صنعت حمل و نقل آنلاین: ایران از دیرباز دارای موقعیت‌های ویژه لجستیکی برای تجارت بود و وجود ۲ مسیر مهم ارتباطی، بر این ادعا صحه می‌گذارد.
جاده ابریشم از معروف‌ترین مسیرهای ارتباطی بوده و جاده ادویه نیز یکی از جاده‌های تاریخی مرتبط با جاده ابریشم به‌شمار می‌رفت.
محصولاتی مانند ادویه و پارچه از هندوستان وارد بندرعباس شده و از طریق این جاده، با گذر از جهرم و فارس به مرکز ایران منتقل می‌شد.
علاوه بر این ۲ مسیر مهم، ایران دارای طولانی‌ترین سواحل آبی در جهان است که این امر ظرفیت‌های حمل‌ونقل دریایی را در این کشور نشان می‌دهد.
ایران به‌دلیل قرار گرفتن در موقعیت سوق‌الجیشی و لجستیکی بین قاره‌ای از دیرباز مسیر کاروان‌های تجاری بوده است و شناسایی دقیق این ظرفیت‌ها و تدوین راهکارهای بهره‌گیری مناسب از آنها، ضرورت ویژه‌ای دارد.
در بحث ترانزیت و تاثیر آن در توسعه فعالیت‌های تجاری، باید به مسائل و موارد مختلفی توجه داشت که لازمه این امر، شناخت دقیق از سیاست‌های تجاری کشورهای منطقه و همچنین سایر کشورهای فعال در عرصه تجارت است.
اهمیت روابط سیاسی در تجارت
فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب برای توسعه مسائل مربوط به ترانزیت می‌تواند سایر کشورها را به افزایش تعاملات تجاری با ایران ترغیب کند.
می‌توان به‌طور تخمینی گفت از مرز بازرگان روزانه بالغ بر ۵۰۰ تریلر وارد و ۵۰۰ تریلر خارج می‌شود، هرچند ارقام عنوان‌شده، اعداد بالایی است، اما ظرفیت‌های ایران بیش از این تعداد است.
برای افزایش تعاملات تجاری و فرصت‌های ترانزیتی، باید به مسائل متعددی توجه داشت.
در گام نخست باید تاکید کرد بخشی از تریلرهای ورودی یا خروجی، مربوط به کشورهای اروپایی حوزه بالکان بوده و بخشی دیگر مربوط به کشورهای شمال افریقا است، از این‌رو ایران به‌دلیل واقع شدن در محدوده‌ای ژئوپلیتیکی، می‌تواند مسیر ترانزیتی مهمی برای بسیاری از کشورها واقع شود.
از سویی دیگر باید خاطرنشان کرد تنها اهداف تجاری در مباحث ترانزیتی بااهمیت نبوده و مسائل سیاسی نیز در موضوعات اقتصادی تاثیرگذار است.
ایجاد روابط مثبت میان کشورها و رسیدگی به درخواست‌ها یا همکاری‌هایی که دارند، از جمله موارد دیپلماتیک است که در فضای روابط تجاری شکل می‌گیرد.
بیشتر بخوانید
گسترش همکاری‌های حملونقلی و ترانزیتی با کشورهای همسایه
شکل‌گیری راه صادراتی جدید
وجود مشکلات لجستیکی در ایران یکی از دلایل مهم کاهش روابط تجاری ایران با سایر کشورا است.
ترکیه یکی از کشورهایی است که از دیرباز با ایران روابط تجاری نزدیک و مهمی داشته است. ترکیه ۲ مرز زمینی با ایران داشته و همواره تعاملات و فرآیندهای بازرگانی مهمی میان این ۲ کشور برقرار است، اما باوجود تمام سوابق تجاری مهم، ترکیه به همراهی سایر کشورها مشغول ایجاد جاده ابریشم جدیدی است.
این راه مهم جدید در مسیر کشورهای شمال ایران مشغول شکل گرفتن است و به‌دلیل وجود مزیت‌های متعدد این راه نسبت به راه ترانزیتی ایران، برخی کشورها از داشتن رابطه تجاری با ایران پا پس کشیدند.
مسیری که ترکیه برای انتقال بارهای خود در نظر گرفته، به‌جای ایران کشورهای گرجستان و خطه شمالی ایران را در برمی‌گیرد.
