قبول مشروط (شرط در انشاء یا ایجاد و شرط در منشا یا اثر)

منبع: کتاب سفارشات خارجی – از انتشارات ماهنامه صنعت حمل و نقل تالیف اکبر بوالحسنی

صنعت حمل و نقل آنلاین: از شرائط قبولی، منجز و بدون قید و شرط بودن آن است. این پرسش مطرح است که در اعتبارات اسنادی صادره از طرف بانکها شرائطی مطرح می شود آیا این مطلب به معنای قبول مشروط است؟ و یا اینکه اگر شرطی در اعتبار اسنادی اور شود که منطبق با پیشنهاد نباشد و یا شرطی آورده شود که در پیشنهاد مطرح است آیا قبولی بی تأثیر است؟ یا اینکه شرائط غير منطبق با پیشنهاد باطل و قبولی من است؟ یا باید رد قبول یا پذیرش آن از سوی فروشنده (ذینفع) یکجا صادر شود سؤالات بسیار دیگری که در عمل در مباحث قبول وجود دارد. (توجه گردد ذیل در مواردی جاری است که قراردادی میان خریدار و فروشنده منعقد نشده باشد و در روال متداول صدور پر فرما و گشایش اعتبار بدون انعقاد قرارداد خاص مورد ملاک است).

اول:

آیا شرط‌های به‌کار رفته در قبولی (اعتبارات اسنادی) با توجه به فرضیه «بدون قید و شرط بودن قبول» منافات ندارد و آیا این قبولی باطل نخواهد بود؟

قاعده بدون قید و شرط بودن قبول قاعده ایست که در انشاء قبول جاری است بنابراین انشاء اعتبارات اسنادی از طریق سیستم بانکی که معمولا از طریق فول تلکس FULL TXL به بانک کارگزار جهت ابلاغ به فروشنده اعلام می گردد تعهد قطعی و بدون قید و شرط بانک گشایش کننده در مقابل بانک کارگزار و فروشنده می باشد و نحوه ابلاغ فول تلکس بدون قید و شرط است. لكن مشروط کردن آثار قبولی و یا قرارداد مشروط بودن اثر) اشکالی ندارد مثلا در متن فول تلکس آورده شود پرداخت وجه به فروشنده مشروط به ارائه اسناد معین باشد. از نقطه نظر حقوقی تعلیق و مشروط نمودن آثار بلااشکال است.

مثلا فردی بصورت منجز و قطعی قبول می کند که به فرزند خود هدیه ای دهد مشروط بر اینکه فرزند موفق به اخذ مدرک دیپلم گردد. ملاحظه می گردد انشاء قبول منجز و بدون قید و شرط است لكن مشروط به اثر است زمانیکه فرزند موفق به اخذ دیپلم گردد.

حال اگر تعلیق به صیغه و نحوه انشاء قبول برگردد، این قبول مؤثر نخواهد بود مثلا گفته نشود «اگر دیپلم بگیری فورا قبول می کنم هدیه بخرم». قطعا چنین قبولی مؤثر نخواهد بود.

دوم

با فرض این مطلب که قبولی منجر و بدون قید و شرط صادر شود لكن آثار آن مشروط باشد و بلامانع. مثلا اعتبار اسنادی بصورت منجز صادر می گردد و دارای شرائطی جهت تأثير. حال چنانچه این شرائط منطبق با شرائط پیشنهاد نباشد آیا قبولی بی تاثیر و باطل است؟ و قرارداد منعقد نمی گردد؟

نظر به اینکه رفتار قبولی بصورت منجز (گشایش اعتبار بدون قید و شما صادر گردیده است از این نقطه نظر قبول مؤثر خواهد بود و دلیلی بر ابطال قبول وجود ندارد لکن این گونه قبولی که منطبق با شرائط پیشنهاد نیست غیر نافذ می باشد یعنی شرط نفوذ آن پذیرش شرائط جدید توسط فروشنده می باشد که در صورت پذیرش قرارداد نافذ و قبولی معتبر خواهد بود و در صورت شرائط جدید توسط فروشنده، خریدار مختار است به اصلاح شرائط که در صورت اصلاح اعتبار، قبولی نافذ و قرارداد معتبر است و در صورت عدم اصلاح شرائط توسط خریدار، فروشنده مختار به پذیرش قبول و یا رد قبول می باشد.

