قانون جدید بیمه شخص ثالث تا چه اندازه مطابق با استانداردهای جهانی است؟
آن‌چه در آیین‌نامه ماده 18 قانون جدید بیمه شخص‌ثالث آمده تقریبا مطابق با استانداردهای دنیاست. قانون حاضر با استانداردهای جهانی از لحاظ مطابقت با آن‌چه که در کشورهای دیگر در حال انجام است، انطباق دارد، اما این قانون، نکات ضعفی هم در مرحله اجرا با خود به همراه خواهد داشت که مهمترین آن در ماده 41 همین قانون پیش‌بینی شده دولت باید سامانه جامع حوادث رانندگی راه‌اندازی کند که در آن سامانه تمام دستگاه‌های مرتبط با تصادفات از جمله نیروی انتظامی، وزارت بهداشت، اورژانس، هلال احمر، شرکت‌های بیمه و مراجع قضایی و انتظامی و … مکلف باشند تا اطلاعات مربوط به تصادفات رانندگی را به محض اطلاع آن سازمان در آن سامانه درج کنند و نیز گفته شده: تکلیفی که در قانون پیش‌بینی شده این بود که دولت حداکثر ظرف 6 ماه از تصویب قانون، مکلف به راه‌اندازی سامانه حوادث است، اما در حال حاضر متاسفانه با وجودی که قانون بیمه شخص ثالث از 29 خرداد 95 لازم الاجرا شده و بیش از یک سال از 6 ماه مورد نظر نیز گذشته است سامانه جامع حوادث رانندگی توسط دولت راه اندازی نشده است.
و در همین آیین‌نامه مجددا پیش‌بینی شده که مبنای احراز انتقال مالکیت وسیله نقلیه، اطلاعات مندرج در سند خودرو است اما نیروی انتظامی موظف است که هم‌زمان با تعویض پلاک وسیله نقلیه، مشخصات مالک جدید را در سامانه جامع حوادث رانندگی که در ماده 41 قید شده درج کند. متاسفانه این سامانه هنوز راه‌اندازی نشده و این مساله یک ضعف است زیرا به دلیل نبود اطلاعات مالک جدید و پلاک وسیله نقلیه در سامانه جامع حوادث رانندگی، بیمه گران از این طریق به این اطلاعات دسترسی ندارند.
شرایط تعلق بیمه شخص‌ثالث خودرو پیش‌از این بیمه شخص‌ثالث به خودرو تعلق می‌گرفت و در پرداخت حق‌بیمه شخص‌ثالث برای رانندگان تفاوتی وجود نداشت و همه باید رقم مشخصی را پرداخت می‌کردند. اما براساس دستورالعمل جدید، حق‌بیمه این رانندگان متفاوت خواهد بود. این امر پیشرفت خوبی برای صنعت بیمه کشور خواهد بود. با راننده محور شدن بیمه شخص ثالث می‌توان امیدوار بود که خسارات جانی و مالی ناشی از وسایل نقلیه کاهش یابد.
زیر‌ساخت‌های لازم برای انجام این اتفاق مثبت در قانون جدید بیمه شخص ثالث در حال انجام است، از جمله کنار گذاشتن هزینه‌هایی از قبیل نیروی انتظامی و وزارت بهداشت بر روی بیمه‌نامه‌های شخص ثالث. باید دید در سال‌های آینده چه تغییری صورت می‌گیرد.
گسترش مصادیق اشخاص ثالث و کاهش موارد خارج از قلمرو بیمه، از جمله این تحولات است. در عین حال برخی از ابهامات مانند عدم تعیین مبنای مسئولیت دارنده در قانون جدید مشاهده می شود. در تحقیق حاضر تلاش شده است ضمن تحلیل مهمترین تحولات قانون جدید نسبت به قانون سابق، راه حل هایی نیز برای رفع ابهامات آن ارایه گردد. هم چنین از آن جا که مهم ترین هدف این قانون حمایت از اشخاص زیاندیده در حوادث رانندگی است و نیز بدین علت که این مهم صورت نمی‌پذیرد مگر با جبران خسارت آنها، لذا نحوه‌ی جبران خسارت و شرایط لازم برای این امر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
با توجه به تصویب قانون جدید بیمه شخص ثالث و آیین نامه نامه اجرایی ماده 6 (نحوه انتقال تخفیفات بیمه شخص ثالث به فرد) توسط دولت و ابلاغ به بیمه مرکزی برای اجرای صحیح آن، مقرر گردیده بود، براساس ماده 6 قانون بیمه اجباری خسارت وارده شده به اشخاص ثالث که در سال 95 تصویب شد از تاریخ انتقال مالکیت وسیله نقلیه، کلیه حقوق و تعهدات ناشی از قرارداد بیمه موضوع این قانون به انتقال گیرنده منتقل شود و انتقال گیرنده تا پایان مدت قرارداد بیمه به عنوان بیمه‌گذار محسوب گردد. بر اساس تبصره ماده 6 این قانون، کلیه تخفیفاتی که به واسطه عدم وقوع حوادث منجر به خسارت در قرارداد بیمه موضوعه قانون اعمال شده باشد، متعلق به انتقال دهنده است اما انتقال دهنده می‌تواند تخفیفات را به وسیله نقلیه دیگری از همان نوع که متعلق به خود یا همسر یا والدین یا اولاد بلاواسطه اش باشد منتقل کند که در همین تبصره پیش بینی شده که آیین نامه اجرایی این تبصره به پیشنهاد بیمه مرکزی و تایید شورای عالی بیمه و به تصویب هیات وزیران برسد که در نهایت این امر در جلسه 15 /07/97 هیات وزیران اتفاق افتاد و آیین نامه اجرایی ماده 6 تصویب شد.
