فرهنگ بازار: چشم اسفندیار هواپیماهای منطقه‌ای

داود ربیعی مشاور هوانوردی

هواپیماها‭ ‬هم‭ ‬مانند‭ ‬انسانها‭ ‬دارای‭ ‬شخصیت‭ ‬و‭ ‬هویت‭ ‬هستند‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬بیشتر‭ ‬مکتوبات‭ ‬هوانوردی‭ ‬به‭ ‬جای‭ ‬واژه‭ ‬IT‭ ‬که‭ ‬اشاره‭ ‬به‭ ‬اشیا‭ ‬دارد‭ ‬از‭ ‬SHE‭ ‬استفاده‭ ‬می‭ ‬شود‭.‬

هواپیما،‭ ‬این‭ ‬معجزه‭ ‬دست‌ساز‭ ‬بشر‭ ‬که‭ ‬توانسته‭ ‬عملکردی‭ ‬فراتر‭ ‬از‭ ‬یک‭ ‬صنعت‭ ‬داشته‭ ‬باشد‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬بیان‭ ‬دیگر‭ ‬به‭ ‬یک‭ ‬هارمونی‭ ‬زیبا‭ ‬از‭ ‬تخصص‌ها‭ ‬و‭ ‬علوم‭ ‬متفاوت‭ ‬تبدیل‭ ‬شود،‭ ‬مسیری‭ ‬جذاب‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬جوامع‭ ‬طی‭ ‬می‭ ‬کند‭ ‬اما‭ ‬مانند‭ ‬تمامی‭ ‬اتفاقات‭ ‬و‭ ‬اختراعات‭ ‬بشر‭ ‬در‭ ‬ایران،‭ ‬مسیری‭ ‬متفاوت‭ ‬طی‭ ‬می‌کند‭.‬

گویا،‭ ‬ما‭ ‬ایرانی‌ها‭ ‬علاقه‭ ‬خاصی‭ ‬به‭ ‬درک‭ ‬و‭ ‬شناخت‭ ‬کافی‭ ‬از‭ ‬ذات‭ ‬و‭ ‬فلسفه‭ ‬وجودی‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬سیر‭ ‬تحول‭ ‬صنایع‭ ‬وارداتی‭ ‬نداریم‭ ‬و‭ ‬اگر‭ ‬شخص‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬گروهی،‭ ‬قدم‭ ‬در‭ ‬مسیر‭ ‬متفاوتی‭ ‬می‌گذارند،‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬آوانگارد‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬نگاهی‭ ‬نو‭ ‬می‌نامیم‭.‬

هوانوردی‭ ‬کشور‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬امر‭ ‬مستثنی‭ ‬نیست‭ ‬و‭ ‬متاسفانه‭ ‬علاوه‭ ‬بر‭ ‬آنکه‭ ‬این‭ ‬صنعت‭ ‬یک‭ ‬صنعت‭ ‬پیشرفته‭ ‬است،‭ ‬مدیریت‭ ‬هوانوردی‭ ‬کشور،‭ ‬نگاهی‭ ‬سنتی‭ ‬داشته‭ ‬و‭ ‬صرفا‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬یک‭ ‬وسیله‭ ‬حمل‭ ‬و‭ ‬نقل‭ ‬به‭ ‬هواپیما‭ ‬نگاه‭ ‬می‌کند‭.‬

هواپیما‭ ‬در‭ ‬دنیای‭ ‬کنونی،‭ ‬فراتر‭ ‬از‭ ‬ارابه‭ ‬حمل‭ ‬و‭ ‬نقل‭ ‬و‭ ‬بلکه‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬سفیر‭ ‬فرهنگی،‭ ‬اقتصادی‭ ‬و‭ ‬سیاسی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬می‌تواند‭ ‬پیوند‭ ‬دهنده‭ ‬جوامع‭ ‬به‭ ‬یکدیگر‭ ‬باشد‭.‬

یکی‭ ‬از‭ ‬موضوعات‭ ‬مهم‭ ‬در‭ ‬هوانوردی،‭ ‬فرهنگ‭ ‬بازار‭ ‬Market‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬صنعت‭ ‬است‭. ‬فرهنگ‭ ‬را‭ ‬مجموعه‭ ‬آداب‭ ‬و‭ ‬رسوم‭ ‬مشترک‭ ‬در‭ ‬میان‭ ‬یک‭ ‬جمع‭ ‬می‌نامند‭ ‬اما‭ ‬در‭ ‬پیوند‭ ‬میان‭ ‬دنیای‭ ‬هوانوردی‭ ‬و‭ ‬فرهنگ‭ ‬مارکت‭ ‬هوانوردی،‭ ‬شوق،‭ ‬اشتیاق‭ ‬و‭ ‬البته‭ ‬طرز‭ ‬رفتار‭ ‬با‭ ‬انواع‭ ‬مختلف‭ ‬هواپیماها‭ ‬می‌نامم‭.‬

