صنعت حمل و نقل آنلاین: تصادفات جاده ای وراه های کاهش آن ازدیرباز همواره دغدغه ذهنی وکاری مسئولان به ویژه سازمان راهداری وحمل ونقل کشوربوده است.این تصادفات هرساله چندین هزارخانواده راداغدارمی کندوبسیاری ازاین خانواده هاباازدست دادن سرپرست خود،دچاروضعیت ناگواراقتصادی می شوند.گذشته ازآن باازدست دادن هزاران نیروی کارانسانی ووسائط نقلیه که از سرمایه های ملی به شمارمی روندخسارات جبران ناپذیری به پیکره اقتصادکشورتحمیل می شود. راه جوئی وتدبیربرای کاهش آمارتصادفات همواره دربرنامه ریزی های نهادهای ذیربط به چشم می خورد.دراین میان سازمان راهداری وحمل ونقل که شناسائی نقاط حادثه خیز،اصلاح راه ها ، نوسازی ناوگان جاده ای وآموزش رانندگان رابرنامه ریزی واجرامی کند،نقش پررنگ تری نسبت به دیگرنهادهای ذیربط برعهده دارد.بویژه هوشمندسازی وتجهیزراه هاوگلوگاه های جاده ای به دوربین های ثبت تخلفات رانندگی اعمال مسئولیت می کند. برای آگاهی ازچندوچون این برنامه هاپای صحبت های مهندس جواد هدايتي، مديركل دفتر ايمني و ترافيك سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي نشستیم:
آمار تصادفات جاده‌اي كشور رادرمقایسه با سالهاي گذشته چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
بررسي وضعيت آماري ايمني در كشور نشان مي‌دهد كه با وجود آن كه تعداد تلفات و مصدومين حوادث رانندگي در كشور رقم قابل توجهي بوده كه با نرم‌ها و شاخص‌هاي متوسط جهاني فاصله دارد، اما روند كاهشي قابل قبولي در تصادفات و تلفات حوادث رانندگي طي سالهاي اخير (96-1389) نشان مي‌دهد كه تعداد تلفات ناشي از تصادفات با متوسط نرخ كاهشي 9/4 درصدي در مدت مورد بررسي همراه بوده است و در بخش برون‌شهري و روستايي ميانگين كاهش 5/4% مشاهده مي‌شود. همچنين در مدت ياد شده در حوزه شاخص‌هاي بين‌المللي تعداد كشته نسبت به صد هزار نفر جمعيت (شاخص سلامت) وتعداد کشته نسبت به ده‌هزار وسيله نقليه (شاخص مالكيت) نيز به ترتيب شاهد كاهش 36 و 54 درصدي بوده‌ايم؛ عملكرد فوق در حالي به دست آمده است كه ميزان جمعيت و شمارگان وسايل نقليه و به تبع آن حجم سفرهاي جاده‌اي در سال هاي اخير افزايش قابل ملاحظه‌اي داشته است. البته لازم به ذكر است كه پس از كاهش مداوم چندساله در تلفات ناشي از تصادفات، اكنون به دوره‌اي از وضعيت ايمني رسيده‌ايم كه امكان كاهش مستمر تلفات هرساله نسبت به پيش از آن دشوارتر مي‌گردد و روند چندساله اخير نيز مويد اين موضوع مي‌باشد و براي تداوم اين امر نياز به اقدامات دقيق تر و مؤثرتر در كنار افزايش اعتبارات ايمني مي‌باشد.
مهمترين عوامل در ايجاد تصادفات جاده‌اي را چه مي‌دانيد؟
براساس تقسيم‌بندي‌هاي صورت پذيرفته از علل و عوامل بروز سوانح، دلايل اصلي تصادفات به سه عامل انساني- وسيله نقليه- راه و محيط تقسيم مي شوند كه هريك داراي سهم اختصاصي و مشترك با ساير عوامل مي‌باشد كه در اين بين سهم عامل انساني با حدود 70% از علل حوادث بالاترين سهم را به خود اختصاص داده است. از سويي ديگر براساس تحقيقات و بررسي هاي آماري، نقش 5 علت تامه در وقوع حدود 93% حوادث رانندگي به چشم مي‌خورد؛ تخلفات و عدم رعايت جانب احتياط در مواردي چون: 1- تجاوز و انحراف به چپ 2- عدم توجه به جلو 3- تخطي از سرعت مطمئنه 4- عدم توانايي در كنترل وسيله نقليه 5- عدم رعايت حق تقدم به ترتيب داراي بيشترين سهم در وقوع تصادفات بوده‌اند كه بيانگر نقش غالب و پررنگ عامل انساني در وقوع حوادث شديد رانندگي دارد كه براي كاهش اين ميزان خطا‌ها و تخلفات مربوطه ضرورت دارد اقدامات و برنامه‌هاي آموزشي و اصلاح رفتار رانندگي و همچنين تقويت اصل نظارت و كنترل بر رعايت قوانين و مقررات راهنمايي و رانندگي و اعتبارات مورد نياز آنها افزايش يابد.