بر اساس مصوبات آیین نامه اجرایی ماده 6 و بر اساس قانون ذکر شده، به بیمه گزاری که چند سال سابقه بیمه شخص ثالث داشته و در طی آن سال‌ها خسارتی از شرکت بیمه دریافت نکرده باشد از محل بیمه نامه از طرف شرکت‌های بیمه تخفیفاتی تعلق می‌گیرد. در این آیین‌نامه و در قانون ذکر شده که این تخفیف متعلق به انتقال دهنده است یعنی فردی که قصد فروش وسیله نقلیه خود را دارد در صورتی که سابقه چند سال تخفیف عدم خسارت داشته باشد این تخفیفات و سوابق متعلق به خود او است و می‌تواند این سوابق را برای خود حفظ کند، به این معنی که می تواند تا زمانی که وسیله نقلیه دیگری خریداری و جایگزین کند سوابق تخفیف را برای خود حفظ نماید و این تخفیف را برای بیمه‌نامه خودرو جدید استفاده کند.
مثلا اگر راننده ای 5 سال بیمه نامه داشته و در این مدت تصادفی نداشته و از بیمه نامه استفاده نکرده باشد هنگام فروش اتومبیل می‌تواند تخفیفات را تا زمانی که خودرو جدید خریداری کند برای خود نگهداری نماید، حال هر قدر که از نظر زمانی بین این دو اتفاق فاصله به وجود آید مانع نمی‌شود و می‌تواند از سوابق و تخفیف در خودرو جدید خود استفاده نماید، اما این امکان را نیز دارد که این تخفیف را به انتقال گیرنده منتقل کند. یعنی در زمان فروش خودرو می‌تواند تخفیف را به خریدار خودرو نیز منتقل کند. در آن صورت دیگر خودش حق استفاده از آن تخفیف را ندارد. اما اگر قرار باشد این انتقال تخفیف صورت گیرد باید هم‌زمان با انتقال مالکیت خودرو انجام شود. یعنی در همان زمان انتقال مالکیت، سابقه تخفیف را نیز می‌تواند به خریدار منتقل کند. یک راه دیگر نیز وجود دارد که فروشنده می تواند تخفیف را به یک وسیله دیگر از همان نوع که متعلق به خود، همسر یا والدین یا اولاد بلاواسطه اش باشد منتقل کند.
پس سه حالت وجود دارد؛ اول اینکه در زمان فروش خودرو، تخفیف را برای خود نگه دارد تا زمانی‌که خودرو جدیدی بخرد، یا اینکه هم‌زمان با انتقال مالکیت، سابقه تخفیف عدم خسارت شخص ثالث را نیز به خریدار خودرو منتقل کند و یا تخفیفات را به یکی از بستگان درجه یک خود – شامل همسر، پدر یا مادر یا فرزندان – منتقل کند.
بر اساس قانون جدید بیمه شخص ثالث، تغییراتی در نحوه دریافت تخفیف این بیمه‌نامه مشاهده می‌شود.
میزان تخفیفاتی که تا سال ۹۶ هر سال بر بیمه‌نامه ثالث منظور می‌شد بر اساس جدول ۱- تعیین می‌شد:
اما با تصویب قانون جدید بیمه شخص ثالث، براساس آیین‌نامه ۱۸ قانون بیمه‌شخص ثالث میزان تخفیفات شخص ثالث از سال ۹۷ بر اساس جدول ۲ تغییر یافته است
همانطور که مشاهده می‌شود براساس ماده ۶ آیین‌نامه جدید، تخفیف عدم خسارت سالانه از ۱۰ درصد به پنج درصد کاهش یافته و حداکثر تخفیف همان ۷۰ درصد خواهد بود که در یک دوره ۹ ساله به حداکثر تخفیف می‌رسد و این درصد بیشترین تخفیف بیمه شخص ثالث است.
