انحصار ‬قطعات ‬ریلی، ‬عامل ‬بازدارنده

صنعت حمل و نقل آنلاین: سهندریل سپاهان از تولیدکنندگان و تامین‌ کنندگان قطعات واگن باری است که برای متنوع‌سازی تولید و واردات محصولات ریلی در کشور برنامه‌ریزی می‌کند.

مهندس احمد جلالی مدیرعامل سهندریل سپاهان در گفت‌وگو با خبرنگار ماهنامه صنعت حمل و نقل گفته است که فضای تولید محصولات ریلی در کشور گرفتار نوعی انحصار است و متاسفانه در این میان برخی از شرکتهای خاص محصولاتی را که انحصاری کرده اند با قیمت‌هایی بسیار بالا به شرکت‌های بهره‌بردار ریلی می‌فروشند. سهندریل سپاهان براساس مدلی قصد دارد تا زنجیره‌ای از تولیدکنندگان کم‌تیراژ را فعال نگاه دارد و برای تولید قطعات متنوع ریلی برنامه‌ریزی داشته باشد. او امیدوار است که این سرمایه‌گذاری بتواند اقدامی برای حذف انحصار و کاهش قیمت تولید و رقابت‌پذیرکردن عرضه قطعات متنوع ریلی باشد. به گفته آقای جلالی خطوط تولید قطعات ریلی عموما با ظرفیت پایین در ایران کار می‌کنند و این بنگاه‌های کسب‌وکار عمدتاً با مشکلات مالی  و ظرفیت تولید بسیار خالی مواجه هستند. سهندریل سپاهان می‌کوشد تا با شناسایی شرکت‌ها و واحدهای دارای ظرفیت خالی قابل توجه، با ایجاد و تعریف پروژه‌های جدید کاری برای آنان، نسبت به فعال‌سازی واحدهای تولیدی اقدام و هم از تعطیلی آنها جلوگیری گردد‌. به عبارتی دیگر یک بازی برد برد‌.

او در خصوص بازار واردات قطعات ریلی گفت: قطعاتی که امکان تولید داخل را ندارند، از کشورهایی نظیر روسیه، آلمان و چین، اسلواکی و ترکیه و قزاقستان و هند  اقدام می‌شود.

سهند ریل سپاهان در تولید قطعات راهبردی صنعت حمل و نقل ریلی نقش داشته است که به مصرف‌کننده یا مالک واگن کمک کند تا این قطعات را در اختیار بگیرد. مدیرعامل سهندریل سپاهان تاکید کرد: متاسفانه رقابت بسیار ناسالمی در تولید قطعات ریلی در کشورمان حاکم است و ضرورت دارد تا راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران به عنوان نهاد ناظر جدی‌تر ورود کند. با توجه به دستورالعمل‌های فنی و ارائه مشاوره و کمک از سرمایه‌گذاران جدید به عرصه تولید قطعات حمایت کند تا با افزایش رقابت کیفیت قطعات در نگهداری ناوگان ریلی بالا و قیمت تمام شده در نگهداری ناوگان پایین بیاید. متاسفانه در واقعیت چنین رویکردی را نمی‌بینیم و قیمت محصول تولید شده داخلی در خصوص قطعاتی که انحصار ایجاد شده ، اصلاً جذاب نیست و حتی تا دو برابر قیمت تمام شده خارجی می باشد .

تورم امان‌مان را بریده

آقای احمد جلالی تورم بی‌رویه را عامل مهم نارسایی در برنامه‌ریزی‌های آتی برشمرد و گفت: برای مثال، ما نمایندگی چند شرکت فنرسازی معظم در کشور هستیم. می‌خواهم در این حوزه مثال بزنم : سال گذشته در ۲۰ اسفند ۱۴۰۰ ، شرکت فولاد آلیاژی ایران ۲۰ درصد به قیمت مواد اولیه اضافه کرد و این مصادف شد با ۵۷ درصد افزایش حقوق پایه و هزینه‌های جانبی تولید و انرژی، بعد از عید در تاریخ ۱۵ فروردین دوباره ۱۵ درصد اضافه کرد یعنی برای مثال در تولید فنر واگن در عرض یک ماه ۳۵ درصد به قیمت مواد اولیه اضافه شد. از طرف دیگر ۵۰ درصد هم به دستمزد قطعه اضافه شد و مثلاً یک قطعه فنر 7 میلیون تومانی به عدد ۱۰ میلیون تومان  و بیشتر افزایش قیمت داشت. در کنار این موارد باید به نوسانات ارز هم اشاره کرد که در افزایش قیمت قطعات تاثیر داشته است . در مقایسه دیگری مثلاً در مورد بانداژ قطر 920 که در اسفندماه 1400 ،  ۱۵ میلیون تومان قیمت داشته و افزایش بی‌رویه در همین قطعه هم اتفاق افتاده، اوایل امسال به عددی حدود ۲۲ میلیون تومان رسیده است. یعنی حدود 50 درصد افزایش قیمت در کمتر از یک ماه برای یک حلقه بانداژ که بخشی از آن منطقی است  و بخشی ناشی از انحصاری بودن قطعه است.