در‌ماه‌های‭ ‬اخیر،‭ ‬تبلیغات‭ ‬بسیاری‭ ‬درخصوص‭ ‬هوانوردی‭ ‬عمومی‭ ‬و‭ ‬همچنین‭ ‬راه‌اندازی‭ ‬ایرلاین‌های‭ ‬رجیونال‭ (‬منطقه‌ای‭) ‬فضای‭ ‬رسانه‌ای‭ ‬هوانوردی‭ ‬کشور‭ ‬را‭ ‬پوشش‭ ‬داده،‭ ‬اما‭ ‬آیا‭ ‬فرهنگ‭ ‬هوانوردی‭ ‬ما‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬تبع‭ ‬آن‭ ‬فرهنگ‭ ‬جامعه‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬مسافر‭ ‬پذیرای‭ ‬شاخه‌های‭ ‬متفاوت‭ ‬از‭ ‬ایرلاین‌های‭ ‬کنونی‭ ‬را‭ ‬دارد؟

فرهنگ‭ ‬مارکت‭ ‬در‭ ‬هوانوردی‭ ‬را‭ ‬می‌توان‌‭ ‬در‭ ‬۳‭ ‬بخش‭ ‬اپراتور،‭ ‬مسافر‭ ‬و‭ ‬سرمایه‌گذاری‭ ‬مورد‭ ‬ارزیابی‭ ‬قرار‭ ‬داد‭. ‬در‭ ‬بخش‭ ‬اپراتور،‭ ‬مدیران‭ ‬صاحب‭ ‬هواپیماهای‭ ‬خاص‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬‌مطلب،‭ ‬هواپیماهای‭ ‬کوچک‭ ‬با‭ ‬ظرفیت‭ ‬محدود‭ ‬مورد‭ ‬نظر‭ ‬است،‭ ‬مورد‭ ‬توجه‭ ‬قرار‭ ‬می‭ ‬گیرد‭.‬

هواپیماهای‭ ‬جت‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬مانند‭ ‬امبرائر۱۴۵،‭ ‬CRJ200‭ ‬و‭ ‬ATR72‭ ‬در‭ ‬کشور‭ ‬ما‭ ‬مورد‭ ‬بهره‌برداری‭ ‬قرار‭ ‬می‌گیرند‭.‬‌‭ ‬این‭ ‬هواپیماها‭ ‬در‭ ‬طبقه‌بندی‭ ‬رجیونال‭ ‬و‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬قرار‭ ‬می‌گیرند،‭ ‬هواپیماهایی‭ ‬با‭ ‬ظرفیت‭ ‬کمتر‭ ‬از‭ ‬۱۰۰‭ ‬نفر‭ ‬که‭ ‬باید‭ ‬در‭ ‬مسیرهای‭ ‬کوتاه‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬به‭ ‬اصطلاح‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬کلاغ‭ ‬پَری‭ ‬پرواز‭ ‬کنند‭. ‬به‭ ‬بیان‭ ‬دیگر‭ ‬پروازهای‭ ‬زیر‭ ‬یک‭ ‬ساعت‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬زمان‭ ‬کمتری‭ ‬طی‭ ‬کرده‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬طول‭ ‬روز‭ ‬کاری،‭ ‬بتوانند‭ ‬به‭ ‬چند‭ ‬مقصد‭ ‬پرواز‭ ‬کنند‭. ‬ذخیره‭ ‬زمان‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬نوع‭ ‬از‭ ‬هواپیماها‭ ‬بسیار‭ ‬حائز‭ ‬اهمیت‭ ‬است‭ ‬لذا‭ ‬کادر‭ ‬پروازی‭ ‬این‭ ‬شرکت‌ها‭ ‬باید‭ ‬متفاوت‭ ‬از‭ ‬انواع‭ ‬دیگر‭ ‬شرکت‌های‭ ‬هوانوردی‭ ‬عمل‭ ‬کنند‭. ‬این‭ ‬نوع‭ ‬از‭ ‬هواپیما‭ ‬نیازی‭ ‬به‭ ‬تجهیزات‭ ‬فرودگاهی‭ ‬ندارند،‭ ‬به‭ ‬همین‭ ‬علت‭ ‬می‌توانند‭ ‬در‭ ‬زمان‭ ‬اندک،‭ ‬مسافرگیری‭ ‬کرده،‭ ‬بار‭ ‬مسافر‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬کارگو‭ ‬قرار‭ ‬داده‭ ‬و‭ ‬پرواز‭ ‬کنند‭.‬

