هتل­های سبز، ضامن بقای هتلداری

صنعت حمل و نقل آنلاین: امروزه دغدغه هتل­های صاحب سبک دنیا نه تنها ارایه خدمات منحصر به ­فرد و خاطره­انگیز به مشتریان، بلکه توجه به نیازهای ضمنی مهمانان همچون حفظ محیط­زیست است تا از این طریق بیش از پیش در ذهن و قلب مشتریان قدیم و جدید خود جای باز کنند. به عبارت دیگر توقع عمومی از هتل­ها به عنوان صنایعی که روزانه مصرف­کننده حجم عظیمی از انرژی و منابع زیست­محیطی هستند، روزافزون است و هتل­ها نیز از این تغییرات اجتماعی به خوبی آگاه هستند. برای نمونه هتل­های اروپایی با تشکیل تیم­های سبز، مشارکت کارکنان و به کارگیری خلاقیت و ایده­های آنان در مصرف کمتر انرژی و در نتیجه کاهش هزینه­ها، در رویکرد سبزتر شدن هتل­ها پیش­قدم هستند و در این زمینه از فن­آوری­های روز نیز بهره می­برند. این رویکرد به­تازگی در ایران نیز مورد توجه قرار گرفته است. در همین زمینه با محمدباقر منتظری دبیرکل شورای سیاست­گزاری تاسیسات گردشگری سبز که یکی از زیر­مجموعه­های انجمن مدیریت سبز ایران است، گفتگو کردیم.

 

سبز بودن به چه معناست؟

لفظ سبز گاهی سوءتعبیر ایجاد می­کند. وقتی لقب سبز به مجموعه­ای داده می­شود مثل بانک سبز یا هتل سبز، برخی فکر می­کنند آن مجموعه در قالب یکی از “ان.جی.او­” های دوستدار محیط­زیست فعالیت می­کند. تمرکز این سازمان­های مردم نهاد بر روی زمینه­های محیط­زیستی مثل حفظ تنوع­زیستی و یا مسایلی از این قبیل است، در صورتی­که مجموعه­ای مثل هتل سبز با محیط­زیست به­طور مستقیم کاری ندارد و در وهله نخست به اقتصاد سبز مربوط است.

منظور از اقتصاد سبز بهینه­سازی مصرف است. بهینه­سازی مصرف در منابع آب، انرژی و دیگر منابعی است که در جریان تولید کالا و خدمات به کار گرفته می­شوند و بخشی از هزینه تمام شده محصول به­شمار می­روند، به همین دلیل به آن اقتصاد سبز گفته می­­شود. محوریت تمرکز اقتصاد سبز بر آن است که آن بخش از منابع انرژی که در فرآیند تولید مصرف می­شوند تا حد امکان و با حفظ کیفیت تولید بهینه شوند و قیمت تمام­شده نیز کاهش ­یابد. اما از جمله تبعات مثبت آن این است که به محیط­زیست کمتر آسیب وارد می­شود. به زبان ساده وقتی مصرف آب کم می­شود، پساب کمتری نیز به طبیعت باز­ می­گردد.

هتل سبز به چه نوع هتلی اطلاق می­شود؟

هتل سبز نیز با همین شیوه تفکر طراحی شده است. تمامی بخش­های هتل­داری مانند خدمات غذا و نوشابه، خانه­داری و بخش­های روشنایی، گرمایش و سرمایش آن با دو محور اصلی مدیریت می­شود: اول اینکه منابع باید با حفظ کیفیت خدمات به طور حداقلی مصرف شوند و دوم اینکه پساب به حداقل برسد. مثلا برای شستشو باید از حداقل آب ممکن بهره گرفت و مواد شستشو نیز باید از جمله مواد دوستدار محیط­زیست باشد.

