تفکیک مسئولیت ها، حقوق و اختیارات اعضای نشریات

صنعت حمل و نقل آنلاین: کمتر کسی با حقوق و مسئولیت‌های فضای داخلی نشریات و رسانه ها آشنایی دارد. اینکه یک مدیرمسئول نسبت به افرادی که در مجموعه رسانه‌ای که مجوز آن به او تعلق دارد فعالیت می‌کنند، چه حقوق و مسئولیت‌هایی را برعهده دارد و از طرفی پرسنل یک نشریه موظف به رعایت چه قوانینی هستند، از جمله بحث هایی است که ممکن است برای آن دسته از افرادی که تمایل دارند در عرصه رسانه فعالیت کنند جذاب و مفید باشد.

دکتر سید محمد مهاجر، سردبیر تخصصی نشریه برندآفرین طرف گفت و گوی ماست و قرار است درباره این موضوع با او گفت‌ و گو داشته باشیم.

چرا همیشه در فضای رسانه ای بحث های حقوقی وجود دارد؟ 

من در جای دیگری نسبت به چنین سوال مشابهی توضیح داده ام و معتقدم که در بحث های حقوقی همیشه منفعل هستیم. یعنی از زمان عقب تر هستیم و همین موضوع باعث شده است که قوانین جاری کشور پاسخگوی رشد رسانه ها چاپی و دیجیتالی نباشد. قانون مطبوعات در زمینه های مختلف کلی است و به جزئیات نپرداخته است. که البته من ترجیح می دهم به این بحث چندان ورود پیدا نکنم و حتما باید یک کارشناس حقوقی نسبت به این مسائل اظهار نظر کند. اما برای پاسخ به سوال شما باید گفت که این کشمکش ها و دعواهای حقوقی تنها به دلیل عدم رواداری و بروز خشونت اهل قلم و رسانه ها نسبت به موضوعات مختلف است. خیلی از افراد در حوزه مطبوعات نباید اصلا ورود پیدا می کردند. چرا که با ادبیات سخیفی که دارند به راحتی شخصیت ها و اعتقادات افراد را مورد حمله قرار می دهند و همین امر باعث می شود که پرونده های حقوقی در حوزه رسانه قطورتر شود.

دادگاه فرهنگ و رسانه باید به این جرائم رسیدگی کند؟

بله متاسفانه برای شکایات مطبوعاتی دادگاه فرهنگ و رسانه باید ورود کند. یکی از سوالاتی که من شاید همیشه از خود پرسیده ام این است که در حوزه قلم و اندیشه چرا باید دادگاه فرهنگ و رسانه وجود داشته باشد؟ چرا یک شورای حل اختلاف و مقتدر که متشکل از صاحبان رسانه وجود نداشته باشد که در کمال حفظ احترام به اهالی قلم، مباحث حقوقی آنها را پیگیری و رسیدگی کند؟ قصدم از این بحث زیر سوال بردن چنین نهادی نیست. در واقع یکی از دغدغه ها و شاید آرمان هایی است که دوست دارم در کشور ما اتفاق بیفتد. اگر قدرت تحمل نقد و همچنین خمیره اندیشه ورزی ما به جایگاه واقعی خود برسد چه بسا اصلا نیازی به دادگاه نداشته باشیم.

ولی همه شکایات و پرونده هایی حقوقی به خارج از محیط نشریه مربوط نمی شود، در بسیاری از موارد مربوط به فضای داخلی نشریه است؟

شاید یکی از مشکلات اصلی پرونده های مربوط به فضای داخلی نشریه به این برمی گردد که افرادی که جذب رسانه ها می شوند به قوانین و حقوق رسانه آشنا نیستند. چون وادی قلم اصولا فضایی است که افراد را به خاطر توانایی قلم و اندیشه ای که دارند، جذب خود می کند. صاحبان نشریات هم این زحمت را به خود نمی دهند که پرسنل و کارمندان خود را با قوانین مطبوعات آشنا کنند و زمانی که روزنامه نگاری مطلبی را می نویسد و مطلب او بار حقوقی پیدا می کند، تازه کشکمش های داخلی بین اعضای رسانه شروع می شود.