برای روشن شدن مطلب مثالی می زنیم:

فرض کنیم فروشنده پر فرمی به تقاضای خریدار صادر نموده (با پذیرش این فرضیه که صدور پر فرما از سوی فروشنده یک پیشنهاد تلقی شود) در این پرفرما شرائطی بیان شده است. خریدار بصورت تشریفاتی قبولی صادر ننموده و در عوض گشایش اعتباری بر مبنای پرفرما از طریق سیستم بانکی نموده است (با پذیرش این فرضیه که گشایش اعتبار رفتاری است که دلالت بر قبول می نماید. در شرائط اعتبار اسنادی شروطی آمده است که در پرفرما عرضه نشده است. برای مثال در اعتبار اسنادی شرط صدور ضمانت نامه از سوی فروشنده خواسته شده و یا ارائه گواهی بازرسی بین الملل با هزینه فروشنده خواسته شده است و حال آنکه فروشنده در پرفرما مخالفت خود را با دو پارامتر فوق اعلام نموده است.

از نقطه نظر تحلیلی این گشایش اعتبار با شرح فوق قبولی تلقی می گردد و دلیلی بر بطلان آن نخواهد بود لکن از نقطه نظر تأثیر و آثار «غير نافذ» خواهد بود چنانچه فروشنده علیرغم عدم بیان شرائط در پیشنهاد به این شرائط تمکین نموده و اعتبار را کلا قبول نماید که در این صورت شرائط و قبولی نافذ خواهد بود و مست گوئی که از ابتدا در پیشنهاد مطرح بوده و قرارداد منعقد است. چنانچه فروشنده شرائط جدید را تمکین ننماید در این صورت مختار بين رد قبول (عدم پذیر اعتبار) و مذاکره جهت متقاعد کردن خریدار جهت اصلاح شرائط مطابق پ خواهد افتاد و در صورت شق دوم قبول معتبر لكن غیرنافذ خواهد بود. حالا خریدار شرائط جدید را حذف نمود (در ظرف مدت معقول) و شرائط قبول منطبق با پیشنهاد گردید قرار داد و قبول نافذ خواهد بود و اگر خریدار بر شرائط جديد اصرار نمود فروشنده مختار بین رد و یا قبول کلی اعتبار خواهد بود.

بنابراین قبول با ضمیمه شرائط جديد معتبر لكن غیرنافذ خواهد بود که با شرحی که گذشت یا به حالت بطلان و یا صحت و نفوذ کشانده می شود و تأثیر آن از روز گشایش اعتبار است بدین معنی که نفوذ کاشف و عطف به گذشته می گردد.

لازم به ذکر است سکوت در پرفرما و الحاقات ضمیمه به منزله عدم توافق تفسیر می گردد مگر آنکه عرف خلاف این مطلب را بیان نموده و همچنین قرينه کافی وجود داشته باشد که در این صورت سکوت به منزله تصريح خواهد بود.

مثلا فروشنده در پرفرما مسئله ضمانت نامه را به سکوت برگزار نموده است بصورت مطلق نه مخالفت و موافقت). این سکوت به منزله عدم توافق تلقی می گردد و در صورتی که شرط ضمانت نامه در اعتبار آورده شود به منزله شرط جدید تلقی می گردد.

اما در مواردی سکوت به منزله تصريح تلقی می گردد مثلا قرارداد بصورت CFR مطابق با اینکوترمز ۲۰۰۰ منعقد می گردد و یا پرفرما اكتفا به لفظ CFR نموده است و در مورد هزینه تخلیه و بارگیری در بندر مبدأ و مقصد سخنی به میان نیامده باشد. در این قبیل موارد سکوت به منزله تصریح است زیرا قرینه و عرف در ترم CFR اقتضا دارد هزینه بارگیری کالا در مبدأ و تخلیه کالا در مقصد به عهده فروشنده باشد. (مگر خلاف این مطلب در پر فرما تصریح شود مثلا گفته شود CFR بصورت FREE OUT ).

تفکیک بین این مسائل به سادگی به دست نمی آید. على القاعده سکوت به معنای عدم تصريح تلقی می گردد مگر آنکه قرینه و یا عرف به کمک گرفته شود و قرینه و عرف سکوت را در این مورد خاص تصريح تلقی نماید. مثلا در قرارداد CIF مسئله بیمه به سکوت برگزار شود و در پیشنهاد تصریح نشود هزینه بیمه را چه کسی باید بپردازد.

در این موارد سکوت به منزله تصريح است زیرا در عرف تجارت بین الملل و مقررات اینکوترمز در ترم CIF بیمه نمودن کالا به هزینه فروشنده است.