شرکتهای دولتی. یعنی افرادی که اختیار دادن زمین و مجوز را دارند، نه سازمان شبهدولتی که مالک زمین است و ارتباطی هم با دولت دارد. یکی از دلایلی که در پروژههای اینچنینی موفق نیستیم این است که دولت طرف قرارداد نیست و سرمایهگذار را به عنوان صاحب امتیاز به رسمیت نمیشناسد و مجوزی هم نمیدهد. به این معنا که دولت نه زمین میآورد، نه مجوز و سپس به طرف قرارداد میگوید من تو را تشویق میکنم که سرمایهات را بیاوری. اگر نتوانیم در چنین پروژههایی بهای زمین را به صفر برسانیم، اقتصادی و به صرفه نخواهد بود. تنها کسی که میتواند بهای زمین را به صفر برساند، دولت است. اتفاقا دولت نباید به زمین به عنوان منبع درآمد نگاه کند و بخواهد زمین و مجوز را بفروشد بلکه باید زمینه را برای حضور سرمایهگذاران مهیا و سهم خود را از سود حاصله دریافت کند. با توجه به آنچه در ایران در جریان است هر پروژهای که با زمین در ارتباط باشد موفق نخواهد شد مگر آنکه روند تغییر کند.
لاجوردی با اشاره به آنکه تعرفههای دولتی از دیگر مواردی است که منطق سرمایهگذاری در ایران را زیر سوال میبرد یادآور شد: در قراردادهای PPP، بر اساس مطالعات انجام شده توسط سرمایهگذار، زمین و مجوز در اختیار او قرار داده میشود و عنوان
میشود، ریسک تجاری این سرمایهگذاری با سرمایهگذار است و اگر نتواند خدمات بفروشد، دولت تضمینی در قبال این امر ندارد. این درحالی است که در ایران، دولت با دست گذاشتن بر روی قیمتگذاری، نرخهای خود را به سرمایهگذار تحمیل میکند. این امر سبب میشود تا تمام قراردادهای PPP با مشکل روبهرو شوند. قیمتگذاری دولتی با مقوله پذیرش ریسک تجاری توسط سرمایهگذار جور در نمیآید.
این حقوقدان با اعتقاد برآنکه سرمایهگذاری در ایران توجیه اقتصادی ندارد اظهار کرد: اگر به سرمایهگذار بگوییم سرمایه خود را به ریال وارد مرزهای ایران کند و سالی20 درصد سود آن را دریافت کند و20 سال از این سرمایهگذاری بهرهبرداری کند، نخستین سوالی که میپرسد این است که20 سال پیش دلار در ایران چند بود؟ هرچند مسوولان سعی دارند جلوی افزایش نرخ ارز را بگیرند اما با پرشهای ناگهانی نرخ ارز در بازار روبهرو هستیم و این امر سبب میشود تا برنده کسی باشد که ارز خود را به چیز دیگری به خصوص ریال تبدیل نکند. در نظر بگیرید که اگر20 سال پیش کسی ارز خود را تبدیل به ریال کرده باشد، کار کرده باشد و بخواهد امروز ریال خود را به ارز تبدیل کند، نفع برده یا کسی که کار نکرده و فقط ارز را پیش خود نگاه داشته؟ ثابت نگاه داشتن قیمت ارز و نوسانزایی ناگهانی آن سبب شده تا هیچیک از سرمایهگذاریها در ایران توجیه اقتصادی نداشته باشند. اگر داشت، هیچ ایرانی به دنبال آن نبود که بگوید بهترین حالت این است که درآمد ارزی داشته باشم.
او ادامه داد: مقوله مالیات، مالیات برارزش افزوده، تامین اجتماعی، عوارض و … هم از دیگر مشکلات پیش روی سرمایهگذار و
هتلدار است که در زمره موضوعات کلان اقتصاد ایران میگنجد و در گردشگری، راه و سایر حوزهها تاثیرگذار است.
به گفته این حقوقدان، در زمینه هتلداری سیاست درستی برای اجرای قراردادهای PPP نداریم و معضلاتی که در خصوص سیاست کلان اقتصاد کشور وجود دارد ما را با بنبستی روبهرو کرده است و با کلی بافیهایی که در خصوص جاذبههای منحصر به فرد ایران انجام میشود راه به جایی نمیتوان برد.