چرا چنین اتفاقی در فضای داخلی یک رسانه اتفاق می افتد؟

همان طور که اشاره شد یکی از مشکلات ما حول همین حقوق و مسئولیت‌های متقابل صاحب رسانه و اعضای فعال در آن است. در فضای رسانه‌ باید توجه کنیم که مدیرمسئول بار حقوقی مطالب رسانه را برعهده دارد و سردبیر نیز مسئول نظارت بر مطالب و در کل ‌هیئت تحریریه  است. در فضای اندیشه کج خلقی و یک دندگی می تواند آفت باشد. چرا که بعضی از روزنامه نگاران اصرار سعی دارند که مطلبی که به نظر آنها درست است منتشر شود و از طرفی سردبیر اجازه چنین کاری را نمی دهد یا گاهی در میان برخی افراد رویکردی متفاوت از این عرف دیده می‌شود و برخی سردبیران از مسئولیت مطالبی که اجازه انتشار به آن داده‌اند، سرباز می‌زنند.

اگر مطلبی  در رسانه ای نوشته شد که بار حقوقی به همراه داشت، متوجه چه فرد یا افرادی در آن مجموعه می شود؟

باید توجه داشت که حدود اختیارات و مسئولیت‌های‌ مدیرمسئول از جمله موارد بسیار مهمی است که در قانون‌ مطبوعات به آن پرداخته شده است. علی‌رغم آنکه قانون مطبوعات‌ «مسئولیت یکایک مطالبی که در نشریه به چاپ‌ می‌رسد» را به عهده مدیر مسئول نهاده است اما بنا بر قواعد کلی حقوقی و اصول مربوط به مسئولیت‌ مدنی یا جزایی، تحمل این مسئولیت از سوی مدیر نشریه، از مسئولیت روزنامه ‌نگاران نمی‌کاهد و آنان‌ نیز باید عواقب آنچه را پدید آورده‌اند، بپذیرند. از طرفی چون افراد متعددی در تهیه یک نشریه دخیل هستند، باعث پیچیدگی موضوع مسئولیت کیفری (مباشرت، شرکت و معاونت) در حقوق ایران شده است. که در همان ابتدای امر به منفعل بودن این قوانین اشاره کردم. ولی در کل  نویسنده، خبرنگار، مدیرمسئول، صاحب امتیاز و سردبیر از جمله مهم ‌ترین اعضای یک رسانه و نشریه هستند که در قانون مطبوعات به ‌طور جداگانه مسئولیت‌های آنها تعریف شده است.

برخی معتقد هستند که تفکیکی بین وظایف و اختیارات اعضای یک نشریه نشده است، نظر شما در این رابطه چیست؟

بله. متاسفانه این موضوع هم وجود دارد. دلیل اینکه چرا تاکنون تفکیک دقیقی بین وظایف و اختیارات صاحب امتیاز، مدیر مسئول، سردبیر و سایر رده‎های تحریریه صورت نگرفته است در وهله اول ضعف مدیریتی آن نشریه و بعد همان مشکلات قانونی است. در بسیاری از موارد دیده شده است که فردی برای دریافت یک مجوز نیاز به حکمی از سوی صاحب نشریه داشته است و به تعبیری هر جا بنا به اقتضای کاری خود و بنا به میزان اقتدار هر یک از طرفین، عناوینی جعل کرده‎اند و رویه‎های مختلفی ساخته شده است. در واقع جعل عناوینی چون سردبیر برای رفع و رجوع کارهای اداری اصالت چنین پست و جایگاه با اهمیتی را تخریب می کند و موجب بی اعتمادی می شود.