صنعت حمل و نقل آنلاین: اساس سازمان جهانی تجارت، آزادسازی تجاری است که هدف آن حذف و برچیدن تدریجی دو دسته مهم از موانع دنیا یعنی موانع تعرفه¬ای و غیرتعرفه¬ای است. تعرفه¬ها و حقوق و عوارض گمرکی که شناخته¬ترین و شفاف¬ترین موانع تجاری است از جانب کشورها به منظور حمایت از تولیدات مشابه داخلی با کسب درآمد برای دولت وضع می¬شود. با توجه به اینکه استفاده از بازرسی از حمل در تجارت خارجی توسط دولت¬ها به¬ویژه کشورهای در حال توسعه روند رو به افزایشی یافته بود، مقدمات لازم برای شکل گرفتن موافقت¬نامه مستقل دیگری با عنوان موافقت¬نامه پیش از حمل فراهم شد و این موافقت¬نامه در اروگوئه به امضای اعضا رسید و به یکی از موافقت¬نامه¬های لازم¬الاجرای سازمان جهانی تجارت در بخش تجارت کالایی تبدیل شد.
از اوایل دهه1960 استفاده از بازرسی پیش از حمل توسط دولت¬ها به کار گرفته شده که اصلی¬ترین هدف، اطمینان از واقعی بودن قیمت¬ها و صحت قیمت¬های مندرج در مدارک خرید است. از این رو بررسی و تایید و تصدیق قیمت¬ها به دامنه خدمات شرکت-های بازرسی نیز به دلایل زیر اضافه شد:
1- جلوگیری از کاهش درآمدهای گمرکی به واسطه قیمت¬گذاری پایین کالاهای وارداتی و در نتیجه پرداخت حقوق و عوارض گمرکی کمتر.
2- ممانعت از خروج و فرار سرمایه از کشور در اثر قیمت¬گذاری کاذب کالای وارداتی به¬ویژه در کشورهایی که از نظام کنترل ارزی برخوردارند.
تا¬کنون حدود 35 کشور در حال توسعه در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین از جمله ایران وجود دارد که از خدمات بازرسی پیش از حمل به عنوان شرط ضروری الزام¬آور قانونی در تجارت خارجی خود استفاده می¬کنند.
به موجب بخشنامه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران کلیه اعتبارات اسنادی بانک¬های عامل برای واردات کالا چنانچه کالای مذکور مشمول استاندارد اجباری باشد باید شرط بازرسی پیش از حمل توسط یکی از شرکت¬های بازرسی مورد تایید سازمان استاندارد را دارا باشند.
دامنه کاربرد و عملیات بازرسی پیش از حمل شامل هرگونه فعالیتی است که به موجب الزام دولت یا نهاد دولتی در خصوص بررسی کیفیت، کمیت، بسته¬بندی و صحت قیمت کالاهای وارداتی یا صادرات صورت می¬گیرد. موافقت¬نامه بازرسی پیش از حمل یکی از موافقت¬نامه¬های اجباری سازمان جهانی تجارت بوده و کلیه اعضا ملزم به تبعیت از قواعد و مقررات آن هستند.
وظایف شرکت¬های بازرسی
شرکت¬های بازرسی به طور کلی 2 وظیفه عمده بر عهده دارند:
الف: تصدیق صحت قیمت
شرکت¬های بازرسی وظیفه دارند صحت قیمت¬های اعلام شده را برای اطمینان از اینکه قیمت¬های مذکور جعلی نبوده و کمتر یا بیشتر از قیمت¬های واقعی اظهار نشده¬ باشند، تصدیق کنند.
– اگر هدف اصلی دولت¬ها از به¬کارگیری بازرسی پیش از حمل جلوگیری از خروج سرمایه از کشور باشد، نوع قراردادهای آنان با شرکت¬های بازرسی از نوع قراردادهای ارز خارجی است که اصطلاحا آن را ” فورکس” می¬نامند.
– اگر هدف اصلی دولت¬ها از به¬کارگیری بازرسی پیش از حمل جلوگیری از کاهش درآمدهای گمرکی باشد (که در نتیجه اظهار قیمت¬های پایین¬تر و غیرواقعی با طبقه¬بندی غلط کالا در گروه کالاهای برخوردار از نرخ کمتر اتفاق می¬افتد) این نوع قراردادها را اصطلاحا “قراردادهای گمرکی” می¬نامند.