**اهمیت به رفاه گردشگر
این نشست تخصصی در دور دوم با تاکید بر چالشها و فرصتهای سرمایهگذاری در حوزه هتلداری ادامه یافت و رییسدانا با اشاره به آنکه بهای هتل در ایران بالاست گفت: اگر هتلدار بخواهد ارزان بفروشد کسی جلوی او را نمیگیرد. وقتی هتلدار به بازار دل میبندد دیگر نباید اقتصاددان و دولت را مقصر بداند بلکه باید برود و حق خود را از بازار بگیرد. وقتی بازار به نفع هتلدار نیست، اقتصاددان و دولت چه کاره هستند؟ در این میان دلایلی وجود دارد که ناامنی یکی از دلایل آن است. آثار منفی ناامنی متوجه بخشهای متعددی از جمله هتلداران است. از این رو نیاز است تا هتلداران در این خصوص وارد عمل شوند و با دولت در مورد برقراری امنیت بحث کنند.
او اظهار کرد: از دیگر سو هتلداران از مواردی به عنوان مانع توسعه هتلداری یاد میکنند که یکی از بخشهای حمایتی دولت از قشر نیازمند است. دولت دوست دارد برای قشر نیازمند شرایط اقامتی درست کند که برای آنها قابل دسترس باشد. چرا هتلداران میگویند دولت نباید خدمات رفاهی ارایه دهد زیرا شغل ما در خطر قرار میگیرد؟ چرا هتلداران میگویند خانهمسافرها مانع فعالیت آنها هستند؟ اینکه بیمارستان خصوصی بگوید چرا بیمارستانهای دولتی فعال هستند معنا ندارد. وظیفه دولت تامین سلامت و نیازهای مردم است.
از دیگر تناقضاتی که رییسدانا به آن اشاره کرد این مورد بود که چرا دولت باید به سرمایهگذار زمین دهد و ادامه داد: چرا دولت برای خانهسازی و اختصاص ملک به مستمندان زمین اختصاص ندهد و آن را به هتلدار بدهد؟ چرا زمین را به صورت رایگان برای ساخت سالن تئاتر یا زمین بازی بچهها اختصاص ندهد؟ پس همه حق دارند چنین درخواستی از دولت داشته باشند. هتلداران از یک سو میخواهند دولت، زمین و تسهیلات در اختیار آنها بگذارد و از دیگر سو میخواهند در قیمتگذاری دخالت نکند. این دو با یکدیگر جور در نمیآید.
به عقیده این اقتصاددان، بهتر است فعالان حوزه گردشگری و هتلداران با دولتمردان وارد مذاکره شوند و در عین حال پشتوانه علمی خود را داشته باشند و به صورت هماهنگ سخن بگویند و نیز حمایت مردم را جلب کنند. اگر خواستههای هتلداران اینگونه در جامعه مطرح شود که به زیان مردم است و حقی از گردشگران ضایع میکند، آنگاه دیگر نمیتوانند به توسعه بیاندیشند. باید مسیری را در خصوص توسعه گردشگری و هتلداری پیشنهاد کنیم که فقط سود سرمایهگذار در آن مطرح نباشد بلکه رفاه مصرف کننده که همان گردشگران هستند نیز مد نظر قرار گیرد.
** صد هتل صد کسب و کار
ابراهیمبای سلامی نیز با اشاره به نظرات متفاوتی که در خصوص سرمایهگذاری در حوزه گردشگری وجود دارد گفت: در جلسات متعددی که شرکت میکنم در عین بهره بردن از نظرات، به فقر نظری و ضعف تحلیل پی میبرم. در حوزه گردشگری، کار علمی کم انجام شده است این درحالی است که رویکرد آکادمیک، کارشناسی و بازاریابی بسیار مهم است و باید در صنعت گردشگری اتفاق بیافتد. با وجود آنکه گفته میشود وضعیت بازار همین است و دوستان در جلسات مختلف عنوان کردهاند که نیازسنجی در حوزه گردشگری انجام نشده است اما باید بگویم که این نیازسنجی انجام شده است. ایران در خصوص گردشگری مطالعات عمیقی انجام داده که دیگران چنین مطالعاتی را ندارند.