فرهنگ‭ ‬مارکت‭ ‬در‭ ‬بخش‭ ‬رجیونال‭ ‬شامل‭ ‬نکات‭ ‬مهمی‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬بخش‭ ‬اپراتور،‭ ‬شرکت‌های‭ ‬بهره‌بردار‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬هواپیما،‭ ‬باید‭ ‬این‭ ‬هواپیما‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬مسیرهای‭ ‬کوتاه‭ ‬و‭ ‬زیر‭ ‬یک‭ ‬ساعت‭ ‬مورد‭ ‬بهره‌برداری‭ ‬قرار‭ ‬دهند‭. ‬برگ‭ ‬برنده‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬نوع‭ ‬هواپیماها،‭ ‬ذخیره‭ ‬زمان‭ ‬است‭ ‬لذا‭ ‬خلبانان‭ ‬و‭ ‬مهمانداران‭ (‬در‭ ‬این‭ ‬هواپیماها‭ ‬۲‭ ‬مهماندار‭ ‬حضور‭ ‬دارند‭) ‬این‭ ‬نوع‭ ‬هواپیماها‭ ‬باید‭ ‬در‭ ‬ذخیره‭ ‬زمان‭ ‬توجه‭ ‬داشته‭ ‬و‭ ‬زمان‭ ‬بین‭ ‬دو‭ ‬پرواز‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬حداقل‭ ‬برسانند‭.‬

در‭ ‬بخش‭ ‬فرهنگ‭ ‬مارکت‭ ‬ویژه‭ ‬مسافر،‭ ‬باید‭ ‬شرکت‌های‭ ‬اپراتور‭ ‬این‭ ‬هواپیماها‭ ‬نقشی‭ ‬حساس‭ ‬ایفا‭ ‬کنند‭. ‬طول‭ ‬و‭ ‬عرض‭ ‬این‭ ‬هواپیماها‭ ‬کوچکتر‭ ‬از‭ ‬هواپیماهایی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬مسافر‭ ‬ایرانی‭ ‬با‭ ‬آن‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬معمول‭ ‬پرواز‭ ‬می‌کند‭ ‬و‭ ‬معمولا‭ ‬مسافر‭ ‬ایرانی‭ ‬اعتمادی‭ ‬به‭ ‬ایمنی‭ ‬این‭ ‬هواپیماها‭ ‬ندارد‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬امر‭ ‬سبب‭ ‬می‌شود‭ ‬تا‭ ‬استقبال‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬هواپیماها‭ ‬کمتر‭ ‬باشد‭.‬

یکی‭ ‬از‭ ‬دلایل‭ ‬مهمی‭ ‬‌که‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬فرودگاه‌های‭ ‬کشور،‭ ‬نیمه‭ ‬تعطیل‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬تعطیل‭ ‬هستند،‭ ‬نبود‭ ‬تجهیزات‭ ‬فرودگاهی‭ ‬متناسب‭ ‬با‭ ‬هواپیماهای‭ ‬بزرگ‭ ‬و‭ ‬همچنین‭ ‬نبود‭ ‬مسافر‭ ‬کافی‭ ‬برای‭ ‬تکمیل‭ ‬ظرفیت‭ ‬یک‭ ‬هواپیمای‭ ‬بزرگ‭ ‬است‭. ‬منطقی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬شهرها‭ ‬و‭ ‬استانهای‭ ‬کشور،‭ ‬نمی‌توان‭ ‬ظرفیت‭ ‬مسافر‭ ‬هواپیماهای‭ ‬بزرگ‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬فرض‭ ‬تجهیز‭ ‬فرودگاه‭ ‬ها‭ ‬تامین‭ ‬کرد،‭ ‬چراکه‭ ‬وقتی‭ ‬مسافر‭ ‬زیاد‭ ‬وجود‭ ‬ندارد،‭ ‬تجهیز‭ ‬فرودگاه‭ ‬هم‭ ‬توجیه‭ ‬اقتصادی‭ ‬ندارد‭. ‬اما‭ ‬می‌توان‭ ‬با‭ ‬پرواز‭ ‬هواپیماهای‭ ‬جت‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬مناطق،‭ ‬ظرفیت‭ ‬این‭ ‬هواپیماهای‭ ‬کوچک‭ ‬را‭ ‬تامین‭ ‬کرد‭. ‬از‭ ‬سوی‭ ‬دیگر‭ ‬با‭ ‬پرواز‭ ‬این‭ ‬نوع‭ ‬هواپیماها‭ ‬و‭ ‬توسعه‭ ‬جت‌های‭ ‬کوچک‌‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬به‭ ‬مناطق‭ ‬محروم‭ ‬و‭ ‬دورافتاده،‭ ‬توسعه‭ ‬و‭ ‬آبادانی‭ ‬نیز‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬مناطق‭ ‬راه‭ ‬می‭ ‬یابد‭.‬