ب-کنترل کیفیت و کمیت کالا و انطباق با شرایط قرارداد
به منظور حصول اطمینان از انطباق مشخصات کالاها با شرایط مندرج در قرارداد فروش یا صورت حساب، معمولا بازرسی فیزیکی کالا ضرورت پیدا می¬کند که شرکت¬های بازرسی این وظیفه را برعهده دارند و پس از انجام بازرسی و اطمینان از برآورده شدن شرایط قرارداد از حیث مشخصات کالا با کالای آماده صدور، نسبت به تایید کمیت و کیفیت آن اقدام می¬کنند. علاوه بر دو وظیفه فوق، دولت¬ها معمولا از خدمات این شرکت¬ها در زمینه¬های دیگر نظیر تصدیق صحت مبداء کالای اظهار شده، جمع¬آوری و نگهداری اطلاعات تجاری به منظور استفاده¬های آماری و همچنین آموزش و ارایه کمک¬های فنی نیز استفاده می¬کنند.
مقررات حاکم بر موافقت¬نامه بازرسی پیش از حمل
انجام بازرسی پیش از حمل به منظور تصدیق کیفیت، کمیت و صحت قیمت کالاهای وارداتی مورد تصدیق قرار گرفته است. در این موافقت¬نامه نیز همچون سایر موافقت نامه¬های سازمان جهانی تجارت اجرای بی¬طرفانه، منصفانه و غیر تبعیض¬آمیز مقررات مربوط مد نظر بوده و تصریح شده است که تحت هیچ شرایطی نباید از عملیات بازرسی پیش از حمل در جهت تعقیب اهداف سیاست¬های تجاری استفاده شود و به این منظور موافقت¬نامه به وضع قواعد و مقرراتی پرداخته است که کلیه کشورهای عضو سازمان جهانی تجارت چنانچه از بازرسی پیش از حمل در تجارت خارجی خود استفاده کنند، موظفند این قواعد و مقررات را رعایت نمایند.
تعهدات اصلی کشورهای عضو
تعهدات حاکم بر موافقت¬نامه به دو دسته تقسیم می¬شوند:
الف: تعهدات کشورهای عضو استفاده کننده از خدمات بازرسی پیش از حمل
ب: تعهدات کشورهای عضو صادر کننده کالا
الف: تعهدات کشورهای عضو استفاده کننده از خدمات بازرسی پیش از حمل
1- رعایت اصل عدم تبعیض
در استفاده از شرط انجام بازرسی پیش از حمل نمی¬توان بین صادرکنندگان مختلف و یا حتی منابع عرضه (کشور صادر کننده) تبعیض قایل شد و در به¬کارگیری ضوابط و معیارهای عملیات بازرسی نیز بایستی اصل عدم تبعیض را رعایت کرد.
2-رعایت اصل رفتار ملی
کشورهای عضو استفاده کننده از خدمات بازرسی پیش از حمل نمی¬توانند ضوابط سختگیرانه¬تری را برای بازرسی از کالاهای وارداتی نسبت به کالاهای مشابه تولید داخلی وضع و اجرا نمایند.
3-محل انجام بازرسی
برای اینکه بازرسی پیش از حمل به مانع غیرضروری فرا راه تجارت تبدیل نشود، این موافقتنامه در خصوص چگونگی اجرای مراحل بازرسی و رویه¬های عام آن از قبیل محل انجام بازرسی، استانداردهای فنی مورد استفاده و زمان لازم برای صدور گواهینامه، به تعیین ضوابط لازم پرداخته است تا پراکندگی کاربرد این روش¬ها را در بین کشورهای استفاده کننده عضو بگیرد.
4-استانداردها و ضوابط فنی مورد استفاده در بازرسی
بازرسی کیفی و کمی از محصول باید بر طبق استانداردهای تعیین شده در قرارداد بازرسی که بین خریدار و فروشنده منعقد شده صورت گیرد و در صورتی¬که این استاندارد مشخص نشده باشد باید استانداردهای بین¬المللی مبنای بازرسی باشد.
5- شفافیت
عملیات و فعالیت¬های بازرسی پیش از حمل باید شفاف و روشن باشد. شرکت¬های بازرسی باید فهرست کلیه اطلاعات ضروری را که برای بازرسی به آن نیاز دارند در صورت درخواست در اختیار صادرکنندگان بگذارند تا بتوانند با الزامات و معیارهای مورد عمل در بازرسی آگاه شده و خود را با آن منطبق نمایند.
6-حفاظت از اطلاعات تجاری و رازداری
تمام کشورهای استفاده کننده عضو، تضمین خواهند کرد که موسسات و شرکت¬های بازرسی پیش از حمل، کلیه اطلاعات دریافتی خود را که در خلال انجام بازرسی به دست می¬آورند محرمانه تلقی کنند.
6-پرهیز از تعارض منافع
بازرسی پیش از حمل کشورهای استفاده کننده عضو، تضمین خواهند کرد که روش¬هایی را به¬کار ببندند که آن¬ها را از تعارض منافع بین دو گروه زیر برحذر دارند:
1- بین موسسه بازرسی کننده و هر یک از موسسات وابسته به آن که دارای منافع مالی باشد.
