نبرد غول­های زیرزمینی در پاریس!

صنعت حمل و نقل آنلاین: انجمن بین‌المللی تونل (ITA) از سال 2015 و به صورت سالانه، برترین پروژه‌های تونل‌سازی اجرا شده در جهان را با بررسی دقیق، طی یک رقابت تحت عنوان “ITA Tunnelling Awards” انتخاب می‌نماید. از طریق این جوایز، دستاوردهای زیربنایی علم و صنعت تونل‌سازی سراسر جهان شناسایی می‌شود و نوآوری‌های فنی آن‌ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

دو دوره ابتدایی رقابت‌های جوایز تونل‌سازی ITA در سال‌های 2015 و 2016 به ترتیب در کشورهای سوییس و سنگاپور برگزار شده و با بیش از 450 شرکت‌کننده و 200 کاندیدا از پروژه‌های تونل‌سازی مهم نقاط مختلف جهان همراه بوده است. مراسم سال 2017 این رقابت‌ها به میزبانی پاریس در 9 دسته مختلف شامل موارد ذیل برگزار شد:

1. ابر پروژه سال- با هزینه بیش از 500 میلیون یورو
2. پروژه سال- با هزینه 50 تا 500 میلیون یورو
3. پروژه سال- با هزینه کمتر از 50 میلیون یورو
4. نوآوری پروژه فنی سال
5. نوآوری تجهیزات/محصول فنی سال
6. نوآوری سازگاری و تاب‌آوری سال
7. ابتکار ایمنی سال
8. استفاده خلاقانه از فضاهای زیرزمینی
9. تونل‌ساز جوان سال

در سال 2017، پروژه خط 6 متروی تهران با تایید انجمن تونل ایران، به عنوان نماینده کشورمان و در بخش ابر پروژه به این رقابت معرفی شد. از میان 65 ابر پروژه که توسط 17 داور مجرب بین‌المللی به سرپرستی رییس انجمن بین‌المللی تونل، پروفسور سلستینو مورد بررسی قرار گرفت، پروژه خط 6 متروی تهران به فینال این رقابت‌ها راه یافت.

شاخص‌های مختلفی در مقایسه و ارزیابی پروژه‌های راه یافته به فینال مورد استفاده قرار می‌گیرد که از آن جمله می‌توان به نوآوری‌های فنی، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و تونل‌سازی ایمن اشاره کرد. چهار ابر پروژه که به فینال راه یافتند شامل پروژه LRT کانادا، فاز سوم متروی دهلی هند، متروی دوحه قطر و خط 6 متروی تهران است. پروژه‌های فینالیست در روز 15 نوامبر در پاریس، شاخص‌ها و نوآوری‌های کلیدی خود را برای داوران بین‌المللی ارایه کردند تا جایزه ابر پروژه سال 2017 به برترین پروژه اهدا گردد. طی این رقابت، پروژه متروی قطر با اختلاف اندکی نسبت به پروژه خط 6 متروی تهران رتبه نخست را کسب کرد.

شاخص‌های اصلی پروژه خط 6 متروی تهران که در این رقابت بین‌المللی ارایه شد عبارت است از:

• مدیریت برنامه‌ریزی و زمان
• استفاده از روش برنامه‌ریزی خطی (LSM) برای کنترل و نظارت بر پیشرفت پروژه
• جانمایی مناسب تونل‌های دسترسی
• مدیریت منابع مانند تعداد قالب‌ها، پمپ‌های بتن‌ریزی و بچینگ‌ها
• مدیریت ریسک
• تعیین ریسک ساختمان‌ها در محیط شهری
• سلامت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE)
• راه حل‌های مهندسی برای عبور از محدوده سازه‌های حساس
• مشاوره حین ساخت
• ابزاربندی و رفتارنگاری
• تحلیل عملکرد TBM
• آنالیز برگشتی بر اساس داده‌های رفتارنگاری و برداشت زمین‌شناسی
• مدیریت هزینه
• بهینه‌سازی طراحی
• کنترل کیفیت
• مهندسی ارزش

حضور پروژه خط ۶ متروی تهران به عنوان نماینده کشور عزیزمان در فینال این رقابت معتبر جهانی، گام بلندی در راستای ارتقای هرچه بیشتر دانش و صنعت تونلسازی ایران خواهد بود و این افتخار که برای اولین بار نصیب مهندسان و کارشناسان ایرانی شده است، با تلاش روز افزون استمرار خواهد یافت.