ترکیه و سایر کشورها از این مسیر برای مسائل ترانزیتی خود و ایجاد ارتباطات تجاری با شرق بهره می‌گیرند.
کشور ترکیه با اتحاد سایر کشورهای مربوطه، راه‌های انتقالی جدید را شکل داده تا سهم ایران را در مسائل ترانزیتی و به‌طورکل تجارت خارجی کاهش دهد.
شکل‌گیری راه ابریشم جدید را نمی‌توان اقدامی غیرمنصفانه یا اغراق‌آمیز توصیف کرد، چرا که هر کشوری به فکر منافع خود بوده و بهترین تصمیم را برای حصول مناسب‌ترین نتیجه اتخاذ می‌کند.
زمانی که ترکیه یا هر کشور دیگری راهی منطقی‌تر و کم‌هزینه‌تر را برای ترانزیت کالاهای خود به‌دست آورد، طبیعی است که رغبت به استفاده از این راه‌های جدید داشته باشد.
اصلاحات ساختاری ضرورت دارد
نقایص مربوط به زیرساخت‌های لجستیکی در ایران و ساختارهای قانونی محدودیت‌آفرین از مهم‌ترین دلایل حذف ایران از فعالیت‌های تجاری کشورهای همسایه بوده و در ابتدا باید تاکید کرد ایران همچنان پس از گذشت ادوار مختلف، مزیت‌های ژئوپلیتیکی خود را دارا است.
به‌ویژه با توسعه روابط بین‌الملل و افزایش اهمیت خطوط ارتباطی، جایگاه ایران بیش از پیش ارزش پیدا کرده است.
تریلرها و کامیون‌های کشور ترکیه از مرز خاکی غرب کشور می‌توانند وارد ایران شده و از مرزهای شرقی خارج و به سایر کشورهای مقصد در خاور دور دست یابند، اما وجود محدودیت‌های مختلف و زمانبر بودن روندهای اداری انجام فعالیت‌های ترانزیتی، ترکیه ترجیح داده تا از مسیر دیگری استفاده کند.
باید اصلاحات مهمی در ساختارها و رویکردهای بخش تجارت کشور انجام گیرد.
به‌عنوان‌مثال باید مدت زمان و تعداد توقف‌های کامیون‌های ترکی را کاهش دهیم یا انجام بازرسی‌ها و اعلام آزمایشات گمرکی، کمتر از ۷۲ساعت طول بکشد.
مسیر ترانزیتی ایران نه‌تنها برای کشورهای منطقه، بلکه برای کشورهای اروپایی نیز آشنا است. چون سال‌ها از مسیر انتقال ایران استفاده کرده و برای آنها گذر از این معبر آسان‌تر است، از این‌رو باید تمام موانع فعلی که نتایج بازدارنده‌ای را برای سایر کشورها دارند، رفع کنیم و به‌دنبال افزایش نقش ایران در توسعه‌های تجاری بین‌المللی باشیم.
تامین زیرساخت‌های لجستیکی
اصلاح ساختاری مهم‌ترین راه‌حل این مسئله است و بهبود وضعیت بسترهای لجستیکی و حملونقلی در ایران از مهم‌ترین ضرورت‌های توسعه تجارت است.
در بحث ترانزیت مناسب به‌نظر می‌رسد تا دنبال تسهیلات ساختاری برای رانندگان باشیم.
به‌عنوان مثال پارکینگ‌ها و ایستگاه‌های ویژه‌ای همچون استراحتگاه مناسب رانندگان ایجاد شود.
باید خاطرنشان کرد ایجاد فضای ترانزیت آسان به‌ویژه در حمل‌ونقل زمینی، از اولویت‌های مهمی برخوردار است.
برای تامین زیرساخت‌ها و اصلاح ظرفیت‌های ساختاری در بخش ترانزیت می‌توان از بخش خصوصی نیز کمک گرفت.
در حال حاضر فضای مناسبی برای رانندگان ترانزیتی وجود نداشته و در مرزها شاهد صف‌های طولانی کامیون‌ها و تریلرها هستیم. همین شرایط نامناسب، کشورها را از انتخاب ایران به‌عنوان مسیر تجاری بازمی‌دارد.
دکتر سیدجلال ابراهیمی
مدیر مرکز پژوهش و تحقیقات ایران و ترکیه
لطفا نظرات خود را به ایمیل s.jalalebrahimi@yahoo.com ارسال فرمایید