به گفته رییس هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی، با رجوع به کتاب صد هتل صد کسب و کار می توانیم به مطالعات گستردهای در زمینه سرمایهگذاری در حوزه گردشگری و هتلداری دسترسی داشته باشیم. در عین حال در این کتاب که بر اساس آخرین نظریات ملی و بینالمللی است، برنامه توسعه گردشگری و ارجاعات مختلف به بحث‌های اقتصادی قرار داده شده است. همه مطالعات ارزشمند هستند و نیازسنجیهای مختلفی توسط ارگانهای مختلف اعم از بنیاد شهید، NCO، ایدرو و … در این خصوص انجام شده است. گویا دوستان به این مطالعات توجه نمیکنند و بر اساس صحبتهای برخی افراد به بیان نظریات خود میپردازند.
او خاطر نشان کرد: روتانا در همایش اصفهان اعلام کرد که اگر ایران بخواهد به اهداف چشمانداز دست یابد و ظرفیت ایرانگردان خارجی را 5 برابر کند، به 776 هتل چهار و پنج ستاره جدید نیاز دارد. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز بر ساخت 520 هتل تاکید دارد و شرکت mco حدود 450 تا 600 هتل را پیشنهاد داده است و تمام این امور نشان از نیازسنجی های انجام شده در این حوزه دارد. در ایران قانون کسب و کار نوشته شده است اما کسی نمیداند بر اساس چه مبانی تولید شده است.
این فعال گردشگری با اشاره به تحول ساختار تولید گفت: هر سرمایهای درحال پیدا کردن مقصد خود است. بخش خدمات کار خود را میکند و حدود 530 میلیارد دلار مبلغ سرمایهگذاری خارجی دنیاست که از این مبلغ حدود 320 میلیارد دلار از آن بخش خدمات است. به این معنا که بخش نفت، شرکتهایی مانند توتال و… در بخش کوچکی از این سرمایهگذاری قرار میگیرند. از این 320 میلیارد دلار سرمایه خارجی که از آن خدمات است حدود 260 میلیارد دلار از آن صنعت گردشگری است.
ابراهیمبای سلامی خاطرنشان کرد: اگر دوستان به این نکته اشاره میکنند که در مشهد، سرمایهگذاری و هتلسازی توجیه ندارد به چند دلیل اساسی است. گردشگری کنونی ایران، سنتی، محدود و پراکنده است. در مشهد بازاریابی وجود ندارد که ظرفیت هتلها به 30 درصد میرسد.
او در ادامه با بیان مثالی گفت: هتل همای تهران در تمام ایام عمر خود از سال 1354 تا نوروز سال 1396 طبق مطالعاتی که انجام شده و اسنادی که وجود دارد، ضریب اشغال اتاقهای آن در ایام نوروز، بین 3 تا 8 تا 12 درصد بوده است. این درصد نشان دهنده زیاندهی آشکار است. اما امسال با اجرای طرح تهرانگردی، ضریب اشغال اقامت در هتل هما را به 98 درصد رساندیم. در این میان هتل، آژانس و همچنین رستوران سود کردند و تهرانگردی رونق یافت. تهران به عنوان زیباترین مقصد نوروز مورد بازدید قرار گرفت و برای نخستین بار اقامت شب در تهران در تهرانگردی اتفاق افتاد. ما سعی کردیم از گردشگری سنتی فاصله بگیریم و تهران را تبدیل به مقصدی برای اقامت شبانه کردیم.
رییس هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی تصریح کرد: ما بهترین قانون را داریم و شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری در این خصوص فعال است. با این وجود از سال 82 تا سال 96 از ظرفیت قانون برای توسعه گردشگری استفاده نشده است. دستور جلساتی که مدیران سازمان میراث وگردشگری ارایه دادند، در حد کار یک معاون اراده کل است و دستور کار برای سرمایهگذاری، همافزایی، تشویق مشارکت و تسریع آن در دستور کار نبوده است. در حالی که صنعت گردشگری یک صنعت فرابخشی است و چند برابر صنعت خودرو گردش مالی دارد.