آيا خودروهاي تولیدداخل به لحاظ ايمني براي سرنشينان مناسب هستند؟
هرچند در نگاه اول به دليل تجهيز و امكانات بيشتر و به روزتر خودروهاي وارداتي به سيستم‌هاي ايمني شرايط آنها در قياس با خودروهاي توليدي مناسب‌تر است اما براي پاسخ دقيقتر به اين سؤال نياز به اطلاعات و آمار كامل تري مي‌باشد تا با تعيين ميزان تلفات ناشي از وقوع تصادفات براساس ميزان پيمايش به تفكيك خودروهاي ساخت داخل و وارداتي، ميزان تأمين ايمني براي سرنشينان پس از وقوع سانحه را برآورد و محاسبه نمود كه متاسفانه اين اطلاعات در اختيار اين سازمان نمي‌باشد.
سهم كيفيت جاده‌ها در ايجاد تصادفات را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
راه به عنوان يكي از عوامل تاثيرگذار در شرايط ايمني حمل و نقل شناخته مي‌شود و شرايط هندسي، محيط پيراموني و ميزان انطباق آن با نيازهاي انواع كاربران مستقيماً در ايجاد شرايط ايمن براي عبور و مرور تاثيرگذار است. براساس بررسي‌ها و تحقيقات بين‌المللي از جمله در مطالعات پيارك، سهم راه به تنهايي 4 درصد و در تركيب با ساير عوامل 28 درصد مشخص گرديده است. وزارت راه و شهرسازي نيز برحسب مسئوليت‌هاي قانوني خود براي توسعه كمي و كيفي راه ها و مديريت و نگهداري راه ها اقدام مي‌نمايد، همچنين درخصوص رفع نقايص و مشكلات ايمني راه ها و رفع نقاط پرتصادف نيز مجموعه وزارت راه و شهرسازي به رغم وجود محدوديت‌هاي اعتباري تمام تلاش و منابع خود را در جهت بهبود شرايط راه ها و بكارگيري هرچه بيشتر الزامات و تجهيزات ايمني در جاده‌ها و ارتقاي ايمني تردد بكار بسته است و ارتقاي ايمني حمل و نقل همواره به عنوان يكي از اهداف اصلي اين سازمان نگريسته مي‌شود.
سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي برای كاهش تصادفات چه دستورکاری پیش رودارد؟
ايمني حمل و نقل موضوعي فرابخشي و فرا رشته‌اي بوده كه حوزه‌هاي مختلفي از جمله مديريت، سياست گذاري و برنامه‌ريزي، قوانين و مقررات، كنترل و نظارت، اقدامات آموزشي و فرهنگي، مسائل امدادي و بيمارستاني، اقدامات مرتبط با راه و وسيله نقليه و… را شامل مي‌شود و به تبع آن دستگاه‌ها و سازمان‌هاي متعددي در آن داراي نقش و مسئوليت مي‌باشند. سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي نيز به عنوان متولي حمل و نقل جاده‌اي و يكي از دستگاه هاي همكار در حوزه ايمني راه ها اهتمام ويژه‌اي به موضوع ايمني در راه ها داشته و برنامه‌ها، طرح ها و اقدامات متنوع و وسيعي را هر ساله به مورد اجرا مي‌گذارد كه از اهم اين اقدامات به تفكيك حوزه عوامل به شرح زير مي‌باشد:
درحوزه راه و زيرساخت
- مديريت، نگهداري و راهداري شبكه راه های در كشور
- شناسايي و اصلاح نقاط پرتصادف
- عمليات خط‌كشي، نصب و به سازي علائم و تابلوها، بهبود حفاظ ها، تامين روشنايي، نگهداري تونل ها
- ساماندهي تأسيسات جانبي و صيانت از حريم راه ها
- مديريت ترافيك در راه ها با بهره‌برداري از سامانه‌هاي هوشمند مركز مديريت راه ها در ستاد و استان ها
- تجهيز راه هاي شرياني به سيستم‌هاي ثبت تخلفات
- تجهيز راه ها به دوربين‌هاي نظارت تصويري براي مديريت و نظارت بر راه ها
- توسعه مجتمع هاي خدماتي- رفاهي
درحوزه وسيله نقليه
- نوسازي ناوگان
- الزام كارخانجات خودروسازي به تجهيز وسايل نقليه به تجهيزات ايمني