برای ایجاد یک هتل سبز نیاز به چه اقداماتی است؟

در ابتدا اولویت با فرهنگ­سازی میان کارمندان هتل و مهمانان است. همچنین باید زیرساخت­ها و رویه­های هتل نیز بهینه شوند. در مورد همان مثالی که گفتم شاید نیاز باشد دستگاه شستشوی هتل بهینه شود و یا روش خرید مواد شوینده مورد بازنگری قرار بگیرد. مثلا بسته­های مواد شوینده در حجم بزرگ­تر خریداری شوند تا دورریز بسته بندی کمتری به وجود بیاید. قوطی­های بزرگ­تر حجم کمتری از پلاستیک را وارد طبیعت می­کند. شاید حتی بتوانیم با تولید­کننده به توافق برسیم و همین بسته­های خالی را دوباره برای هتل پر کند. می­توان به جای شامپوهای کوچک در اتاق که از جنس پلاستیک است و محتوای آن نیز شیمیایی و برای محیط­زیست آزاردهنده است و نیز حجم بزرگی از زباله هتل را تشکیل می دهد، از پوکه­های چندبار مصرف ولی وکیوم شده استفاده کنیم تا قابلیت کنترل آلودگی بیشتر باشد. اینها نمونه­هایی از اقداماتی است که در دنیا انجام شده است و جالب این است که هزینه­ها را نیز به­طور قابل توجهی کاهش می­دهد. به همین علت هتل­های مقتصد دنیا از این راهکار­ها بهره می­گیرند. ما می­توانیم به راحتی این تکنیک­ها را اجرا کنیم و اگر در موردی خاص نیاز بود فن­آوری مربوط به آن را نیز وارد کنیم.

در مورد نحوه خدمات­رسانی به مهمان نیز می­توان به راهکارهایی سبز اندیشید. مثلا از مهمان بخواهیم که اگر حوله­اش نیاز به شستشو دارد آن را داخل سبد بیندازد و اگر نیازی به شستشو نمی­بیند آن را آویزان کند. به خانه­دار نیز باید آموزش دهیم که به این قرارداد وفادار بماند. یا مثلا از مهمان بخواهیم کارت اتاق را بر ملحفه­ای بگذارد که در نظر دارد عوض شود.

جریان هتل سبز از چه زمانی در ایران آغاز شد؟

هتل سبز در ایران با سفر گروهی از کارشناسان به کشورهای دیگر و مشاهده تجارب و اقدامات موفق آنها در این زمینه آغاز شد و قریب به 5 سال پیش با benchmark[1] کردن نمونه­های موفق در هندوستان، شروع شد. مواردی از آن نیز در برخی از هتل­ها پیاده­سازی شد اما تا سال گذشته به صورت سیستماتیک و با الگوی حرفه­ای صورت نگرفته بود. سال 1395 انجمن مدیریت کیفیت از جامعه مدیریت سبز اروپا دعوت کرد تا به منظور بهره­گیری از تخصص آنها به ایران بیایند. آنها اطلاعات فوق­العاده ای در اختیار داشتند خصوصا رییس این جامعه “دکتر زین” که متخصص هتل سبز است. بدین ترتیب

چک­لیست­های لازم در اختیار انجمن مدیریت کیفیت قرار گرفت و بومی­سازی شد. سپس برای اولین بار در هتل­های فرودگاهی امام­ خمینی پیاده­سازی شد. به دلیل اینکه هتل نوساز بود و از ادوات خوبی نیز بهره­مند بود، نتیجه بسیار خوبی حاصل شد. علاوه بر کاهش هزینه­ها به غنی­تر شدن فرهنگ سازمانی هتل کمک کرد و هم مهمانان و هم کارمندان از اجرای این سیاست­ها خشنود بودند. بنابراین برخلاف تصور بسیاری از افراد این تکنیک­ها به­سادگی از سوی هتل­داران و مهمانان مورد استقبال قرار گرفت. امروزه سطح آگاهی و توجه عموم با توجه به بحرانی بودن برخی از منابع­زیستی نسبت به مسایل

محیط­زیست بسیار زیاد شده است. اگر توجیهات و ادوات درستی داشته باشیم مهمان نیز حتما استقبال خواهد کرد.