یکی‭ ‬دیگر‭ ‬از‭ ‬نکات‭ ‬ضعف‭ ‬فرهنگی‭ ‬این‭ ‬نوع‭ ‬از‭ ‬هواپیماها،‭ ‬نبود‭ ‬کترینگ‭ ‬به‭ ‬معنای‭ ‬رایج‭ ‬است،‭ ‬چراکه‭ ‬در‭ ‬مدت‭ ‬زمان‭ ‬محدود‭ ‬پروازی،‭ ‬امکان‭ ‬سِرو‭ ‬غذا‭ ‬و‭ ‬کترینگ‭ ‬وجود‭ ‬نداشته‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬شرکت‌های‭ ‬خارجی‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬نیز‭ ‬به‭ ‬ارائه‭ ‬بسته‭ ‬سبک‭ ‬شامل‭ ‬بطری‭ ‬آب‭ ‬و‭ ‬یک‭ ‬اِسنک‭ ‬یا‭ ‬آجیل‭ ‬اکتفا‭ ‬می‌کنند‭. ‬مسافر‭ ‬ایرانی،‭ ‬هواپیما‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬کترینگ‭ ‬آن‭ ‬می‭ ‬شناسد‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬ازای‭ ‬خرید‭ ‬بلیت،‭ ‬انتظار‭ ‬سِرو‭ ‬غذای‭ ‬رستورانی‭ ‬دارد‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬با‭ ‬نگاه‭ ‬استاندارد‭ ‬این‭ ‬هواپیماها‭ ‬فاصله‭ ‬دارد‭.‬

در‭ ‬بخش‭ ‬سوم‭ ‬مرتبط‭ ‬با‭ ‬فرهنگ‭ ‬مارکت‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬جذاب‭ ‬هوانوردی،‭ ‬نگاه‭ ‬سرمایه‭ ‬گذاری‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬است‭. ‬عمده‭ ‬سرمایه‭ ‬گذاران‭ ‬و‭ ‬کارآفرینان‭ ‬هوانوردی‭ ‬کشور،‭ ‬صاحب‭ ‬کسب‭ ‬و‭ ‬کارهای‭ ‬متفاوت‭ ‬از‭ ‬هوانوردی‭ ‬هستند‭ ‬و‭ ‬شاید‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬نکات‭ ‬مهم‭ ‬وجود‭ ‬نگاه‭ ‬سنتی‭ ‬در‭ ‬هوانوردی‭ ‬کشور،‭ ‬عدم‭ ‬ریسک‌پذیری‭ ‬و‭ ‬شاید‭ ‬ادامه‭ ‬دادن‭ ‬مسیری‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬گذشته‭ ‬تجربه‭ ‬شده‭ ‬است‭.‬

برای‭ ‬مشاوران‭ ‬توسعه‭ ‬و‭ ‬راه‌اندازی‭ ‬همه‭ ‬صنایع‭ ‬در‭ ‬کشور‭ ‬پیش‭ ‬آمده‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬پرسشی‭ ‬معمول‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬سرمایه‌گذاران‭ ‬مواجه‭ ‬می‌شوند‭:” ‬اگر‭ ‬این‭ ‬راهبرد‭ ‬جذاب‭ ‬و‭ ‬کارآمد‭ ‬است‭ ‬چرا‭ ‬تاکنون‭ ‬کسی‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬حوزه‭ ‬وارد‭ ‬نشده‭ ‬است؟‭”‬