او با اشاره به آمار گردشگران خروجی گفت: در سال 95، حدود 9 و نیم میلیون گردشگر از کشور خارج شدهاند. اگر هر نفر حدود هزار دلار از کشور خارج کنند، طی سال گذشته حدود 10 میلیارد دلار ارز توسط این گردشگران از کشور خارج شده است. 80 درصد این ارز توسط خانوادهها خارج شده است به این معنا که گردشگران به دنبال مقاصدی برای آرامش درکنار خانواده بودهاند. ما میتوانیم این مقصد را در داخل کشور ایجاد کنیم و با آمادهسازی هتلهای خوب و ارزان، بسیاری از این گردشگران را برای سفرهای داخلی ترغیب کنیم. در این میان حدود 5 میلیون گردشگر به ایران سفر میکنند این در حالی است که در میان اسامی 10 کشوری که بیشترین گردشگران ورودی به ایران را دارند، نام هیچ کشور اروپایی و ثروتمندی نیست. این کشورها شامل عراق، افغانستان، آذربایجان و … میشوند که ارزآوری برای ایران ندارند و فقط حدود 300 هزار گردشگر ورودی میتوانند حدود 700 تا هزار دلار ارزآوری برای کشور داشته باشند.
ابراهیمبای سلامی با تاکید برآنکه در مشهد همچنان باید به هتلسازی ادامه داد اظهار کرد: برای مشهد هنوز بازاریابیهای لازم انجام نشده است. زمانی که از گردشگری گلخانهای صحبت میشود چرا به دنیا نگاه نمیکنیم؟ چرا که در حال حاضر مباحث گردشگری در میان روستاییان و شهریها مطرح شده است و از فرآیند میزبانی به عنوان یک فرآیند مهم یاد میشود. راه دیگری جز توجه به گردشگری نداریم. ممکن است IT و حوزههای دیگر سود داشته باشند اما ما باید رشد و عدالت را مد نظر قرار دهیم و نظریه فقرزدایی و عدالتگستری و برخورد با نابرابری را با توسعه مقاصد گردشگری حل کنیم.
رییس هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی با اشاره به برگزاری همایش سرمایهگذاری در صنعت هتلداری و استقبال سرمایهگذاران داخلی و خارجی از این همایش گفت: با برگزاری این همایش متوجه شدم، کشور ما در جذب سرمایهگذار تمرین نکرده است و تجربه و دانش لازم را ندارد. نامهای به رییس کل بانک مرکزی نوشتم و پیشنهاد IPU دادم چراکه باید در بانک مرکزی شعبهای فعال شود تا بتواند سرمایههایی که از 200 تا400 میلیون دلار است را ساماندهی کند. اما ناکارآمدی نظام بانکی، نظام اداری، نظام حقوقی به قدری زیاد است که فقط نمیتوان به استقبال سرمایهگذار بسنده کرد چراکه محیط اقتصادی و فضای کسب و کار بسیار مهم است.
این فعال گردشگری خاطرنشان کرد: اگر امروز ابر چالش کشور بیکاری است، ابر راهکار آن نیز توسعه گردشگری است. توسعه گردشگری میتواند کمک کند حتی از فقر فرهنگی، فقر نسبت به ماورالطبیعه و طبیعت خلاص شویم. با رونق مهمانپذیری و میزبانی متوجه خواهیم شد که مردمان دیگر، آنچنان که در تصور ما گنجانده شده است، فاسد نیستند و چه بسا عقاید آنها و پایبندی ایشان از آنچه ما فکر میکنیم محکمتر است.
او همچنین به گردشگری داخلی اشاره کرد و گفت: گردشگری داخلی، نابسامان و سنتی است. اینکه مردم در هتل پراید یا در کنار خیابان میخوابند، به دلیل آن است که هنوز فرهنگ عمومی نسبت به گردشگری شکل نگرفته است. ما کشوری بودیم که در چهار راه ارتباطی جهان ایستاده بودیم و شاه عباس صفوی با ساخت هزار کاروانسرا توانست ایران را تبدیل به چهارراه مهمانی جهان کند. فعالیت مجموعه ایرانگردی و جهانگردی و ساخت200 هتل که قبل از انقلاب اتفاق افتاد نیز در راستای آمادگی برای تحقق طرح آمایش سرزمین و توسعه عدالت و گسترش مفاهیم توسعهای در سراسر کشور بوده است. اگر در زمینه گردشگری سرمایهگذاری شود، رفاه اجتماعی و رفاه مردم در داخل کشور هم بیشتر میشود. اگر وضعیت جادهها بهبود یابد، واگنهای حمل و نقل بهبود پیدا کند، فرودگاهها گسترش یابد و مسیرهای جدید تعریف شود میتوان به این هدف دست یافت.