از چه زمانی معیارهای هتل سبز در ایران لازم الاجرا شد؟

همانطور که گفتم چک­لیست­های لازم را دراختیار داشتیم اما ساز وکار اجرایی نداشتیم. بنابراین به اتفاق برخی از مدیران هتل­های بزرگ کشور شورایی را تشکیل دادیم به نام شورای تاسیسات گردشگری سبز که به صورت غیردولتی و وابسته به انجمن مدیریت سبز ایران فعالیت خود را آغاز کرد. این شورا به طور مستقیم نیز با انجمن مدیریت سبز اروپا در تعامل است.

سال گذشته مدیریت سبز ایران همایشی برگزار کرد که بخشی از آن برای عرضه اطلاعات در خصوص هتل سبز در اختیار شورا قرار گرفت. در آن همایش از “دکتر زین” دعوت به عمل آوردیم و دوره­های آموزشی خوبی نیز برگزار شد. هدف از این همایش نخست انتقال دانش هتل سبز به مدیران مجموعه­های بزرگ اقامتی بود و در گام بعد تربیت نیرویی متخصص برای اجرا و ارزیابی معیارهای هتل سبز در ایران. بعد از این همایش برخی از هتل­ها مانند هتل کوثر برای تمامی مدیران خود کارگاه­های آموزشی در زمینه هتل سبز برقرار کرد که خود نشان دهنده تاثیر اقداماتی است که شورا در این زمینه انجام داده است.

با توجه به اقداماتی که تاکنون انجام داده­ایم، انتظار داریم در نیمه دوم سال جاری اتفاقات بزرگ­تری در این حوزه به جریان بیفتد از جمله اینکه ضوابط درجه­بندی هتل­ها در حال تغییر است و سازمان میراث­ فرهنگی متولی تغییر این ضوابط است. در ضابطه جدید یک تفاوت جدی وجود دارد و آن بخش نهایی دستورالعمل جدید تحت عنوان توسعه پایدار است. توسعه پایدار خود سه جزء اصلی دارد: جزء اول امکانات مربوط به معلولین و کم­توانان است. در ضابطه قبلی نیز این بند وجود داشت اما خیلی جدی گرفته نمی­شد. اما اکنون به غیر از زیرساخت­های فیزیکی، ایجاد حساسیت در کارکنان نسبت به برخورد صحیح نیز مورد توجه قرار گرفته است. جزء دوم مربوط به حمایت از صنایع­دستی کشور است. اگر هتل­ از آثار هنرمندان ایرانی در تزیینات هتل و اهدای هدیه استفاده کند، به آن امتیاز داده می­شود. بخش سوم که الزامات اجرایی برای هتل­ها همراه خواهد داشت، بحث محیط­زیست و سبز شدن هتل­ است. بخشی از این امتیازها در مورد آخر تشویقی و برخی اجباری هستند. در بخش اجباری این معیار وجود دارد که آیا هتل اصلا قابلیت اندازه­گیری و کنترل مصرف انرژی دارد؟ آیا تمهیداتی برای کمتر شدن مصرف انرژی در نظر گرفته است؟ آیا در تدارکاتش بازنگری کرده است؟ برای نهاد عظیمی چون هتل کافی نیست که در نهایت زباله­ها بازیافت شود بلکه در منشا امر باید حساسیت لازم را به خرج داد. چک­لیست شورای تاسیسات گردشگری سبز بسیار وسیع­تر از مواردی است که در درجه­بندی هتل­ها ذکر شده است. شورا می­تواند در زمینه مشاوره و اعطای گواهینامه هتل سبز به هتلداران کمک کند.

