صنعت حمل و نقل آنلاین:استفاده از کارت­های اعتباری همچون مسترکارت و ویزاکارت در ایران همواره از جمله مهم­ترین دغدغه­های گردشگران و توریست­های خارجی بوده است. در واقع متصل نبودن بانک‌های ایرانی به بانک‌های بین‌المللی موجب شده است تا توریست­های خارجی به ناچار پول مورد نیاز خود را به منظور خرید و فروش اجناس و یا استفاده از خدمات متنوع رفاهی در ایران حمل کنند درحالی که بسیاری از گردشگران خارجی برای سفر به کشورهای مختلف جهان پول نقد زیادی به همراه نمی­برند. در حقیقت استفاده ازکارت­های اعتباری بانکی در بین گردشگران خارجی به یک فرهنگ دایمی تبدیل شده است ولی متاسفانه استفاده از آن در ایران برای توریست­های خارجی امکان­پذیر نیست. گر چه پس از لغو تحریم­ها و اجرای برجام تا حدودی انتظار می­رفت که مشکل گردشگران خارجی با اتصال بانک­های ایرانی به بانک­های بین­المللی مرتفع شود ولی با گذشت بیش از 18 ماه از اجرای برجام هنوز مشکل بانکی گردشگران خارجی در ایران پابرجاست. به نظر می­رسد رسیدن به چشم­انداز حضور 20 میلیون گردشگر تا سال 2025 در ایران توام با مشکلات بانکی گردشگران خارجی در حد یک رویا و حرف باقی بماند. از طرف دیگر عدم استفاده از کارت­های اعتباری بانکی بین­المللی از سوی گردشگران خارجی در ایران موجب کاهش چشمگیر استفاده از پول خواهد شد و به طور طبیعی توریست خارجی تنها برای استفاده از هزینه­های اقامت، حمل و نقل و خدمات، پول پرداخت خواهد کرد درحالی که بخش قابل‌توجهی از درآمد و منفعت گردشگری خارجی در ایران مربوط به خرید و سودرسانی به جوامع محلی است. به منظور بررسی مشکلات بانک­های ایرانی در اتصال به شبکه بانکی بین­المللی و تاثیر آن بر صنعت گردشگری و توریسم ایران با چند تن از فعالان، مسوولان و کارشناسان حوزه گردشگری کشور گفتگو کرده­ایم تا از نظرات آنها درباره این موضوع مطلع شویم.

ثابت شدن نرخ ارز در جهت توسعه گردشگری

اصغر پورمتین از کارشناسان برجسته حوزه بانکی با اشاره به اینکه گردشگران خارجی به منظور خرید کالا و استفاده از خدمات بانکی در ایران با مشکلات فراوانی روبرو هستند گفت: برای رفع این مشکل در مرحله نخست باید زیرساخت‌ها فراهم شود که از جمله مهم‌ترین‌ آنها، ثابت شدن نرخ ارز و دلار است. وی افزود: در شرایط کنونی بانک‌های دیگر به جز بانک ملی نیز خدمات ارایه کارت اعتباری را به صورت محدود دارند که بانک سپه و گردشگری از جمله آنهاست. اما مساله مهم اینجاست که در این صورت نیز امکان استفاده از کارت‌های اعتباری بین‌المللی در ایران فراهم نمی‌شود؛ مگر اینکه بانک­های ایرانی هر چه زودتر به بانک­های

بین­المللی متصل شوند.

به گفته این کارشناس بانکی، شیوه ارایه خدمات برای کارت‌های اعتباری در ایران به این صورت است که بانک‌های عامل، این کارت‌ها را صادر می‌کنند و گردشگران در ایران با پرداخت معادل ریالی آن در صرافی‌ها، کارت را دریافت می‌کنند و در پایان و موقع خروج نیز اگر مبلغی در کارت مانده باشد می‌توانند معادل ارزی آن را دریافت کنند. وی دلیل اینکه بانک‌ها به طور مستقیم نمی‌توانند این کارت‌ها را به گردشگران خارجی بدهند، تفاوت نرخ ارز بانکی با نرخ ارز در بازار عنوان کرد و افزود: تنها در صورتی که نرخ ارز بانکی با نرخ ارز در بازار یکی باشد می‌توان این کارت‌ها را از طریق بانک‌ها دریافت کرد چرا که این کار در غیر این‌صورت برای ایران مقرون به صرفه نخواهد بود.