اما خبر خوب اینکه با تصویب قانون جدید بیمه شخص ثالث یک امتیاز مثبت برای بیمه گذاران در نظر گرفته شده و آن هم از بین نرفتن تمام تخفیفات چند ساله عدم خسارت در بیمه ثالث با یک تصادف است و در صورت خسارت میزان تخفیفات به صورت پلکانی کاهش پیدا می‌کند. نحوه کاهش میزان تخفیفات ثالث در هر خسارت جانی و مالی بر اساس جدول 3 می باشد.
همانطور که در جدول هم آمده اگر فردی برای بار اول خسارت مالی داشته باشد ۲۰ درصد، بار دوم ۳۰ درصد و بار سوم ۴۰ درصد از تخفیف عدم خسارت مالی در بیمه شخص ثالث کاسته می‌شود. در حالی که در قانون قبلی با نخستین تصادف چه مالی و چه جانی کل تخفیفات از بین می‌رفت.
تخفیف بیمه شخص ثالث به راننده تعلق می گیرد یا به خودرو ؟
از همان ابتدای تصویب اجرایی شدن قانون بیمه ثالث در کشور، این بیمه‌نامه خودرومحور بوده و سوابق بیمه‌ای اعم از داشتن خسارت یا عدم خسارت متعلق به خودروی بیمه شده بود و راننده در این بیمه نامه هیچ نقشی نداشت. اما ماهیت این بیمه نامه به صورت بیمه مسئولیت دارندگان وسایل نقلیه بوده و شخص در این بیمه نامه به صورت مقصر در خسارات جانی و مالی نقش مهمی را دارد.
امکان انتقال تخفیفات بیمه ثالث
تا سال ۹۶ امکان انتقال تخفیف بیمه شخص ثالث وجود نداشت و فردی که خودروی دارای تخفیف خود را می‌فروخت، مجبور بود تا این بیمه‌نامه را به همراه تخفیفات به مالک جدید خودرو منتقل کند. اما بعد از سال ۱۳۹۶ شرکت‌های بیمه در جهت حرکت به سمت راننده محور شدن بیمه شخص ثالث و با تصویب قانون جدید بیمه شخص ثالث، بیمه گذار بیمه شخص ثالث می‌تواند تخفیفات عدم خسارت بیمه‌نامه را برای خود نگه داشته و در صورت خرید خودروی جدید این تخفیفات را منتقل کند.
براساس قانون اصلاح بیمه مسئولیت مدنی، دارندگان وسایل نقلیه موتوری، در صورت انتقال قطعی مالکیت وسیله نقلیه، انتقال دهنده تا قبل از مدت انقضای اعتبار بیمه‌نامه می‌توانند تخفیفات وسیله منتقل شده را به وسیله‌نقلیه مشابه خود یا افراد درجه اول منتقل کنند. شرکت بیمه، به عنوان بیمه‌گر مکلف است سوابق تخفیف عدم خسارت وسیله منتقل شده را به وسیله نقلیه جایگزین انتقال دهد. تخفیفات مربوطه با کسر مدت باقی مانده به وسیله نقلیه منتقل شده در بیمه نامه منتقل شده و سر رسید بیمه نامه خودروی جدید بر اساس سوابق بیمه ای فرد بیمه گذار ثبت می‌شود.
تخفیف بیمه شخص ثالث شرکت‌های مختلف تا چند سال قبل قیمت بیمه شخص ثالث در شرکت‌های مختلف متفاوت بود و هر شرکت میزان تخفیفات مختلفی را بر روی بیمه ثالث اعمال می‌کرد و این امر در نهایت باعث تفاوت در قیمت بیمه ثالث در بین شرکت‌های مختلف بیمه بود. اما در سال‌های اخیر شاهد یکسان‌سازی تخفیف بیمه شخص ثالث از سوی بیمه مرکزی در شرکت‌های بیمه‌ای هستیم. با انجام قانون یکسان‌سازی قیمت، میزان تخفیفات بیمه شخص ثالث در شرکت‌های بیمه نیز یکسان است. تمامی شرکت‌های بیمه در محاسبه قیمت بیمه شخص ثالث برای خودروهایی که حادثه رانندگی نداشته و دارای خسارت مالی و جانی نباشد و از بیمه شخص ثالث خود استفاده نکنند تخفیفاتی را در نظر گرفته و در محاسبه قیمت بیمه ثالث این تخفیفات را کسر می‌کنند.
راه حل هایی برای رفع ابهامات قانون جدید تخفیفات بیمه شخص ثالث خودرو ارایه گردیده که در شماره بعدی نشریه گفته خواهد شد.
