butanerun-[-banner-]-100-x-900
Picture of صنعت حمل و نقل آنلاین

صنعت حمل و نقل آنلاین

Facebook Twitter Youtube

افزایش قیمت پلکانی سوخت و تاثیر آن در هزینه‌های حمل‌ونقل!

 

حمل‌ونقل بار، ستون اصلی زنجیره تامین مواد اولیه و عرضه محصولات صنایع تولیدی به بازار‌های داخلی و بین‌المللی است. تجربه ثابت کرده است که افزایش ناگهانی و دو یا چند برابری قیمت سوخت، جهش هزینه‌های حمل‌ونقل و خدمات وابسته به آن را در پی داشته است. متاسفانه نظریه‌پردازان و کارشناسان کشور کاری را که باید در چند دهه و با برنامه انجام می‌گرفت می‌خواهند یک روزه حل و فصل کنند. کلید برنامه افزایش پلکانی قیمت سوخت در سال 1355 زده شد. در این سال قیمت بنزین با نرخ 6 ریال عرضه می‌شد. یک سال بعد قیمت بنزین به 8 ریال و در سال 1357 به یک تومان افزایش یافت. افزایش پله‌ای قیمت سوخت تا سال 1357 نشان می‌دهد که وزارت نفت در نظر داشت با برنامه منظم و با 10درصد افزایش سالانه این برنامه را ادامه دهد. برنامه‌ای که در حال حاضر هم بعضی از کشورها با توجه به قیمت نفت خام و تورم انجام می‌دهند. در سال 1359 قیمت بنزین بدون توجه به میزان تورم سه برابر شد و تا سال 1368 با نرخ 30 ریال عرضه شد. از سال 1369 تا پایان 1373 به 50 ریال و در سال 1374 به دو برابر و پس از آن با استفاده از روش پلکانی به 800 ریال در سال 1385 رسید. افزایش قیمت بنزین به ظاهر پله‌ای این سال‌ها تابع درصد ثابتی نبوده است. در سال 1386 قیمت رسمی بنزین با 25درصد افزایش به 1000 ریال و قیمت آزاد آن بدون هیچ معیاری به 4000 ریال افزایش یافت. دونرخی بودن قیمت بنزین تا پایان سال 1388 ادامه یافت و در سال 1389 قیمت آزاد 4000 ریالی تبدیل به قیمت رسمی (یعنی پس از سه سال 5 برابر) و قیمت آزاد به 7000 ریال افزایش یافت. در سال 1393 نرخ رسمی 7000 ریال و آزاد به 10000 ریال افزایش یافت و پس از یک سال قیمت آزاد 10000 ریالی به‌عنوان نرخ رسمی قیمت بنزین اعلام شد. به این ترتیب قیمت بنزین در مدت 10 سال 10 برابر شد و هنوز تصمیم جدیدی در مورد افزایش قیمت بنزین گرفته نشده است. همان‌طوری که اشاره شد، قیمت بنزین بسیار ارزان است و باید خیلی سریع نسبت به اصلاح و افزایش قیمت آن اقدام شود، اما مسئله جالبی که در فرآیند نوسان قیمت دیده می‌شود عدم پیروی از یک فرمول خاص در نظام قیمت‌گذاری بنزین است. معلوم نیست برای افزایش قیمت ناگهانی بنزین از چه روش و شاخص‌هایی استفاده شده است. آیا با این افزایش‌ها اثرات آن بر حمل‌ونقل، قیمت تمام‌شده کالا‌ها و تورم کلی مورد بررسی قرار گرفته است؟ و اگر این‌گونه بوده، به ازای هر مرحله افزایش بی‌قاعده، اثرات آن در بخش‌های مختلف اقتصادی چند درصد بوده است؟ تجارب کشور‌ها نشان می‌دهد که حمل‌ونقل جاده‌ای اولین بنگاه بزرگ اقتصادی است که سیاست تغییر قیمت سوخت در آن تاثیر می‌گذارد. برای مثال بر اساس تحقیقات کشور اندونزی، در صورت وجود سامانه نظارت درست با 10 درصد افزایش قیمت گازوئیل، هزینه‌های مستقیم خدمات حمل‌ونقل حدود 13 درصد افزایش خواهد داشت. علاوه بر این، تاثیر غیرمستقیم گرانی سوخت بر خدمات و محصولات مورد استفاده بخش حمل‌ونقل جاده‌ای کالا نیز باید در نظر گرفته شود که حداقل افزایش آن 5 درصد است. بیش از یک‌میلیون خودروی بارکش کوچک و بزرگ بنزینی و گازوئیلی در کشور وجود دارند که به حمل‌ونقل کالا اشتغال دارند. حدود 34 درصد از این ناوگان باری گازوئیلی را سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای می‌تواند با صدور بارنامه واپایش کند. بنابراین اگر نظارت و کنترل دقیقی در مورد 34 درصد ناوگان گازوئیلی وجود داشته باشد در اقتصاد برابر با اندونزی با 10 درصد افزایش قیمت گازوئیل شاهد 18درصد رشد قیمت در بخش حمل‌ونقل جاده‌ای کالا و خدمات وابسته خواهیم بود. در مورد 66 درصد بقیه ناوگان باری بنزینی و گازوئیلی که نرخ حمل آنها توافقی است و بیشتر در فواصل کوتاه و محدوده شهرها فعالیت می‌کنند، هیچ‌گونه کنترلی وجود ندارد و نمی‌توان اثرات مستقیم و غیرمستقیم افزایش قیمت سوخت به ویژه بنزین را در کرایه حمل، تغییر قیمت قطعات یدکی و خدمات مربوط به این دسته از ناوگان تخمین زد. بنابراین یکی از الزامات افزایش قیمت سوخت، تعیین کرایه حمل‌ونقل عمومی بار و مسافر و نظارت بر اجرای آن است. وظیفه‌ای که همه دولت‌ها برای حفظ منافع مردم و کنترل قیمت‌ها انجام می‌دهند.

