صنعت حمل و نقل آنلاین: گردهمایی تحت نام “روز چابهار” در شهر بمبئی هند با دعوت وزارت بنادر، کشتیرانی و آبراهه های هندوستان در تاریخ روز یکشنبه 9 مرداد 1401 برگزار شد خارج از لطف نیست نگاهی گذرا بر آنچه در توافق بین ایران و هند در خصوص طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار گذشته است.
از اوائل دیماه سال ۱۳۹۷ و در قالب توافقنامه چابهار (بین سه کشور هندوستان، ایران و افغانستان)، سازمان بنادر و دریانوردی ایران راهبری بندر شهید بهشتی چابهار را به شرکت “ایندیا پورتز گلوبال لیمیتد” (شرکتی که زیر مجموعه وزارت بنادر، کشتیرانی و آبراهه های هندوستان محسوب می شود) سپرد تا در بستر تمایلات دو کشور برای بسط و توسعه همکاری های تجاری و حمل و نقلی فیمابین و منطقه ای و با استفاده از معافیت چابهار از تحریمها از سوی ایالات متحده، ضمن سرمایه گذاری در این بندر آن را به شبکه تجارت بین المللی خود با افغانستان و کشورهای آسیای میانه متصل کند.
از همان ابتدا، “ایندیا پورتز گلوبال لیمیتد” هتدوستان تلاش کرد به اهداف اولیه خود در قالب قرارداد موقت با سازمان بنادر و دریانوردی برسد و با تکمیل سرمایه گذاری و جذب ترافیک کشتی و کالای بیشتر وارد قرارداد بلندمدت با سازمان مذکور، بشود. اما در این خصوص چالشهایی پدید آمد:
روزبه مختاری، رئیس هیات مدیره انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته در نشست بررسی فرصتها و چالش های بندر چابهار
روزبه مختاری، رئیس هیات مدیره انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته در نشست بررسی فرصتها و چالش های بندر چابهار در افق کریدور شمال – جنوب که ۲۲ تیرماه ۱۴۰۱ در چابهار و در محل اداره کل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان برگزار شد، در همین ارتباط گفت: “در طول دو سال اول فعالیت مشترک هندوستان و ایران، بالغ بر ۱/۷ میلیون تن کالای اساسی و مصالح ساختمانی و در حدود ۱۳ هزار تی ای یو انواع کانتینر از طریق بندر شهید بهشتی تخلیه و بارگیری شد و سرویس منظم و مستقیم حمل کانتینر بین چابهار و بنادری نظیر جبل علی، موندرا، ناواشیوا (هند)، بانکوک و لام چابانگ (تایلند)، کلانگ (مالزی)، هایفونگ (ویتنام) و بنادر اصلی چین (شانگهای، تیان جین و …) با همکاری شرکتهای کشتیرانی بخش خصوصی و همچنین خط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، شکل گرفت.”
با اینحال از حدود ۱۸ ماه پیش، از سرعت فعالیت شرکت ایندیا پورتز گلوبال در بندر شهید بهشتی در حوزه ترانزیت، واردات و صادرات محمولات کانتینری کاسته شد و بیشترین تمرکز شرکت مذکور بر روی تخلیه کالاهای اساسی و بارگیری مصالح ساختمانی و مواد معدنی قرار گرفت.
رئیس هیات مدیره انجمن کشتیرانی در این خصوص می گوید: “در طول ۱۸ ماه گذشته شاهد دو تجربه مختلف در بندر شهید بهشتی چابهار بوده ایم: یکی افزایش قابل توجه در تخلیه انواع کالاهای اساسی و محمولات فله و بارگیری مواد معدنی و مصالح ساختمانی است و دیگری افت محسوس در فعالیتهای کانتینری و عبور محمولات ترانزیتی که برای بهبود وضعیت، به توسعه مدلهای کسب و کار، شبکه سازی و بازارسازی در محیطی که تمامی عوامل ذیربط در کنار هم باشند، نیاز جدی داریم.
