میثم عباسی – رئیس هیأت‌مدیره آرین ماشین
در دنیای امروز، لجستیک و ترانزیت دیگر بر پایه تجربه و شهود اداره نمی‌شوند؛ بلکه داده، تحلیل و هوش مصنوعی جایگزین تصمیم‌گیری‌های سنتی شده‌اند. تحولات پرشتاب فناوری‌های دیجیتال، به‌ویژه هوش مصنوعی (AI)، اکنون به یکی از مؤثرترین ابزارهای مدیریت زنجیره تأمین جهانی تبدیل شده است. این فناوری با تحلیل داده‌های کلان و پیش‌بینی دقیق، توان آن را دارد که ساختار حمل‌ونقل و ترانزیت ایران را به‌صورت بنیادین متحول کند.
هوش مصنوعی؛ قلب تپنده لجستیک آینده
کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت حمل‌ونقل را می‌توان در سه محور کلیدی خلاصه کرد:
۱. پیش‌بینی تقاضا:
الگوریتم‌های یادگیری ماشین با بررسی داده‌های تاریخی و شاخص‌های اقتصادی و فصلی، نیاز بازار را با دقت بالا پیش‌بینی می‌کنند. نتیجه این تحلیل، کاهش ضایعات، بهینه‌سازی موجودی و افزایش بهره‌وری در شبکه حمل‌ونقل است.
۲. بهینه‌سازی مسیرها:
سامانه‌های هوشمند دیگر صرفاً به دنبال کوتاه‌ترین مسیر نیستند؛ بلکه متغیرهایی همچون ترافیک لحظه‌ای، وضعیت جوی، هزینه سوخت و محدودیت‌های تردد را در نظر گرفته و کارآمدترین مسیر را بر اساس زمان، هزینه و ایمنی پیشنهاد می‌دهند.
۳. نگهداری و تعمیرات پیش‌بینانه:
ترکیب اینترنت اشیا (IoT) با هوش مصنوعی، امکان رصد مداوم سلامت ناوگان را فراهم می‌کند. سیستم با تحلیل داده‌های حسگرها، خرابی احتمالی قطعات را پیش‌بینی کرده و از توقف‌های ناگهانی جلوگیری می‌کند؛ گامی مؤثر در افزایش ایمنی و صرفه‌جویی اقتصادی.
راهبردهای پیشنهادی برای ایران
ایران، با موقعیت ژئو‌استراتژیک منحصربه‌فرد خود، می‌تواند به شاهراه هوشمند منطقه تبدیل شود؛ اما تحقق این هدف نیازمند توسعه کریدورهای هوشمند حمل‌ونقل است.
در چنین شبکه‌ای، فناوری، ترافیک، هزینه و زمان را به‌صورت هم‌زمان مدیریت می‌کند.
در بخش حمل‌ونقل چندوجهی (IMT)، سامانه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، انتقال کالا بین ریل، جاده و دریا را بهینه‌سازی کرده و باعث صرفه‌جویی چشمگیر در هزینه و زمان می‌شوند. همچنین در گمرکات، سیستم‌های «مدیریت ریسک هوشمند» و «اعلام پیش‌تأیید محموله» با کمک بلاک‌چین، فرآیند ترخیص را از روزها به چند ساعت کاهش داده و شفافیت کامل را به زنجیره تأمین می‌آورند.
گام‌های اساسی برای تحول داده‌محور در ترانزیت ایران
۱. ایجاد زیرساخت ملی داده‌های لجستیک: تشکیل پلتفرم واحد برای اشتراک‌گذاری داده‌ها میان گمرک، بنادر، راهداری و شرکت‌های حمل‌ونقل.
۲. اجرای پایلوت در کریدورهای منتخب: نمایش عملی مزایای AI در مسیرهایی مانند شمال–جنوب.
۳. تدوین قوانین شفاف داده‌ای: تعیین مالکیت، امنیت و حریم خصوصی برای جلب اعتماد سرمایه‌گذاران.
۴. آموزش نیروی انسانی متخصص: نیروی انسانی ماهر، محور هر تحول فناورانه است.
عباسی در پایان تأکید دارد: «هوش مصنوعی دیگر انتخاب نیست، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. اگر ایران می‌خواهد جایگاه ژئوپلیتیکی خود را در تجارت جهانی تثبیت کند، باید با مدیریت داده‌محور، زیرساخت دیجیتال و آموزش هدفمند، مسیر آینده ترانزیت را هوشمند سازد.»