تقدیرنامه اهدایی به پروژه خط 6 متروی تهران

خلاصه اطلاعات چهار ابر پروژه فینالیست “به نقل از انجمن بین‌المللی تونل” به شرح زیر است:

• خط 6 متروی تهران (ایران): پروژه‌ای با سرعت بالا

یکی از پروژه‌های عظیم سال­ جاری، توسعه مترو تهران است: خط 6 از جنوب شرق تهران آغاز می‌شود و با عبور از مرکز شهر در شمال غرب پایان می‌یابد. این خط با طول تقریبی 2/31 کیلومتر، شامل 27 ایستگاه است. این پروژه یکی از طولانی‌ترین پروژه‌های تونلی در خاورمیانه است که در سال 2015 آغاز شده و ساخت این “پروژه برق‌آسا” تنها طی 22 ماه بعد در سال 2017 به پایان رسید و رکورد‌های ویژه‌ای نظیر800 متر حفاری تونل در یک هفته را به دست آورد.

این پروژه بزرگ، نیاز به 36 تونل دسترسی برای ساخت بخش “NATM” تونل اصلی داشته است. حجم فولاد مورد استفاده در این پروژه 20 برابر بیشتر از فولاد برج ایفل است. هم‌زمان با عبور این خط مترو از زیر شهر، به منظور کاهش مخاطرات عوارض سطحی و زیرسطحی (پل‌ها، دیگر تونل‌های مترو، قنات‌ها و …)، از ابزار دقیق متنوعی شامل پین‌های نشست‌سنجی زمینی و ساختمانی، پین‌های همگرایی‌سنجی، کشیدگی‌سنج، انحراف‌سنج و … استفاده شده است. به طور خلاصه این پروژه 3 مشخصه مهم دارد:

• مدیریت ریسک مناسب که با نشست حداقل زمین و کمترین تاثیر بر ساختمان‌ها در محیط شهری متراکم همراه بوده است.
• مدیریت کیفیت خوب که با آزمایش‌های مختلف بر روی بتن، شاتکریت، فولاد، عایق و غیره صورت پذیرفته است.
• سرعت ساخت منحصر به فرد در شرایط زمین‌شناسی پیچیده.

هزینه‌ پروژه (ساختمانی): 6/514 میلیون یورو

تصاویر مربوط به پروژه خط 6 متروی تهران

• متروی دوحه (قطر): تونل‌سازی زیر سازه‌های حساس

تونل‌سازی در زیر مراکز شهر، زیر ساختمان‌ها و به ویژه سازه‌های خاص، به عنوان یک نگرانی روزافزون در صنعت تونل‌سازی پدیدار شده است. متروی ریلی قطر یک نمونه خوب از مدیریت کارآمد احداث تونل در زیر سازه‌های حساس است. این پروژه مطابق برنامه‌ریزی مورد نظر در دو فاز ساخته خواهد شد. فاز اول به طول 85 کیلومتر و با 37 ایستگاه، تا سال 2020 به بهره‌برداری خواهد رسید که شامل خطوط طلایی، قرمز و سبز است و با 75 رام قطار سرویس‌دهی خواهد کرد. سپس فاز دوم شامل یک خط آبی است. برای بخش تونلی، تعداد 470497 قطعه بتنی به منظور تولید 70071 رینگ نیاز بود تا 5/111 کیلومتر از تونل‌ها از جولای 2014 تا سپتامبر 2016 ساخته شود. در سال 2015، قطر به رکورد جهانی استفاده از بیشترین تعداد TBM در یک پروژه (20 عدد) دست یافت. تونل‌های دوقلوی این پروژه با استفاده از فناوری EPB ساخته شد‌ه‌اند تا با اعمال فشار سینه‌کار، ریسک‌های مربوط به نشست‌های سطحی، ریزش، ورود سریع آب به خاطر ویژگی‌های کارستیک، حفاری در زیر سازه‌های حساس و یا زیر دریاچه‌های مصنوعی کاهش یابد. همچنین با تلاش مستمر، نرخ فراوانی حوادث در این ابر پروژه به حداقل رسیده است. پروژه متروی قطر جوایز معتبر جهانی ذیل را نیز تا به امروز کسب کرده است:

• جایزه طلایی RoSPA در سال 2016
• گواهی ISO برای کیفیت، محیط‌زیست، سلامت و ایمنی در سال 2016
• جایزه بین‌المللی ایمنی از مشاوران ایمنی بریتانیا در سال 2017

هزینه پروژه: 2/16 میلیارد یورو

تصاویر مربوط به پروژه متروی قطر

• شبکه‌های توسعه فاز 3 متروی دهلی (هند): اول ایمنی برای ابر پروژه در هند

“اول ایمنی!”، احتمالا آهنگ پرتکرار در پروژه توسعه فاز 3 مترو در دهلی بوده است. این پروژه یکی از جاه‌طلبانه‌ترین کارهای ساخت زیرزمینی در هند است که با استفاده از 30 ماشین حفار TBM، 107 کیلومتر تونل ساخته شده است. این فاز شامل 35 ایستگاه بوده و طی آن بر بسیاری از چالش‌های فنی مانند شرایط زمین‌شناسی پیش‌بینی‌نشده، مناطق پرجمعیت و … غلبه شده است.

برای 5 سال و به لطف بسیاری از ابتکارهای ایمنی، میزان وقوع حوادث کمتر شده که منجر به کاهش نرخ تکرار آسیب‌ها (LTIFR) به کمتر از 02/0 در فاز 3 نسبت به 19/0 در فاز 2 شده است. نظارت داخلی از طریق بازرسی‌های سایت و اقدامات مدیریت ایمنی مانند آموزش ایمنی، بازدیدهای هفتگی و جلسات بررسی ماهیانه ایمنی انجام شده است. هنگامی که این پروژه به بهره‌برداری برسد، موجب کاهش میزان انتشار گازهای مختلف از وسایل نقلیه می‌شود و مصرف سوخت را 141353 هزار لیتر در سال کاهش می‌دهد.

هزینه پروژه: 2/4 میلیارد یورو

تصویر مربوط به پروژه دهلی

• خط LRT کنفدراسیون (کانادا): حفاری ظریف

خط کنفدراسیون یک سیستم LRT پیشرفته و بزرگترین پروژه زیربنایی حمل و نقل در اُتاوا از زمان ساخت کانال ریدو (Rideau) است. این تونل به طول 5/2 کیلومتر، به طور متوسط ​در ​15 متری زیر سطح زمین قرار دارد و شامل 3 ایستگاه است. روش حفاری این تونل به صورت جزء مقطع و با استفاده از دستگاه رودهدر بوده است. این پروژه در مجموع شامل 13 ایستگاه و یک مسیر 5/12 کیلومتری است که 10 کیلومتر آن در سطح زمین قرار دارد.

چالش اصلی این پروژه، حفاری در مرکز شهر اُتاوا و نزدیک به پی ساختمان‌ها و به ویژه سازه‌های حساس به لرزش بوده است. برای کنترل و کاهش اغتشاش و لرزش محیط، از دستگاه‌های کوچک رودهدر استفاده شده است. تکنیک‌های ساخت به کار رفته در این پروژه باعث به حداقل رسیدن تاثیرات نامطلوب بر سازه‌های مجاور شده است.