لازم به یادآوری است، شرکت ایندیا پورتز گلوبال لیمیتد متعهد به ۸۵ میلیون دلار سرمایه گذاری تجهیزاتی در بندر شهید بهشتی چابهار شده تا بتواند وارد فاز قرارداد بلندمدت ۱۰ ساله با سازمان بنادر و دریانوردی ایران گردد. تاکنون طرف هندی توفیقی در سفارش ساخت گنتری کرین برای نصب در بندر چابهار نداشته اما نسبت به خرید و استقرار ۶ دستگاه جرثقیل موبایل ساحلی در بندر شهید بهشتی اقدام کرده که ارزش آنها به ۲۵ میلیون دلار می رسد. البته تا کنون از این جرثقیلها استفاده ای به عمل نیامده و تخلیه و بارگیری کشتیها با استفاده از تجهیزاتی انجام می شود که پیشتر توسط سازمان بنادر و دریانوردی خریداری شده اند.
همچنین طرف هندی خواستار ارجاع موارد اختلافی قرارداد بلند مدت به دادگاه های صالحه بین المللی است ولی به گفته مقامات سازمان بنادر و دریانوردی ایران، تحقق چنین امری مستلزم تایید مجلس شورای اسلامی است.
از اسفند ماه سال ۱۴۰۰، هندوستان ارسال ۵۰ هزار تن محمولات گندم اهدایی خود را که قبلا مسیر آنها از طریق بندر چابهار طی میشد، به سمت پاکستان سوق داد. در حالیکه تا پایان سال ۱۳۹۹ ترازیت گندم اهدایی از طریق بندر چابهار، خاک ایران و مرز میلک صورت می گرفت.
در پی شکل گیری بحران اوکراین هم که چابهار می توانست به عنوان بخشی مهم از کریدور شمال – جنوب، نقش محوری برای ارسال محمولات تجاری بین هند و روسیه را ایفا کند، تقریبا از سوی هندیها نادیده گرفته شد و مسیرهای بین بنادر هند و گرجستان و چین و ترکیه در این زمینه فعال شدند.
در شرایطی که عملکرد کانتینری بندر شهید بهشتی به عنوان یک شاخص برای عبور بارهای ترانزیتی حاصل از بازارسازی و شبکه سازی اپراتور هندی در چابهار به شدت افت پیدا کرده، تازه‌ترین اقدام هند یعنی ورود به کریدور Arab-MED است و آنگونه که سایت indiaseatradenews خبر داده، گروه آدانی هند با تشکیل یک کنسرسیومی با گروه اسرائیلی Gadot برنده مزایده خصوصی سازی بندر حیفا به عنوان دومین بندر بزرگ سرزمینهای اشغالی شده و صد در صد سهام بندر حیفا را بدست آورد و کنترل آن را تا بیش از ۳۰ سال آینده، یعنی سال ۲۰۵۴ در دست میگیرد.
به گفته رئیس و مدیر ارشد اجرایی شرکت آدانی؛ این پیروزی چندین جنبه استراتژیک دارد و امکان حضور پررنگ تر در اسرائیل، به عنوان یکی از استراتژیک ترین شرکای هند را فراهم می کند و انتظار می رود که سرزمینهای اشغالی به نقطه اتصال هند به خاورمیانه و اروپا تبدیل شود.
لازم به یادآوری است که عادی سازی روابط بین اسرائیل و امارات متحده عربی بر اساس پیمان ابراهیم در سال ۲۰۲۰، زمینه را برای افزایش همکاری اقتصادی بین هند و اسرائیل را فراهم کرده و گروه منطقه ای هند، اسرائیل، امارات متحده عربی و ایالات متحده، موسوم به I2U2 که در سال ۲۰۲۱ تأسیس شد، به عرصه ای برای تقویت ارتباط اقتصادی هندوستان با امارات و اسرائیل تبدیل شده است.