جدول شماره (4) نوسانات قیمت بنزین را در چهل سال گذشته کشور نشان می‌دهد. ستون آبی رنگ جدول مربوط به قیمت رسمی بنزین به ریال و معادل دلاری آن بر حسب نرخ رسمی و آزاد دلار است. نتیجه سیاست دولت در قیمت‌گذاری بنزین و معادل دلاری آن در چهار دهه نشان می‌دهد که تا سال 1370 معادل دلاری قیمت بنزین فراتر از دیگر کشور‌های تولیدکننده نفت بوده است، اما وقتی دولت همگام با نرخ آزاد دلار حرکت کرد این تعادل نیم بند به هم خورد و قیمت دلاری بنزین در ایران در ردیف ارزان‌ترین بنزین دنیا قرار گرفت. حرکت موازی دولت با بازار آزاد دلار تا سال 1377 ادامه یافت. از سال 1380 با وجود صعود قیمت دلار در بازار آزاد، دولت قیمت دلار را ثابت نگه داشت ولی قیمت بنزین را افزایش داد. پیرو این سیاست، قیمت دلاری بنزین با وجود ارزان بودن در جهت نزدیک شدن به قیمت کشور‌های تولیدکننده نفت حرکت کرد. درسال 1381 دولت با پیروی از قیمت بازار آزاد ناگهان قیمت دلار رسمی را 5/4 برابر افزایش داد. اگرچه قیمت بنزین تغییر کرد اما متناسب با افزایش 5/4 برابری دلار رسمی نبود. در نتیجه دوباره تعادل دلاری قیمت بنزین به هم خورد. در سال 1389 قیمت رسمی بنزین به 4000 ریال و قیمت دلار رسمی و آزاد تقریبآ برابر شد. متعادل‌ترین قیمت دلاری بنزین در مقایسه با نرخ کشور‌های تولیدکننده در همین سال بوده است. از سال 1390 تا امروز، نسبت قیمت دلار آزاد و رسمی بیش از سه برابر شده ولی قیمت بنزین ثابت و به 24 سنت در هر لیتر رسیده است که در مقایسه با الجزایر 30 درصد، نیجریه 40 درصد، جمهوری آذربایجان 48 درصد، روسیه 58 درصد و آمریکا 70 درصد ارزان‌تر است. این تحلیل نشان می‌دهد که افزایش قیمت بنزین متناسب با نوسانات دلار رسمی و آزاد تغییر نکرده است و هر زمان که نرخ دلار رسمی ثابت مانده است معادل دلاری قیمت بنزین با نرخ جهانی برابر و بعضی سال‌ها معادل دلاری آن بزرگ‌تر هم بوده است. این تناسب را نمی‌توان به دلیل استفاده از فرمول خاصی نسبت داد بلکه اتفاقی بوده است. در همین جدول و در ستون عمودی (به رنگ آبی) به سهم هزینه ماهانه بنزین از دستمزد در ایران و آمریکا و نوسان قیمت بنزین و حداقل دستمزد کشور آمریکا اشاره شده است. به‌طوری که ملاحظه می‌شود سهم هزینه بنزین نسبت به حداقل دستمزد فراتر از 5 درصد نبوده و رابطه منطقی بین قیمت بنزین و دستمزد و تورم وجود دارد.

