آسیب شناسی حمل و نقل هوایی

صنعت حمل و نقل آنلاین: صنعت هوایی و هوانوردی شامل شرکت­های سازنده هواپیما و متعلقات، شرکت­های اپراتور، دستگاه نظارت، شرکت­های تعمیر و نگهداری، آموزشگاه­های خلبانی، مهمانداری و غیره چالش­ها و مشکلات متعددی دارند که لازم است ابتدا شناسایی و سپس برطرف شوند. برخی از مشکلات در همه کشورها وجود دارند و با مدیریت و برنامه­ریزی برطرف می­شوند و ما نیز از آن راه­حل­ها می­توانیم استفاده کنیم ولی برخی از مشکلات در ایران به طور خاص وجود دارند و راه حل آنها نیز ویژه و خاص است و از متخصصان ایرانی تقاضا می­شود با در نظر گرفتن شرایط راه­حل­های مناسب ارایه دهند. قابل ذکر است که با توجه به برخی مشکلاتی که اشاره خواهند شد، قدر همه فعالان این حوزه را که عاشقانه به کار خود ادامه می­دهند و صحنه را ترک نکرده باید دانست.

برای شروع از چالش­های آموزشگاه­ها به عنوان یک فعالیت زیربنایی آغاز می‌کنیم. تنها مرکز آموزشی دولتی (مرکز فنون و خدمات هوایی) که مانند یک دانشگاه دولتی در کشور لازم است وجود داشته باشد تا استانداردهای آموزشی را برای آموزشگاه­های خصوصی تعیین کند تا فضایی برای رشد استعدادهای جوان از فقیر و غنی فراهم کند، طی 10سال گذشته رو به انحلال رفته است.

آموزشگاه­های خصوصی هزینه­ های سنگین را تحمل می­ کنند و از حمایت­های معمول که از دیگر بخش­ها به عمل می ­آید محروم هستند. به عنوان مثال سوخت به قیمت گران به آنها تحویل می­شود، در نظر بگیرید که خودروها روزی بیش از 65 میلیون لیتر بنزین مصرف می­کنند ولی کل پروازهای آموزشی در آموزشگاه­های خلبانی در یک سال به اندازه یک روز خودروها، سوخت مصرف نمی­کنند و هیچگونه سوبسیدی به آموزشگاه­ها تعلق نگرفته است. قطعات یدکی و مشکلات برای تهیه هواپیماهای مناسب و غیره را دیگر بزرگواران طرح کنند. همه این فشارها نهایتا بر فعالیت­های آموزشی تاثیر منفی می­گذارد. دانشجویان خلبانی به خارج رفته، آموزشگاه­ها به رکود کشیده می­شوند و خلبانان ایرانی که در دنیا مثال زدنی بودند رو به کاهش می­گذارند.
در حوزه تعمیر و نگهداری، بخش خصوصی که عمدتا از ایرلاین­ها و با حمایت آنها منشاء گرفته­اند علیرغم اینکه باری از دوش ایرلاین­ها برداشته­اند فاقد آشیانه­های لازم در محل­های مناسب برای خدمات­رسانی هستند و با تخصیص زمین مناسب، آنها می­توانند با تخصص و تسلطی که به وظایف سنگین خود دارند، اشتغال­زایی و سودآوری مناسب را ایجاد نمایند. ضمنا امید است که با استفاده از قابلیت­های موجود در ایران دیگر شاهد تکنسین­های خارجی در زیر هواپیماها در فرودگاه­ها نباشیم.

در حوزه تعمیر و نگهداری، ظرفیت‌های ایران در حدی است که می­توان در کشورهایی مانند مالزی با مشارکت شرکت­های محلی، مراکز تعمیر و نگهداری برای سرویس دهی به پروازهای ایرانی و دیگر پروازهای خارجی با ارزآوری بالا تاسیس کرد.
اپراتورها و ایرلاین­ها در ایران مهم­ترین بخش صنعت هوایی و هوانوردی را تشکیل می­ دهند، قرار است سود­آورترین بخش در این حوزه باشند. در این حوزه مسا­یل بسیار پیچیده اما قابل حل هستند. در اینجا به برخی از آنها به عنوان مقدمه اشاره می­شود.
برای سودآوری لازم است هر هواپیما یا بالگرد بیشترین زمان را در پرواز باشد و کمترین زمان را روی زمین سپری کند. کلیه عواملی که باعث می­شوند این نسبت برعکس شود به عنوان عامل مشکل­زا برای آن ایرلاین محسوب می­شود.
در ایرلاین­های بزرگ مشکلات بر دو دسته­اند: مشکلات داخل شرکت و مشکلات ناشی از بیرون شرکت. در ایرلاین­های بزرگ متناسب نبودن تعداد هواپیما با تعداد نیروی انسانی بیان شده و طولانی بودن مسیر تصمیم­گیری برای خرید هواپیما و نداشتن اختیارات کافی مدیرعامل از مشکلاتی هستند که از بیرون به ایرلاین تحمیل می­شود و نتوانسته­اند بالانس را برقرار کنند.
عدم مدیریت ­پذیری مسوولان زیرمجموعه­های یک شرکت و سلیقه­ای عمل کردن آنها و هماهنگ نبودن با مدیرعامل از مشکلات داخل شرکت­ها به حساب می­آیند.
در بخش صنعت ساخت هواپیما و قطعات، فعالان این بخش مانند دیگر تولیدکنندگان کشور مشکلات فراوان دارند. برخی مشکلات در بخش خصوصی به خاطر عدم حمایت صحیح دولت از بخش خصوصی و برخی نیز به خاطر رقابت نابرابر بخش دولتی با بخش خصوصی است.
در ایران زیرساخت­های عظیمی برای ساخت هواپیما وجود دارد و متخصصان ایرانی بسیار خوب در حوزه طراحی و ساخت هواپیما در داخل و خارج هستند ولی متاسفانه مدیریت استفاده از این ظرفیت­ها وجود ندارد.
مدیریت صنعت هوایی کشور دولتی است و علیرغم تمام ناکامی­ها و تجارب تلخ و شیرین هنوز هم به شیوه­های قبل عمل می­کند. علیرغم اینکه سیاست­های کلان کشور در جهت تقویت بخش خصوصی است ولی مدیریت هوایی کشور درجهت گرفتن پروژه­ها و بودجه­ها برای بخش دولتی است. در سند توسعه جمله کلی استفاده حداکثری از بخش خصوصی را در چند جا تکرار کرده­اند و هرچه بخش خصوصی سعی کرد نقش این بخش، مشخص­تر و دارای مرزهای غیرقابل تجاوز توسط دولتی­ها باشد، موفق نشد. نهایتا به صورت شفاهی قرار شد در بازنگری­های سند اصلاحات انجام دهند.
در خصوص دستگاه نظارت که می­تواند بهترین حامی توسعه صنعت هوانوردی باشد مشکلاتی وجود داشته و دارد که برخی برطرف شده و برخی هنوز وجود دارند. در این دستگاه مسوولیت ها بسیار سنگین است و آموزش­ها و تبادل تجارب و یافته­ها در سطح بین­الملل کافی نیست و دستمزدها ناچیز و با مسوولیت ها نامتناسب است.
به هرحال ذکر مشکلات و ارایه راه حل سال­هاست که ادامه دارد و تا حل مشکلات نباید خسته و نا امید شویم.
در پایان قابل ذکر است که بر اساس اطلاعات و آمار موجود، هنوز حمل و نقل هوایی در ایران ایمن­ترین روش حمل و نقل است و برای توسعه کشور بزرگ ایران، پرداختن به آن از ضروریات است.