حالا برگزاری “روز چابهار” در هند مجالی برای واکاوی بدون تعارف دلایل فراز و نشیبی است که بندر چابهار با آن روبرو شده است.
بندر شهید بهشتی چابهار باید و می تواند به عنوان یک نقطه کانونی برای افزایش سهم از مبادلات تجاری منطقه ای و بین المللی نقش مهم و کلیدی ایفا نماید و باید دید چگونه از فرصت “روز چابهار” در این رابطه استفاده خواهد شد و دستاوردهای عملی آن چه خواهد بود.
در گردهمایی روز چابهار در بندر بمبئی چه گذشت؟
وزیر بنادر هند؛ چابهار را قطب ترانزیت می‌کنیم
جلیل اسلامی معاون امور بندری و اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی در مراسم روز چابهار در شهر بمبئی با قدردانی از برگزاری همایش «روز چابهار» که به دعوت وزارت بنادر و کشتیرانی و آبراهه های هندوستان و حضور جمعی از مقامات دولتی و شرکتهای خصوصی و همچنین نمایندگان سیاسی و اقتصادی کشورهای مختلف برگزار شد، گفت: براساس برنامه توسعه بندر شهید بهشتی چابهار، فاز اول آن با هزینه یک میلیارد دلار توسط دولت جمهوری اسلامی ایران ساخته و از سال 2017 آماده بهره برداری شده است. در این فاز زیرساخت‌هایی مانند اسکله با عمق ۱۷ متر فرصت حضور انواع کشتیها و فرصت تخلیه و بارگیری انواع مختلفی از محمولات و کانتینرها را فراهم کرده و هدف تمام این فعالیت‌ها کمک به رسیدن سقف توانایی بندر است تا کشورهای اطراف نیز از ظرفیت های موجود آن بهره مند شوند و این یکی از اصلی‌ترین استراتژی‌ها برای توسعه بندر چابهار است.
معاون امور بندری و اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره به اینکه توسعه شبکه های ریلی برای رسیدن به چابهار نیز در حال انجام است و تاکنون ۷۵ درصد این خط پیشرفت فیزیکی داشته، ادامه داد: ارتباط میان سازمان بنادر و دریانوردی ایران و وزارت بنادر و کشتیرانی و آبراهه های هند برای پیاده‌سازی توافقی که پیش از این صورت گرفته ادامه دارد و نتیجه این توافق حضور پورت اپراتور هندی و امکانات آن در بندر شهید بهشتی است که مثال خوبی برای شکل گرفتن این ارتباط خوب در چند سال اخیر می باشد.
اسلامی افزود: ما باید فشار زیادی را برای حل مشکلات باقیمانده انجام دهیم تا قرارداد بلندمدت هرچه زودتر عملیاتی شود و سازمان بنادر و دریانوردی ایران در جلسات دیپلماتیک مختلفی اهمیت بندر چابهار را بارها به کشورهای مختلف یادآور شده و از زاویه لجستیکی در ماه‌های اخیر برای همه آشکار شده که بندر چابهار برای کشورهای هم مرز یا غیر هم مرز ایران بسیار اهمیت دارد و این موضوع هم آشکار شده که این کشورها علاقه دارند از طریق ایران حمل و نقل کالاهای خود را صورت دهند.
وی با اشاره به اینکه برخی اتفاقات اخیر تاثیر زیادی در سرعت توسعه بندر چابهار داشته است، عضویت ایران در پیمان شانگهای و دیگر پیمان‌های اقتصادی و همچنین درخواست عضویت برخی دیگر از کشورها برای عضویت در توافقنامه چابهار را از نشانه‌های این موضوع نام برد و گفت: ما به عنوان یکی از کشورهای بنیانگذار این توافق، تعهد داریم که آن را تقویت کرده و ظرفیت بندر چابهار را افزایش داده ایم و همه این موضوع نشان می‌دهد که ترانزیت محمولات از ایران دارای مزایای رقابتی است که هزینه و زمان را کاهش می دهد و امنیت و ایمنی مرسولات را تضمین می کند و همچنین سازمان بنادر و دریانوردی ایران با در نظر گرفتن تخفیف‌های بسیار برای توسعه بندر چابهار با همکاری کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران خط مستقیم کشتیرانی میان هند و بنادر ایرانی را فعال کرده که هدف آن افزایش حمل و نقل کالا میان هند و بنادر ایران است.