2- بین موسسه بازرسی کننده و هریک از موسسات دیگر که کالاهای آنها مشروط به بازرسی است، به استثنای موسسات و نهادهای دولتی که انجام چنین بازرسی¬هایی را به موجب قرارداد با قوانین و مقررات ضروری می¬سازند.
7-پرهیز از بروز تاخیر
موسسات و شرکت¬های بازرسی پیش از حمل متضمن می¬شوند بازرسی¬های خود را در دامنه زمانی معینی حداکثر 5 روز کاری به پایان رسانده و گزارش و گواهینامه بازرسی را به صورت شفاف و بدون قید و شرط صادر کنند.
8-تصدیق صحت قیمت
شرکت¬های بازرسی در تعیین و تصدیق صحت قیمت باید قیمت کالاهای همگن یا کالای مشابه را که از همان کشور صادر کننده برای واردات به کشور وارد کننده و در همان زمان یا محدوده زمانی صادر شده است مبنای محاسبه خود قرار دهند.
9-رویه های استیناف و تجدید نظرخواهی
اطلاعات مربوط به شیوه¬های رسیدگی و طرح شکایات باید برای کلیه صادرکننده¬ها قابل دسترس بوده و روش¬های استیناف و تجدید نظرخواهی اولین مرحله از شیوه حل اختلاف است و چنانچه در این مرحله دستیابی به راه¬حلی قابل قبول برای طرفین میسر نباشد، برای طرفین باید امکان ارجاع موضوع وجود داشته باشد. به¬علاوه برای دولت¬های ذیربط نیز این امکان وجود دارد که همچنان موضوع را از طریق ارجاع به سازوکار حل اختلاف سازمان جهانی تجارت دنبال کنند.
10-صرف¬نظر از بازرسی محموله¬های با ارزش اندک
به منظور تسهیل در امر تجارت خارجی کشورهای استفاده کننده عضو حدنصاب¬های معینی را برای معافیت از شرط بازرسی کالاهای وارداتی رعایت خواهند کرد که به موجب آن کالاها و محموله¬های با ارزش کمتر از حد نصاب تعیین شده از بازرسی پیش از حمل معاف خواهند بود که این معافیت محموله¬هایی را که به صورت حمل به دفعات به کشور وارد کننده ارسال می شوند، شامل نمی¬شود.
ب-تعهدات کشورهای عضو صادر کننده کالا
همان گونه که قبلا ذکر شد بار اصلی تعهدات موافقتنامه بازرسی پیش از حمل متوجه شرکت¬های وارد کننده است. به دلیل آن¬که اساسا بازرسی از کالا به عنوان یک شرط توسط کشور وارد کننده لحاظ می¬شود، در عین حال کشورهای صادر کننده کالا نیز در ارتباط با این موضوع و فعالیت شرکت¬های بازرسی پیش از حمل دارای تعهداتی هستند که عمده¬ترین تعهدات بر طبق موافقت¬نامه بازرسی پیش از حمل به شرح زیر است:
1-رعایت اصل عدم تبعیض
بازرسی پیش از حمل کشورهای صادر کننده عضو موافقت¬نامه، به تضمین رعایت اصل عدم تبعیض در کلیه قوانین و مقررات مرتبط با فعالیت¬های بازرسی پیش از حمل در هر کجا که کاربرد دارد، ملزم بوده و این قوانین باید به شیوه¬ای یکسان و برابر برای طرف¬های ذیربط اجرا شوند.
2- رعایت شفافیت
بازرسی پیش از حمل بایستی به شیوه¬ای منظم و سریع منتشر شده و در دسترس عموم قرار گیرد. رعایت اصل شفافیت متضمن ایجاد محیطی رقابتی و قابل پیش¬بینی برای امر تجارت خارجی محسوب می¬شود.
3- اعطای کمک¬های فنی
کمک¬های فنی لازم بایستی توسط کشورهای عضو صادر کننده که عموما کشورهای توسعه یافته هستند به کشورهای عضو استفاده کننده از خدمات بازرسی که غالبا کشورهای در حال توسعه هستند، اعطاء شود و در صورت درخواست آنها، اعطای اینگونه کمک¬ها اعم از کمک¬های آموزشی و فنی باید با نظر مساعد مد نظر قرار گیرد.
مفاد اصلی موافقت¬نامه¬های “بازرسی پیش از حمل” و “رویه¬های صدور مجوز ورود” به اختصار مورد بررسی قرار می¬گیرد که با توجه به برقراری رواج هر دو شیوه مذکور یعنی “¬بازرسی پیش از حمل” و “نظام مجوز ورود” در رژیم تجاری کشور آشنایی با ضوابط این دو موافقت¬نامه می¬تواند در راستای اصلاح و تطبیق قوانین و مقررات حاکم بر فعالیت¬های این دو حوزه مفید و موثر واقع شود.