- توسعه كمي و كيفي مراكز مكانيزه معاينه فني خودرو
- كنترل وسايل نقليه عمومي توسط مديران فني و راه‌اندازي سامانه ثبت اطلاعات و فعاليت مديران فني و بازنگري در دستورالعمل بكارگيري مدير فني در مؤسسات و شركت‌هاي حمل ونقل
درحوزه عوامل انساني
- بررسي و تحليل مستمر اطلاعات تصادفات و تلفات رانندگي و رصد وضعيت ايمني كشور
- اجراي طرح ارتقاي ايمني كاربران راه ها (عابران پياده- موتورسواران- وانت‌بارها- ادوات كشاورزي)
- اجراي طرح ايمن‌سازي فيزيكي و آموزشي در مدارس حاشيه راه هاي كشور
- نظام کنترل صحت و سلامت رانندگان حرفه‌اي بار و مسافر با همکاري مرکز بهداشت و طب کار وزارت بهداشت
- برگزاري دوره‌هاي آموزشي تخصصي قبل و ضمن خدمت براي رانندگان حرفه‌اي حملونقل عمومي
- برگزاري دوره‌هاي آموزشي شغلي متخصصين ايمني و متصديان حملونقل
- تحقيقات و مطالعات روانشناسي رانندگان از جمله انعقاد تفاهم‌نامه انجام مطالعات و پژوهش‌هاي روانشناسي رانندگان حرفه‌اي عمومي
- اجراي برنامه‌هاي ارتقاي سطح آگاهي عمومي از مسائل و نکات ايمني از طريق رسانه‌هاي جمعي نظير راه‌اندازي صداي راهبران، تهيه و توزيع بسته‌ها و مطالب آموزشي ميان کاربران جاده‌اي
- تهيه برنامه هاي آگاهي بخشي و ارتقاي دانش رفتاري و آموزشي استاندارد و حرفه اي
- نظارت بر عملكرد شركت‌ها و رانندگان عمومي حملونقل بار و مسافر در جهت رعايت مسايل ايمني و برخورد با تصادفات و تخلفات شركت ها و رانندگان متخلف در كميسيون‌هاي ماده 12 و 11
- اجراي طرح‌هاي كنترل نامحسوس و كنترل‌هاي دروازه‌اي حمل و نقل جاده‌اي
در قياس با كشورهاي توسعه يافته تعداد تصادفات جاده‌اي ايران را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
به منظور ارزيابي دقيقتر وضعيت ايمني و امكان قياس با ساير كشورها از شاخص هاي بين‌المللي كشته به صد هزار نفر جمعيت (شاخص سلامت) و کشته به ده‌هزار وسيله نقليه (شاخص مالكيت) استفاده مي‌شود. براساس اعلام سازمان بهداشت جهاني، نرخ شاخص سلامت در دنيا 4/17 و در حوزه شرق مديترانه (محل قرار گيري ايران) 9/19 مي‌باشد كه ايران با عدد 20 تقريباً در اين بازه قرار دارد. شاخص مالكيت در دنيا عدد 8/7 است كه كشورمان با عدد 9/4 در اين شاخص وضعيت مناسبي دارد.
هوشمندسازي جاده‌ها تا چه حد در كاهش ميزان تصادفات جاده‌اي مؤثر بوده است؟
از مهمترين ابزارهاي مديريت ايمني و ترافيك استفاده از سيستم‌هاي هوشمند و سامانه‌هاي اطلاعاتي مي‌باشد كه اين مهم در ابعاد مختلف مديريتي و نظارتي در سطح سازماني درحال بهره‌برداري مي‌باشد؛ سيستم‌هاي ثبت تخلفات، دوربين‌هاي نظارت تصويري، توزين در حال حركت، سامانه سپهتن، سامانه برخط معاينه فني، سامانه ثبت اطلاعات و فعاليت مديران فني و اتصال به سامانه صدور صورت وضعيت و بارنامه، سامانه 141 و اپلیکیشن امدادخودرو و… و در سال هاي آتي نيز همگام با توسعه فناوري‌ها و امكان استفاده از ظرفيت‌هاي بوجود آمده، حوزه بكارگيري و بهره‌برداري از فناوري و سيستم‌هاي نو گسترش خواهد يافت. بدون شك ايجاد فرآيند سيستمي و استفاده از ITS در حمل و نقل با توجه به وسعت شبكه راه هاي كشور و حجم بالاي تردد آن تاثير قابل ملاحظه‌اي در افزايش دقت و سرعت در فرآيندهاي مديريتي و نظارتي و اطلاعاتي و كاهش خطاهاي انساني داشته و مستقيماً باعث ارتقاي ايمني مي‌گردد.
