نگاهی به وضعیت حمل و نقل دریایی کشور

حمل و نقل دریایی یکی از مهم ترین بخش­هایی است که از دیرباز مورد توجه همه فعالان اقتصادی ( خرد و کلان) بوده است. بسیاری از دولت ها و شرکت­های کوچک و بزرگ جهانی و منطقه­ای از طریق آب­های بین­المللی به تجارت و تبادل کالا و ارایه خدمات می­پردازند و عده کثیری از فعالان صنعت حمل و نقل در قسمت آبی و دریایی به کار و خدمت مشغولند. حدود 90 درﺻﺪ از ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﯽ  اﻧﺠﺎم ﻣﯽ­ﺷﻮد. ﮐﺸﺘﯿﺮاﻧﯽ ﮐﺎرآﻣﺪﺗﺮﯾﻦ و ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ­ﺗﺮﯾﻦ روش ﺣﻤـﻞ و ﻧﻘـﻞ ﺑﯿﻦ­اﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﺎﻻ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد و ﮐﻢ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﺎﻻ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ می­کند، ﺗﺠﺎرت را ﺗﺴﻬﯿﻞ ﮐﺮده و ﺑـﻪ اﯾﺠـﺎد رﻓـﺎه ﺑﺮاي کشورها، اقوام و ملیت­های ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ­ﮐﻨﺪ.
امنیت جهانی غذا و انتقال مواد خوراکی و آشامیدنی به روش­های مطمئن و استاندارد با کشتیرانی بین­المللی رابطه مستقیمی دارد. حمل و نقل دریایی به تامین، تحویل و عرضه حامل­های انرژی (سوخت­های فسیلی و مشتقات آن) می­پردازد و از مهم­ترین عوامل به تپش درآوردن قلب تجارت و تولید جهانی است.
در هر حال حمل و نقل دریایی صرفا یک گزینه دم­دستی نیست؛ یک صنعت پویا، سودآور و اشتغال­زا است که بدون آن رشد اقتصادی و توسعه پایدار اجتناب ناپذیر است.

در کشور ما هم از گذشته­های دور تاکنون استفاده از انواع شناورها در بستر رودها و پهنه­های آبی رایج بوده و افراد زیادی در مشاغل گوناگون و مرتبط مانند ماهیگیری، لنج­سازی، تعمیرات، حمل بار، مسافر و انتقال سوخت فعالیت می­کنند.
بیش از نیم قرن پیش (سال 1346 خورشیدی) فصل جدیدی از فعالیت­های دریایی آغاز شد و با تاسیس سازمان کشتیرانی در این سال افق تازه­ای پیش روی این حرفه دیرپا گشوده شد. اکنون پس از سپری شدن 52 سال از تشکیل و سازمان­یافتگی حمل و نقل دریایی به صورت اصولی و کارآمد و کسب رتبه سیزدهم دنیا در سال­های اخیر به دلایل عمده از جمله فضای رقابتی در حوزه توسعه بنادر داخلی و منطقه­ای دستخوش تغییر و تحول شده است. این تغییر و تحول هم شامل مزیت­ها بوده و هم چالش­هایی را برای این بخش به وجود آورده است.
بخش حمل و نقل دریایی ایران همواره با بهره‌گیری از پتانسیل­هایی نظیر داشتن ۵۸۰۰ کیلومتر مرز ساحلی در استان‌ها و جزایر جنوبی و شمال کشور و با اتکا به ظرفیت‌ها و توان عملیاتی بنادر بازرگانی و ناوگان حمل و نقل دریایی خود با جا به جایی بیش از ۹۰ درصد از کالاهای مربوط به تجارت خارجی کشور، نقشی حیاتی، پررنگ، منحصربه فرد و غیرقابل جایگزینی را در صحنه اقتصاد ملی و منطقه‌ای و تجارت خارجی کشور ایفا کرده است.

تا پایان سال 1396 بیش از 200   فروند ناوگان اقیانوس­پیما در ناوگان ایران به ثبت رسیده است، همچنین کشورمان صاحب پنجمین خط نفتکش دنیا با 46 فروند انواع شناورها و صاحب بزرگ­ترین ناوگان تجاری دنیا، با 160 فروند است.