 

 جدول شماره (1-4)- نوسان قیمت بنزین، درآمد ماهانه و سهم هزینه بنزین از درآمد در ایران و آمریکا

سال قیمت رسمی بنزین قیمت دلار (ریال) معادل دلاری نرخ تورم حداقل دستمزد ماهانه هزینه بنزین ماهانه سهم هزینه ماهانه بنزین از دستمزد (درصد) قیمت هر لیتر نیزین و هزینه ماهانه – دستمزد در آمریکا
بنزین هزینه ماهانه دستمزد ماهانه
ریال – لیتر رسمی آزاد رسمی آزاد درصد ریال دلار ریال دلاررسمی ایران آمریکا دلار
1359  

 

 

 

 

 

30

 70 200 43/0 15/0 5/23 19050 272  

 

 

 

 

 

4500

 64 24 5 32/0 37 744
1360 80 270 38/0 15/0 8/22 19050 238 56 24 5 36/0 42 838
1361 80 350 38/0 09/0 2/19 19050 238 56 24 20/4 34/0 39 912
1362 80 450 38/0 07/0 8/14 19050 238 56 24 4 33/0 38 946
1363 90 580 33/0 05/0 4/10 19050 212 50 24 70/3 32/0 37 982
1364 80 610 38/0 05/0 9/6 21600 270 56 21 60/3 32/0 37 1022
1365 70 740 42/0 04/0 8/23 21600 308 64 21 73/2 25/0 29 1061
1366 70 990 42/0 03/0 7/27 22800 326 64 20 70/2 25/0 29 1073
1367 60 960 50/0 031/0 9/28 24900 415 75 18 60/2 25/0 29 1118
1368 70 1200 42/0 025/0 4/17 24900 356 64 18 74/2 28/0 32 1169
1369  

 

 

50

 60 1410 83/0 035/0 9 30000 500 7500 125 25 90/2 30/0 35 1224
1370 60 1420 83/0 035/0 7/20 50010 834 7500 125 15 50/2 29/0 33 1298
1371 1450 1490 034/0 034/0 4/24 68010 47 7500 5 11 47/2 29/0 33 1337
1372 1650 1800 03/0 0277/0 9/22 89820 55 7500 5/4 8 39/2 28/0 32 1378
1373 1750 2630 029/0 019/0 2/35 116820 67 7500 30/4 11 28/2 28/0 32 1402
1374 100 1750 4030 057/0 025/0 4/19 160000 92 15000 60/8 13 27/2 29/0 33 1452
1375 130 1750 4440 074/0 029/0 2/23 207210 118 19500 11 10 42/2 31/0 36 1488

 

منابع: 1- بانک مرکزی – نرخ تورم و شاخص سالانه و نرخ دلار در 40 سال بعداز انقلاب 2- بخشنامه‌های حداقل دستمزد وزارت کار و رفاه اجتماعی از سال 1358 تاکنون

 

 

 جدول شماره (2-4)- نوسان قیمت بنزین، درآمد ماهانه و سهم هزینه بنزین از درآمد در ایران و آمریکا

سال قیمت رسمی بنزین قیمت دلار (ریال) قیمت معادل دلاری نرخ تورم حداقل دستمزد ماهانه هزینه بنزین ماهانه سهم هزینه ماهانه بنزین از دستمزد (درصد) قیمت هر لیتر نیزین و هزینه ماهانه – دستمزد در آمریکا
بنزین هزینه ماهانه دستمزد ماهانه
ریال – لیتر رسمی آزاد رسمی آزاد درصد ریال دلار ریال دلاررسمی ایران آمریکا دلار
1376 160