از طرفی افزایش قیمت جهانی فولاد ، تحریم روسیه و جنگ اکراین هم در این وضعیت بی‌تاثیر نیست. تولید و عرضه بخشی از قطعات خاص مانند چرخ از سوی شرکت‌های اروپایی به اوکراین به یکباره محدود و یا متوقف شد. شرکت KLW به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان چرخ در اروپا و مستقر در اوکراین  بود اعلام کرد که امکان تولید ندارد  و با تعطیلی ناشی از جنگ مواجه شده بنابراین بخشی از تقاضا ها به یکباره به سمت چین سرازیر شده است .

به گفته آقای جلالی، بر فرض اگر شرکت روسی یا  بیشتر شرکت‌های اروپایی 3۰ درصد کالا را از چین تامین می‌کرده، حالا ۶۰ تا ۷۰ درصد نیاز خود  را از چین تامین می‌کند.

آقای جلالی در خصوص سایر معضلات واردات کالا اشاره کرد‌: سال گذشته‌، ارز مبنای محاسبه هزینه گمرکی واردات ۴۲۰۰ تومان برای هر دلار محاسبه می شده است ولی امسال مبنای ارز محاسبه هزینه گمرکی، ارز نیمایی و به ازای هر دلار ۲5 هزار تومان محاسبه می‌شود و از ابتدای امسال هر قطعه‌ای که از گمرک ترخیص می‌شود واردکننده به گمرک تعهد می‌دهد که مابه‌التفاوت را در زمان ارائه صورتحساب مابه التفاوت توسط گمرک پرداخت کند.
برای مثال اگر ماه پیش از این ۱۰۰ میلیون تومان هزینه گمرکی کالا بوده ، الان این هزینه ۶ برابر افزایش یافته و به عددی برابر 600 میلیون تومان رسیده است و این مابه التفاوت قیمت‌، بار زیادی را به واردکننده تحمیل می‌کند. که بالتبع این هزینه ها تاثیر زیادی در افزایش قیمت خواهد داشت.

تولید قطعات ریلی در فضای انحصاری

مدیرعامل سهندریل سپاهان تاکید دارد قطعاتی مثل چرخ مسافری که امکان تولید نداشته باشد امکان واردات را دارند. در صنایع ریلی ایران تنها دو نوع چرخ مجوز تولید داخلی دارند و بقیه چرخ‌ها مجوز ندارند و آن‌چه راه‌آهن مجوز می‌دهد امکان واردات دارد. در خصوص واردات چرخ لکوموتیو هم راه‌آهن به طور مستقیم و از طریق مناقصه خرید خارجی عمل میکند.

در خصوص سوال شما در مورد کیفیت چرخ‌های چینی هم بدون هرگونه جانبداری باید چند نکته مهم را اشاره کنم :

متاسفانه یکسری شرکت‌های خاص به گونه‌ای جوسازی می‌کنند که چرخ‌های چینی کیفیت ندارد. این دسته افراد یا نمی‌دانند که استاندارد چیست و یا از بیان چنین استدلال‌های بی‌بنیانی اهداف دیگری را جست‌وجو می‌کنند.

در کشور چین دو شرکت عمده تولید کننده چرخ ریلی وجود دارد. یکی شرکت مااستیل ma steel است که در اروپا از جمله VALDUNES فرانسه شریک تجاری آن است. تنها شرکت مااستیل در سال بیش از ۱ میلیون ۸۰۰ هزار انواع و اقسام چرخ تولید می‌کند و نیاز ریلی اروپا، آمریکا، آسیا  و آفریقا را تامین می‌کند. تمام سیستم‌های خط تولید این شرکت تمام خودکار و با ربات و در سرعت بسیار بالا و قطعات با کمترین پرت مواد اولیه انجام می‌شود. شرکت دیگر در چین شرکت  THY است که در تیراژ کمتری تولید دارد و البته  از تولیدکنندگان معتبر چرخ محسوب می‌گردد. این شرکت‌ها چه به صورت خام و چه به صورت نهایی نیازهای صدها شرکت ریلی را در کشورهای مختلف جهان تامین می‌کنند. حتی روسیه بخش عمده‌ای از نیاز چرخ قطار خود را از شرکت مااستیل تامین می‌کند.