کاهش خرید گردشگران
محمدتقی رهنمایی، از کارشناسان برجسته و شناخته‌شده حوزه گردشگری کشور، با بیان اینکه نبود امکان استفاده از کارت‌های اعتباری در ایران موجب اتلاف وقت گردشگران خارجی می­شود گفت: به ‌دلیل نبود امکان تبدیل پول در بانک‌های کشور، گردشگران به دلال‌ها و صراف‌ها متوسل می‌شوند که این کار علاوه بر اتلاف وقت توریست، موجب بروز مشکلاتی می‌شود. وی افزود: یکی دیگر از عوارض این مشکل، کاهش خرید گردشگران است، چون امکان استفاده از کارت‌های اعتباری خود را ندارند،. یعنی حتی اگر گردشگران مایل به دادن ارز خارجی به فروشنده باشند، چون از نرخ واقعی آن اطلاعی ندارند تمایل به این کار نخواهند داشت.

بررسی مشکلات بانکی گردشگران از سوی بخش خصوصی

مهدی جهانگیری از فعالان حوزه گردشگری کشور و عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی تهران با اشاره به اینکه عدم اتصال بانک­های ایرانی به بانک­های بین­المللی مهم­ترین مشکل توریست­ها وگردشگران خارجی است افزود: تا قبل از اجرای برجام اعمال تحریم­های ظالمانه علیه ایران، مانع از اتصال بانک­های ایرانی به بانک­های بین­المللی می­شد ولی با اجرایی شدن برجام به نوعی زمینه برای متصل شدن بانک­های ایرانی به سیستم بانکداری بین­المللی فراهم شد اما متاسفانه تا به امروز هنوز بعضی مشکلات و معضلات در حوزه بین­الملل برای بانک­های ایرانی پابرجاست که گردشگران خارجی در ایران هم با این مشکلات دست و پنجه نرم می­کنند. وی با بیان اینکه مشکلات بانکی گردشگران در کمیسیون­های گردشگری اتاق ایران و تهران در حال بررسی است گفت: در فضای پسابرجام و با توجه به کم­رنگ شدن تحریم­ها علیه ایران به نظر می­رسد در آینده­ای نه چندان دور با اتصال بانک­های ایرانی به بانک­های بین­المللی مشکلات گردشگران مرتفع شود.

لزوم همکاری بانک مرکزی و وزارت امورخارجه

موسی­الرضا ثروتی مشاور تدوین قوانین مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه گردشگران خارجی علاقه­مند هستند که وقتی وارد یک کشور می­شوند تمام امور آنها به صورت خودکار انجام شود و به چالش و مشکل خاصی برخورد نکنند افزود: استفاده از مستر کارت یا ویزا کارت برای یک گردشگر در ایران به عنوان یک ضرورت مهم محسوب می­شود و لازمه استفاده از چنین کارت­هایی از سوی گردشگران خارجی در ایران اتصال بانک­های ایرانی به بانک­های بین­المللی است. ثروتی تصریح کرد: انتظار می­رفت با اجرایی شدن برجام بسیاری از مشکلات و معضلات بانک­های ایرانی با اتصال به بانک­های بین­المللی مرتفع شود ولی متاسفانه تا به امروز که حدود 18 ماه از اجرای برجام می­گذرد هیچ­گونه تغییری در روند اجرایی بانک­های ایرانی مشاهده نمی­شود و وقوع این اتفاق موجب شده است تا صنعت گردشگری ایران هم در معرض خطر قرار بگیرد. وی همکاری بانک مرکزی با وزارت خارجه به منظور حل مشکل استفاده از کارت­های اعتباری را مهم دانست و افزود: هماهنگی میان بانک مرکزی و وزارت امورخارجه نقش بسزایی در حل مشکل بانکی گردشگران خارجی در ایران دارد ولی متاسفانه تا به امروز شاهد شکل گرفتن این هماهنگی نبوده­ایم. مشاور تدوین قوانین مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه وزارت امور خارجه و بانک مرکزی باید با یکدیگر همکاری کنند تا با وارد شدن در پروتکل­های بین­المللی زمینه را برای گردشگران خارجی به منظور استفاده از کارت­های اعتباری بانکی در ایران فراهم کنند. ثروتی تصریح کرد: جذب گردشگر به فعالیت سازمان­های دولتی و خصوصی زیرمجموعه گردشگری بستگی دارد به طوری که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران باید شرکت­های جذب کننده گردشگر در خارج از کشور را به منظور حضور در ایران تقویت کند. وی گفت: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران باید در جهت توسعه شرکت­های جذب گردشگر در کشورهای مختلف جهان تلاش و اهتمام ویژه­ای انجام دهد. البته نباید از موضوع آموزش در حوزه گردشگری غافل شد به طوری که اگر شرکت­های جذب کننده گردشگر برای ایران در کشورهای مختلف در مسیر درستی که همان تقویت آموزش و اجرای صحیح آن است، گام بردارند می­توان به ایجاد تغییر و تحولات در حوزه گردشگری ایران به منظور حضور گردشگر بیشتر در فضای پسابرجام امیدوار بود. ثروتی تاکید کرد: ارتباط درست و متقابل شرکت­های گردشگری ایرانی با هم­نوعان خود در کشورهای مختلف می­تواند در ارتقا و توسعه صنعت گردشگری ایران موثر باشد هرچند گشایش حساب­های بانکی برای گردشگران می­تواند از جمله مهم­ترین وظایف