امتیاز گواهینامه هتل سبز چیست؟

این گواهینامه درجه­بندی­های مختلفی مانند طلایی و نقره­ای دارد اما مثل درجه­بندی هتل­ها دقیق نیست. یعنی با

مجموعه­ای از عملکردهای آن هتل، سبز نامیده می­شود اما با پیشرفت می­تواند از درجه نقره­ای به طلایی برسد. این گواهینامه بر اساس تایید و استاندارد جامعه سبز اروپا است. بعد از تایید ما، تحلیل­ها برای تایید نهایی به جامعه سبز اروپا فرستاده

می­شود و نهایتا آنها گواهینامه مربوطه را برای هتل صادر می­کنند و مهم­تر از آن بنیاد جهانی انرژی نیز که زیرمجموعه­ای از سازمان ملل به شمار می­رود، بر این گواهینامه صحه می­گذارد و این خود بر اعتبار گواهینامه اعطایی می­افزاید.

جالب است بدانید ما پانزدهمین کشوری هستیم که تاسیسات هتل سبز را در کشور داریم. این گونه نیست که ما در انتهای این روند باشیم. کل این جریان، جریانی نو به شمار می­رود. در کشورهای پیشرفته خصوصا اروپا و جنوب شرق آسیا این روند شروع شده است و ما نیز تازه به آن پیوسته­ایم. اروپا در این زمینه پیشرو است چرا که مطالبات مردمی در زمینه محیط­زیست بیشتر از نواحی دیگر است.

 چه نمونه­های موفقی از هتل­های سبز در دنیا می­شناسید؟

در اروپا گروه هتل­های زنجیره­ای اکور فرانسه یکی از موارد موفق است که بنچ مارک آن را شخصا انجام دادم. در مالزی

نمونه­های موفق بسیاری وجود دارد و کشورهایی مثل مراکش که بر گردشگری سبز تاکید می­کنند، به سبز شدن تاسیسات گردشگری نیز گرایش دارند و تقریبا همه این موارد موفق از اروپا الهام گرفته­اند.

پیاده سازی معیارهای هتل سبز چقدر نیاز به سرمایه­گذاری مجدد دارد؟ با توجه به عمر بالای بسیاری از هتل­های ممتاز ایران آیا هزینه­های زیرساخت هتل افزایش پیدا خواهد کرد؟

اقدامات اولیه­ای که انجام می­شود هزینه چندانی در­بر­ندارد. گام­های ابتدایی سبز شدن هتل­ها تغییر فرهنگ سازمانی است که بنا به تحقیقاتی که انجام شده است تنها با بهبود فرهنگ سازمانی40 درصد کاهش در هزینه­ها محقق می­شود. آموزش­های ساده­ای چون خاموش کردن لامپ فضاها و اتاق­های خالی هتل از نمونه­های ارتقای فرهنگ سازمانی است. در گام بعدی

می­توان هوشمندسازی چراغ­ها را انجام داد. این هزینه اندک موجب می­شود هتل­های کوچک­تر نیز بتوانند با این روند همراه شوند چرا که در مراحل اولیه بیشتر هزینه مربوط به آموزش کارکنان است. در مرحله بعد می­توان عواید ناشی از این

صرفه­جویی را در بهبود سیستم­های الکترونیک مجددا سرمایه­گذاری کرد. هزینه برق یکی از سنگین­ترین هزینه­های هتل است و از محل صرفه­جویی در این بخش می­توان طی شش ماه هزینه­های مربوط به سرمایه­گذاری را بازگرداند. مثلا در موردی تنها با خازن­گذاری توانستیم40 درصد در مصرف برق یک هتل صرفه­جویی کنیم. بنابراین با پرداخت سه قبض تمام سرمایه­ای که برای خازن­گذاری انجام شده است بازگردانده شد. فکر می­کنم کمتر سرمایه­گذاری وجود داشته باشد که در چنین بازه زمانی کوتاهی بازگشت سرمایه داشته باشد.