بنابراین‌،  این که می‌گویند جنس چرخ‌های چینی بی‌کیفیت است سخن بسیار گزاف و غیر‌واقعی است.

او تاکید کرد استاندارد چرخ‌های وارداتی به کشور در حوزه باری – مسافری و مترو‌، همان  چرخ استاندارد روز دنیا است و مثلاً چرخ 920  باری BA004 که از چین وارد می‌شده همانی است که در اروپا استفاده می‌شود و همین‌طور با همان استاندارد در تمام نقاط دنیا توزیع می‌شود. این شرکت‌ها ۵ سال کیفیت چرخ‌ها را ضمانت کرده‌اند و در 10 سالی که از این نوع چرخ‌ها به کشور وارد شده است تاکنون هیچ مشکلی در شبکه ریلی مخصوصاً مسافری وجود نداشته است.

البته نکته بسیار مهم این است که:

با توجه به وجود تولید‌کنندگان فولاد در کشور چین و مناسب‌تر بودن هزینه انرژی و نیروی انسانی در چین ، اکثر سازندگان چرخ در اروپا و آمریکا ، به سیاست های خرید چرخ خام از چین و انجام ماشین کاری نهائی توسط خودشان روی آورده اند. همان طور که قبلاً اعلام کردم در حال حاضر دو سازنده چرخ در کشور چین‌، تامین کننده چرخ فورج جهت سازنده هایی نظیر MWL برزیل ،BUCHUMER آلمان ، VALDUNES فرانسه هستند. از طرفی ملاک ارزیابی فنی سازنده و کالا‌، نتیجه ارزیابی به عمل آمده توسط آدیتور بین‌المللی و گواهینامه‌های صادر شده جهت سازنده و کالا است. اساساً دلیل وجود گواهینامه‌های کیفی بین‌المللی‌، سوق دادن ارزیابی فنی و کیفی از سمت اشخاص به سمت ارگان های ارزیابی کیفی بی‌طرف است.

به گفته آقای جلالی با یک محاسبه سرانگشتی می‌توان دریافت که محصول وارداتی تا چه اندازه به نسبت تولید داخل تفاوت قیمت دارد. قیمت محصولات چینی به دلیل افزایش تیراژ مناسب پایین‌تر است. برای مثال چرخ مسافری قطر 920 در اسفند سال گذشته  ۵۸۰ یورو و به صورت تحویل  در (بندرعباس CFR) تحویل می‌شود. سال گذشته یک شرکت مسافری حدود ۲۰۰۰ عدد چرخ مسافری را با همین قیمت و با همین ترتیب سفارش داد. در بخش باری و مسافری امسال با توجه به مواردی که عنوان کردم با افزایش قیمت مواجه شدیم. برای مثال الان قیمت یک حلقه چرخ ۹۲۰ باری BA004  حدودا ۶۸۰ یورو  و با همین شرایط تحویل (بندرعباس CFR) است. اگر ارز نیمایی را برای هر یورو حداکثر ۲۸ هزار تومان در نظر بگیریم  و به آن ۱۰ درصد هزینه گمرکی و ۲ درصد هزینه‌های بالاسری را اضافه کنیم به عددی حدود ۲۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان برای هر چرخ باری تحویل در بندرعباس می‌رسیم که این قیمت تمام شده در مقایسه با قیمت داخلی این قطعه که حدود 40 الی 44 میلیون تومان است نشان دهنده آن است که به چه میزان تفاوت بین این دو قطعه وجود دارد. یا در مثال دیگری یکی از شرکت‌های زیرمجموعه مترو در ابتدای امسال چرخ قطر 915 میلیمتر را مربوط به واگن های مترو را به صورت CFR بندرعباس به ازای هر عدد 755 یورو خریداری کرده است که اگر ارز مبنای گمرکی را همان 28 هزار تومان در نظر بگیریم و با تعرفه 5 درصدی (طبق ماده فصل 86 قانون گمرکی چرخ مترو به دلیل عدم ساخت داخل 5 درصد کاهش تعرفه گمرکی دارد) و 2 درصد هزینه بالاسری را اضافه بکنیم به عدد 22،600،000 تومان به ازای هر عدد چرخ 915 میلیمتر مترو خواهیم رسید.