پاسخ‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬پرسش،‭ ‬کاملا‭ ‬روشن‭ ‬است،‭ ‬اگر‭ ‬قرار‭ ‬باشد‭ ‬همه‭ ‬افراد‭ ‬راه‭ ‬گذشتگان‭ ‬را‭ ‬در‌پیش‭ ‬می‌گرفتند،‭ ‬هیچ‭ ‬نوآوری‭ ‬و‭ ‬اختراعی‭ ‬صورت‭ ‬نمی‭ ‬گرفت‭ ‬که‭ ‬البته‭ ‬شرکت‌های‭ ‬منطقه‭ ‬ای‭ ‬هوانوردی،‭ ‬نوآوری‭ ‬امروزه‭ ‬نیست‭ ‬و‭ ‬سالهاست‭ ‬در‭ ‬کشورهایی‭ ‬که‭ ‬دارای‭ ‬پهناوری‭ ‬جغرافیایی‭ ‬هستند،‭ ‬مورد‭ ‬استفاده‭ ‬قرار‭ ‬می‌گیرد‭.‬

سرمایه‭ ‬گذاری‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬از‭ ‬هوانوردی‭ ‬و‭ ‬هوانوردی‭ ‬عمومی‭ ‬که‭ ‬شرح‭ ‬این‭ ‬بخش،‭ ‬مجالی‭ ‬دیگر‭ ‬می‭ ‬طلبد،‭ ‬می‭ ‬تواند‭ ‬مسیر‭ ‬توسعه‭ ‬و‭ ‬رشد‭ ‬مناطق‭ ‬محروم‭ ‬را‭ ‬هموار‭ ‬سازد‭. ‬زمانی‭ ‬که‭ ‬پروازهای‭ ‬هفتگی‭ ‬و‭ ‬روزانه‭ ‬به‭ ‬مناطق‭ ‬محروم‭ ‬صورت‭ ‬گیرد،‭ ‬تمایل‭ ‬سرمایه‭ ‬گذاران‭ ‬اقتصادی‭ ‬و‭ ‬صنعتی‭ ‬به‭ ‬ایجاد‭ ‬بنگاه‭ ‬های‭ ‬اقتصادی‭ ‬افزایش‭ ‬می‭ ‬یابد‭. ‬اساتید‭ ‬دانشگاه‭ ‬های‭ ‬برتر‭ ‬کشور‭ ‬و‭ ‬دانشجویان،‭ ‬می‌توانند‭ ‬در‭ ‬زمان‌های‭ ‬مشخص‭ ‬به‭ ‬دانشگاه‌های‭ ‬این‭ ‬مناطق‭ ‬سفر‭ ‬کنند‭ ‬و‭ ‬مثال‌های‭ ‬متعددی‭ ‬که‭ ‬می‌تواند‭ ‬در‭ ‬تمامی‭ ‬بخش‌ها‭ ‬مانند‭ ‬پزشکی،‭ ‬کارآفرینی،‭ ‬گردشگری‭ ‬و‭ … ‬بیان‭ ‬شود‭.‬

همواره‭ ‬از‭ ‬جمله‌ای‭ ‬زیبا‭ ‬در‭ ‬پایان‭ ‬بندی‭ ‬نوشته‭ ‬هایم‭ ‬استفاده‭ ‬می‭ ‬کنم‭:” ‬چرخ‭ ‬هواپیما‭ ‬هر‭ ‬زمینی‭ ‬را‭ ‬لمس‭ ‬کند،‭ ‬توسعه‭ ‬و‭ ‬آبادانی‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬خود‭ ‬به‭ ‬ارمغان‭ ‬می‌آورد‭”.‬

پهناوری‭ ‬کشور‭ ‬عزیزمان‭ ‬و‭ ‬تعدد‭ ‬و‭ ‬پراکندگی‭ ‬فرودگاه‌ها‭ ‬در‭ ‬کشور،‭ ‬بهترین‭ ‬ظرفیت‭ ‬جهت‭ ‬راه‭ ‬اندازی‭ ‬و‭ ‬رشد‭ ‬شرکت‌های‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬است‭ ‬اما‭ ‬از‭ ‬همه‭ ‬مهمتر،‭ ‬فرهنگ‌سازی‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬حوزه‭ ‬جذاب‭ ‬است‭. ‬

این یادداشت در سیصد و هشتادمین شماره ماهنامه صنعت حمل و نقل منتشر شده است.

مطالب رپورتاژ