200

350

385

450

500

650

800

800

800

 1750 4780 091/0 033/0 3/17 254460 145 24000 70/13 9 34/2 31/0 36 1538
1377 1750 6460 114/0 031/0 1/18 301530 172 30000 17 10 98/1 27/0 31 1565
1378 1750 8630 20/0 041/0 1/20 361830 207 52500

57750

 30 14 20/2 30/0 35 1589
1379 1750 8130 22/0 047/0 6/12 458010 262 33 13 70/2 38/0 44 1632
1380 1750 7920 26/0 057/0 4/11 567900 325 67500 60/38 12 55/2 37/0 43 1687
1381 7950 7990 063/0 063/0 8/15 698460 88 75000

97500

 40/9 11 33/2 35/0 40 1714
1382 8280 8320 079/0 078/0 6/15 853380 103 80/11 11 62/2 40/0 46 1754
1383 8710 8740 092/0 091/0 2/15 1060200 122 120000

120000

 80/13 11 3 48/0 55 1788
1384 9040 9020 088/0 088/0 4/10 1225920 136 13 10 68/3 59/0 68 1846
1385 9190 9220 087/0 087/0 9/11 1500000 163 120000 13 8 4 67/0 77 1908
1386  

1000

  

4000

 9280 9350 107/0 107/0 4/18 1830000 197 150000 16 8 29/4 73/0 84 1958
1387 9570 9660 104/0 104/0 4/25 2196000 229 150000 70/15 7 80/4 85/0 98 2038
1388 9830 10000 102/0 40/0 8/10 2635200 268 150000 25/15 6 43/3 61/0 70 2040
1389  

4000

  

7000

 10360 11000 386/0 363/0 4/12 3030000 292 600000 58 20 96/3 72/0 83 2095
1390 11000 18000 364/0 222/0 5/21 3303000 300 600000 60/54 20 98/4 92/0 106 2126
1391 12260 36500 33/0 110/0 7/28 3897000 318 600000 90/48 15 88/4 94/0 107 2189
1392 24000 36000 166/0 111/0 7/34 4871250 203 600000 25 12 71/4 91/0 105 2227
1393 7000 10000 30000 35500 233/0 197/0 6/15 6089100 203 1050000 35 17 89/3 76/0 88 2261
1394  

 

10000

 30220 36000 331/0 277/0 9/11 7124250 236 1500000 60/49 21 90/2 57/0 66 2278
1395 30220 37500 331/0 266/0 9 8121660 269 1500000 60/49 18 96/2 59/0 68 2294
1396 32430 42500 310/0 235/0 6/9 9299310 287 1500000 25/46 16 25/3 66/0 76 2342
1397 42000 151500 24/0 066/0 8/23 11112690 265 1500000 70/35 13 68/3 76/0 88 2390
1398 42000 140000 24/0 071/0 8/23 15168820 361 1500000 70/35 10 30/3 70/0 81 2436

 

تازه‌های کسب و کار

خبرنامه

تازه‌ترین رویدادهای صنعت حمل ونقل آنلاین را در ایمیل خود دریافت کنید

درباره ما

ماهنامه‭ ‬صنعت‭ ‬حمل‌ونقل‭ ‬تاثیر‭ ‬قابل‭ ‬توجهی‭ ‬در‭ ‬اشاعه‭ ‬نگاه‭ ‬علمی‭ ‬در‭ ‬جامعه‭ ‬حمل‌ونقل‭ ‬داشته‭ ‬است‭. ‬طی‭ ‬۴‭ ‬دهه‭ ‬گذشته،‭ ‬باوجود‭ ‬فراز‭ ‬و‭ ‬فرودها،‭ ‬نقش‭ ‬پیشروی‭ ‬نشریه‭ ‬با‭ ‬اتکای‭ ‬به‭ ‬توان‭ ‬کارشناسی‭ ‬میسر‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬آگاه‌سازی‭ ‬جامعه‭ ‬کارشناسی‭ ‬و‭ ‬مدیران‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬اصلاح‭ ‬رویه‌ها‭ ‬و‭ ‬حرکت‭ ‬در‭ ‬چارجوب‭ ‬توسعه‌‭ ‬پایدار‭ ‬جزو‭ ‬اصول‭ ‬بنیادین‭ ‬نشریه‭ ‬به‭ ‬شمار‭ ‬می‌رود‭.