مدیرعامل سهندریل سپاهان خاطرنشان کرد بر اساس شاخص پیچیدگی ECI دانشگاه  هاروارد  و MIT، شما وقتی می‌توانید به خودتان یک تولیدکننده بگویید که بتوانید محصول خود را صادر بکنید‌، یعنی مشتری بین‌المللی در یک فضای رقابتی‌، حاضر به خرید محصول شما باشد‌ تا قبل از آن در بهترین حالت مونتاژ‌کار بدون فناوری هستید . زیرا اگر توانستیم با قیمت جهانی رقابت کنیم و محصولات خود را صادر کنیم آن وقت می‌توانیم امیدوار باشیم که تولیدکننده خوبی در بازارهای بین‌المللی هستیم. ذکر یک نکته خیلی مهم ضروری است‌: کدام یک از تولید‌کنندگان قطعات داخلی چه سهندریل و یا چه شرکت‌های دیگری که قطعات خاص یا انحصاری تولید می‌کنند توان رقابت در بازار بین المللی را دارند؟! به عبارت ساده‌تر کدام یک از ما شرکت‌ها می‌توانیم محصول تولید خود را با قیمت جهانی در بازار بین‌المللی به فروش برسانیم و یا بسیار بسیار مهم‌تر آیا ما توان آن را داریم که به دور از انحصار و رانت و ایجاد یک پروپاگاندای تولید‌، قیمت قطعات خود را در داخل کشور برابر قیمت های جهانی به مشتری داخلی خود تحویل دهیم؟!

همه از تولید ملی حمایت می‌کنیم اما این که رویکردی داشته باشند که در مملکت را ببندند و صدها نامه گلایه‌آمیز بنویسند و با اجبار و فشار جلوی واردکننده را به بهانه حمایت از تولید داخلی بگیرند، فرصت‌های بهره‌وری را از مصرف‌کننده گرفته و جنس گران را به مصرف‌کننده بفروشند، امری پسندیده نخواهد بود.

به عبارت دیگر تولید‌کننده‌ای که شکوفایی خودش را در ممنوعیت واردات‌، اجبار به مصرف کننده و ایجاد انحصار بازار برای صنعت خودش می‌بیند‌، بی‌تردید تولید کننده نیست‌، رانت خوار است. حال چه سهندریل باشد ‌و یا چه شرکت دیگری‌. شکوفایی و مزیت رقابتی در رقابت با رقبای بین المللی شکل می‌گیرد‌، نه انحصارهای دستوری.

طرحی برای شکست انحصار قیمت

آقای احمد جلالی تاکید می‌کند علاوه بر واردات قطعات ریلی با قیمت و کیفیت مناسب، با توسعه واحد ریختگری ساخت قطعات راهبردی حمل و نقل ریلی را در داخل کشور و در فاز توسعه جدید خود مد نظر داریم به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده است تا با تولید انبوه‌، انحصار قیمتی آن در داخل شکسته شود و فضای رقابتی بهتری ایجاد گردد. در خصوص چرخ نیز این شرکت در صورت موافقت راه آهن ج.ا.ا و شرکت‌های مالک واگن آمادگی دارد تا با استفاده از همان سیاست بسیاری از کشورهای دیگر و با ایجاد خطوط ماشین کاری کاملاً پیشرفته نسبت به واردات قطعات فورج شده چرخ به صورت خام به کشور اقدام و پس از ماشین کاری نهائی و با قیمت‌هایی نزدیک به قیمت وارداتی به مصرف کنندگان در زمینه نوسازی و تعمیرات ریلی تحویل نماید.

آقای جلالی در پایان خاطرنشان کرد با حمایت راه‌آهن از شرکت‌های توانمند  و مشتاق به سرمایه گذاری، می‌توان امیدوار بود که از مشکلات اصلی این صنعت کاسته شود. مواردی چون نبود سازندگان توانمند، قیمت‌های بالا و انحصار فضای رقابتی را مخدوش می‌کند. این حمایت راه‌آهن می‌تواند منجر به تولید قطعات با کیفیت با قیمت عادلانه منجر شود .