شرکت­های پذیرش گردشگر در ایران باشد که تحقق این موضوع در گرو اتصال بانک­های ایرانی به بانک­های بین­المللی است. وی با بیان اینکه معمولا گردشگران به شرکت­های کشور خود در نقاط مختلف جهان اعتماد دارند، انعقاد قرارداد بین شرکت­های ایرانی و خارجی را به منظور تبادل و جذب بیشتر گردشگر بسیار مهم دانست.

برنامه ششم توسعه چشم انداز صنعت گردشگری

مسعود شیرین کلام دبیر کمیسیون گردشگری اتاق ایران با اظهار تاسف از عدم اتصال بانک­های ایرانی به بانک­های بین­المللی در فضای پسابرجام گفت: اجرای سیاست­های کلی گردشگری توام با عملیاتی شدن طرح جامع گردشگری کشور می­تواند گره­گشای بسیاری از مشکلات صنعت گردشگری و توریسم ایران باشد. وی افزود: موضوع عدم اتصال بانک­های ایرانی به بانک­های بین­المللی در کارگروهی متشکل از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور و بخش خصوصی فعال در حوزه گردشگری که همان اعضای اتاق ایران هستند، مطرح شده اما همچنان این موضوع تا به امروز به طور کامل حل نشده است که جای بسی نگرانی دارد. شیرین کلام تصریح کرد: بین­المللی شدن سیستم بانک­های ایرانی در فضای پسابرجام به عنوان یک ضرورت مهم تلقی می­شود که نیازمند اهتمام وزرای اقتصادی دولت و رایزنی آنها با نهادهای بین­المللی بانکی در کشورهای مختلف جهان است. وی افزود: صنعت گردشگری در ایران                                                                                                                                                                                                                                                                                                   براساس برنامه ششم توسعه یکی از مهم­ترین صنایع کشور در جهت اشتغال­زایی و کسب درآمد برای ایرانیان محسوب شده است در حالی که هنوز وقتی یک گردشگر خارجی وارد ایران می­شود به منظور استفاده از کارت­های بانکی بین­المللی با مشکلات و معضلات فراوانی مواجه خواهد شد که وقوع این اتفاق به طور قطع آثار منفی خود را بر صنعت گردشگری و توریسم ایران خواهد گذاشت.