**مطالعات نیازسنجی در حوزه سرمایه گذاری
در ادامه این نشست تخصصی، حمزهزاده با اشاره به صحبتهای انجام شده گفت: وقتی از برنامه ملی صحبت به میان میآید، شاهد آن هستیم که طی سالهای گذشته آنچه به عنوان برنامه ملی گردشگری تدوین شده بود به فراموشی سپرده شد و با وجود آنکه قرار بود مورد بازنگری قرار گیرد این کار انجام نشد. درعین حال نباید فراموش کرد برنامهای که تدوین میشود اما در بایگانی نگهداری شده و اجرا نمیشود، به این معناست که قابلیت اجرایی شدن ندارد. زمانی یک برنامه ارزش پیدا میکند که اجرا شود نه آنکه در بایگانی نگهداری شود.
او در خصوص مطالعات نیازسنجی نیز اظهار کرد: صحبت ما فقط در خصوص صد هتل، صد کسب و کار نیست بلکه در سطح ملی صحبت میکنیم و امور را برای کل کشور مد نظر قرار میدهیم. هرچند زحمات بسیار زیادی برای ارایه طرح صد هتل، صد کسب و کار کشیده شده است اما موضوع مورد نظر ما کل کشور است. هرچه مطالعه در این خصوص انجام شود باز هم کم است. درحوزه مطالعات در خصوص هتل، فقط رسیدن به تعداد هتل مطرح نیست بلکه نوع درجه هتل نیز اهمیت دارد.
**کلیگویی و جذب سرمایه گذار!!
لاجوردی نیز با اشاره به صحبتهای دکتر الهی قمشهای گفت: ایشان تعریف میکردند که شخصی برای نخستین بار به هند رفت و فیل را دید و جزوهای سی صفحهای نوشت تحت این عنوان: «همه چیز درباره فیل». شخص دیگری هم که چند سال در هند زندگی میکرد، این موضوع برایش جالب شد و در خصوص فیل تحقیقات زیادی انجام داد و کتاب 500 صفحهای نوشت و نام آن را گذاشت «مطالعه همه جانبه درباره فیل». شخص دیگری که تخصص این امر بود و سالها در این زمینه کار کرده بود کتابی 2000 صفحهای نوشت و نام آن را «تاملی بر کلیات فیل» گذاشت. با این توصیفات به این نتیجه میرسیم که با نوشتن یک کتاب و انجام چند کار پژوهشی نمیتوان به این مهم دست یافت که نسبت به کل یک موضوع اشراف پیدا کردهایم. در این جلسه مقایسه‌ای انجام شد و از هتل هما و راهاندازی تهرانگردی صحبت به میان آمد این درحالی است که مقایسه اینچنینی در حد کلیات و توضیحات تحریری و تشویقی بیشتر گمراه کننده است. درعین حال نباید فراموش کرد که در نظر گرفتن شرایط نهادهای وابسته به نهادهای عمومی مناسب تعمیم دادن آن به کل نیست، چراکه این نهادها به امکانات و روابطی دسترسی دارند که سایر سازمانها ندارند. همچنین رسالت هتلداری، اجرای تور نیست.
به اعتقاد لاجوری اینکه ما فکر کنیم نسبت به یک مقوله از جزء وارد میشویم و سایرین هیچ آگاهی از این قضیه ندارند و ما میتوانیم پرسپکتیو جامعی از آن موضوع ارایه دهیم، برداشت درستی نیست و ادامه داد: نهایتا تمام پژوهشها و بررسیها زمانی جواب میدهد که اتفاقا “نگاری که به مکتب نرفته و خط ننوشته”، حاضر شود دست در جیبش کند و در صنعت گردشگری سرمایهگذاری کند. با این کلیگوییها نمیتوان به وضعیت روشنی در خصوص جذب سرمایهگذار در حوزه گردشگری دست یافت.
رییسدانا نیز در پایان جلسه با اشاره به اهمیت عزم سیاسی برای تحقق اهداف گفت: عزم سیاسی برای فعالیت گردشگری در ایران منفی است و وجود ندارد. گردشگر امنیت ندارد. هر زمان یک خانم، توانست تنها از تبریز به سمت زاهدان حرکت کند و بدون هیچ دردسری به گشتوگذار بپردازد، آن زمان زمینه برای سرمایهگذاری بیشتر فراهم خواهد بود. بنابراین امنیت، عزم سیاسی و آسایش مهم است.