در­خصوص تصحیح رویه­های مصرف انرژی می­توان با آموزش کارکنان و ترغیب آنان به پیروی از ضوابط تعیین شده به نتیجه دلخواه رسید اما یک سوی رشته صرفه­جویی در مصرف انرژی در دست مهمان است در حالی­که امکان ضابطه­سازی برای او وجود ندارد، به نظر شما با چه راهکارهایی می­توان مهمانان را به سوی تغییر عادت­های مصرفی­شان ترغیب کرد؟

رویه­های درست مصرفی در بسیاری از گردشگران خارجی وجود دارد چرا که افرادی که به ایران می­آیند اکثرا به زمینه­های فرهنگی و محیط­زیستی علاقه دارند و به همین منظور به ایران آمده­اند. در مورد مهمان ایرانی نیز فرهنگ غنی ایرانی اسلامی ما پشتیبان صرفه­جویی در مصرف منابع است. خوشبختانه روند فرهنگ­سازی در این زمینه در بخش آموزش­و­پرورش شروع شده است. نصب تابلوهای تبلیغاتی در هتل و یا پخش کلیپ­هایی که به شیوه­ای مطبوع مسافران را به صرفه­جویی تشویق کند. همچنین شبکه­های اجتماعی نیز پتانسیل خوبی برای هتل­ها هستند تا بتوانند از این طریق دغدغه­های خود را با مهمانان مطرح کنند.

مفاد ضوابط تصویب­شده توسط میراث ­فرهنگی چیست؟

این ضابطه 9 ماده تشویقی دارد و برخی از معیارهای هتل سبز نیز از این پس تکراری خواهد شد. هتل­های لوکس 4 یا 5 ستاره ضوابط سختگیرانه­تری دارند و در مورد هتل­های کوچک­تر بالطبع سختگیری­های کمتری انجام خواهد شد. امروزه سه گروه از هتل­ها از جمله پارسیان و هما و کوثر با جدیت به سبزتر شدن هتل­ها توجه نشان داده­اند.

 اگر به هتل به عنوان یک واحد خدماتی نگاه کنیم اولین عاملی که به ذهن متبادر می­شود بحث اهمیت منابع انسانی است. در این زمینه پیاده­سازی این معیارها نیازمند تغییر برخی عادت­های کاری کارکنان است و اجرای رویه­های جدید ممکن است چالش­برانگیز باشد. در زمینه برخورد با کارکنان چه زمینه­هایی را پیشنهاد می­کنید؟

غالب کارکنانی که کار خود را درست انجام نمی­دهند، نه اینکه مخالفتی با رویه­های بهتر داشته باشند بلکه از چگونگی درست انجام دادن آن ناآگاه هستند. عدم انجام درست یک کار در سه چیز ریشه دارد: نخست اینکه تعریف درست از نقش وجود ندارد. باید پروتکل درستی به خدمه هتل داده شود. در ثانی ممکن است فرد آموزش­های کافی دریافت نکرده باشد و یا نهایتا ادوات لازم اجرای آن امر به فرد واگذار نشده باشد. همه مدیران هتل باید در نظر داشته باشند که بهبود تدریجی است. از وقتی که مدیران درباره اجرای این سیاست ها صحبت می­کنند، در حال حساس کردن کارکنان به این امر هستند. شایسته است به پیچیدگی­های افراد نیز توجه کنیم و از آنها توقع تغییر ناگهانی نداشته باشیم. همه افراد به طور ذاتی علاقه دارند که بهتر عمل کنند و این امری فطری است.

 پیش­بینی شما در زمینه پیاده­سازی سبزتر شدن هتل­ها چیست؟ و چه راهکارهایی می­تواند این روند را تسریع کند؟

در درجه اول باید بگویم که من بسیار خوش­بین هستم چون روند به سمتی است که توجه به محیط­زیست به مساله­ای مردمی تبدیل شده است. خوشبختانه دولت نیز در این حوزه سیاست­گزاری درستی انجام داده است. برای مثال تعیین مالیات سبز شدن هتل­ها راهکار درستی بوده است اما از این به بعد نیاز داریم که تشکل­های هتل­داری بیش از پیش به این مساله توجه نشان دهند. نکته­ای که واضح است این است که این روند اجتناب ناپذیر است چرا که بحران منابع­زیستی در کشور دیگر بر کسی پوشیده نیست.