اصلاح ساختار بانک­های ایرانی

علی اکبرعبدالملکی نایب رییس کمیسیون گردشگری اتاق ایران با بیان این موضوع که بسیاری از ایرانیان وقتی به خارج از کشور سفر می­کنند از کارت­های اعتباری بانکی همچون مستر کارت و ویزا کارت استفاده می­کنند گفت: “وقتی خود ایرانیان در کشورهای دیگر از کارت­های اعتباری بانکی بین­المللی استفاده می­کنند چه توقعی از خارجی­ها داریم که در زمان سفر به ایران از کارت­های اعتباری بانکی استفاده نکنند؟ نایب رییس کمیسیون گردشگری اتاق ایران در بخش دیگری از صحبت­های خود با اشاره به اینکه کارگروه گردشگری در دولت 19 عضو دارد گفت: موضوع عدم اتصال بانک­های ایرانی به بانک­های بین­المللی در کارگروه گردشگری دولت و کمیسیون گردشگری اتاق ایران در حال بررسی است اما همچنان این مشکل راه حل مناسبی پیدا نکرده است. وی افزود: به نظر می­رسد اتصال بانک­های ایرانی به بانک­های بین­المللی نیازمند اصلاح ساختارهای بانکی در کشور است و در شرایط کنونی که در فضای پسابرجام قرار داریم به نظر من بهترین فرصت برای بین­المللی شدن بانک­های ایرانی مهیا شده است که وقوع این اتفاق در افزایش چشم­گیر حضور گردشگران خارجی در ایران بسیار موثر خواهد بود. وی اظهار کرد: بررسی مشکلات بانکی گردشگران خارجی در ایران تنها به نهادهای فعال در حوزه گردشگری مربوط نمی­شود بلکه سیستم­های اقتصادی و بانکی کشور باید در راستای حل مشکلات گردشگران خارجی در کشور گام­های نخست را بردارند. وی با اشاره به این موضوع که حضورگردشگر در ایران می­تواند به عنوان یک منبع درآمدزا برای بسیاری از مشاغل به شمار آید گفت: متاسفانه عدم اتصال بانک­های ایرانی به بانک­های بین­المللی موجب شده است تا گردشگران خارجی تنها به هزینه کردن در هتل­ها و خدمات ایاب و ذهاب اکتفا کنند و برای خرید اجناس مختلف از ایران مبلغی را هزینه نکنند که وقوع این اتفاق موجب می­شود تا بسیاری از مشاغل در ایران از حضور گردشگر خارجی سود نبرند. در حالی که در کشورهای توسعه یافته حضور یک گردشگر خارجی آثار مثبت و سازنده­ای در افزایش درآمد مشاغل مختلف خواهد داشت. وی با مثال آوردن از چندین کشور همسایه ایران از ترکیه گرفته تا کشورهای عربی به منظور پذیرایی و تسهیل امور گردشگران افزود: وقتی یک گردشگر خارجی وارد یک کشور می­شود باید زیرساخت­های مخالف کشور مقصد از بسترسازی­های بانکی گرفته تا ارایه خدمات متنوع به گردشگر فراهم باشد ولی متاسفانه در ایران برخلاف وجود آثار متعدد باستانی و دیدنی از یک طرف و طبیعت 4 فصل از طرف دیگر شاهد ضعف گسترده در سازمان­دهی و پذیرش گردشگر خارجی هستیم که عدم اتصال بانک­های ایرانی به بانک­های بین­المللی از جمله این ضعف­ها محسوب می­شود.”

هرچند سال­های سیاه در صنعت گردشگری ایران با انتخاب حسن روحانی به عنوان دولت یازدهم پس از دولت­های نهم و دهم به پایان رسیده است، اما صنعت گردشگری ایران هنوز راه بسیار درازی در پیش دارد تا بتواند به جایگاه واقعی خود در صنعت گردشگری و توریسم­پذیری دنیا دست یابد. با وجودی که ایران از نظر وجود جاذبه‌های بالقوه توریستی و گردشگری جزو 10 کشور برتر جهان است، اما این کشور از نظر توریست­پذیری در میان 150 کشور عضو سازمان جهانی توریسم WTO در مقام هفتاد وپنجم  قرار دارد. در واقع تنوع اقلیمی، فرهنگ و تاریخ کهن، وجود آثار باستانی فراوان و جاذبه‌های طبیعی و دیدنی نادر ایران در زمینه­های گردشگر ایران را در زمره کشورهای برتر جهان قرار می­دهد، اما به دلیل مدیریت نادرست، صنعت گردشگری کشور طی بیش از سه دهه، نه تنها پیشرفت محسوسی نداشته و راکد بوده است، بلکه در مواردی نسبت به گذشته عقب گرد کرده است. در حقیقت با توجه به اجرایی شدن برجام و قرار گرفتن موقعیت کشور در فضای پسابرجام به نظر می­رسد اتصال بانک­های ایرانی به بانک­های بین­المللی در جهت تسهیل امور گردشگران یکی از مهم­ترین اموری است که باید عملیاتی شود تا شاهد رونق وشکوفایی صنعت گردشگری و توریسم ایران در سال­های آینده باشیم.