معاون امور بندری و اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی ایران همچنین تاکید کرد: موفقیت انتقال کالا از بندر چابهار به افغانستان و انتقال محمولات ازبکستان از مسیر بندر چابهار به هند و آغاز همکاری‌های لجستیکی میان ایران و دیگر کشورها، آینده روشنی را برای بنادر جنوبی ایران مخصوصا چابهار متصور کرده است.
اسلامی با اشاره به مواردی که باید برای توسعه ظرفیت بندر چابهار به آنها توجه کرد گفت: افزایش ارتباط بندر چابهار با خطوط و شبکه حمل و نقل ریلی و زمینی بین المللی در هند با همکاری شرکت های هندی که چابهار حضور دارند، همکاری بنادر فعال و ترمینال‌ها در بنادر هند مانند موندرا و کاندلا با پورت اپراتور بندر شهید بهشتی در چابهار برای کنترل بهتر هزینه حمل و نقل، استفاده از شرکتهای کشتیرانی فعال در هند برای حمل مستقیم کالا و کانتینر به چابهار و بالعکس، همکاری شرکت های NVOCC و SOC هندی با خط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در حوزه حمل و نقل کانتینری و همکاری دو کشور در توسعه صادرات، واردات و ترانزیت محصولات کشاورزی دو کشور از طریق بندر چابهار از مسائل اساسی‌ای است که برای توسعه بندر چابهار باید به آنها توجه کرد.
معاون امور بندری و اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی در پایان گفت: نیاز اصلی ایجاد یک شبکه اقتصادی برای جابه جایی کالا با کاهش هزینه و زمان است که ما باید آن را دنبال کنیم و این موضوع بسیار مهمی است که با فعال کردن بخش خصوصی از طریق توافق های اقتصادی با حمایت بخش های دولتی و همچنین فراهم شدن تجهیزات مناسب بیشتر بندری که توسط شرکت IPGL فراهم و سرمایه‌گذاری شده ظرفیت‌های این بندر را توسعه خواهد داد.
ساربادانا سونووال، وزیر بنادر و کشتیرانی و آبراهه های هند؛ بندر راهبردی چابهار را به قطب ترانزیت تبدیل می‌کنیم
بندر چابهار یکی از مهم‌ترین مراکز برای تجارت جهانی و تجارت دریایی خواهد بود
ارتباط بندر چابهار در ایران با دالان حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب، ارتباط با کشورهای آسیای مرکزی و سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد و روابط فرهنگی و سیاسی را تعمیق می‌بخشد. چشم انداز ما این است که “بندر شهید بهشتی” در چابهار را به یک قطب ترانزیتی تبدیل کنیم و آن را برای دسترسی به کشورهای آسیای میانه پیوند دهیم این بندر یک تاسیسات راهبردی است که می‌تواند آسیای مرکزی و جنوب آسیا را به هم متصل کند. این بندر یکی از مهم‌ترین مکان‌ها برای تجارت جهانی و تجارت دریایی خواهد بود.
بندر شهید بهشتی چابهار، شبکه لجستیکی منطقه را بهبود می‌بخشد و ابتکار مشترک را برای ایجاد یک کریدور حمل و نقل فراملی و فرامنطقه‌ای ترویج می‌کند که نه تنها تجارت هند بلکه تجارت جهانی را تقویت می‌کند. هند مشتاق است تا شرکتهای تجاری و لجستیکی از مزایای بندر شهید بهشتی و منطقه آزاد تجاری چابهار استفاده کنند.
