ناگفته ­های اقتصاد مصرف سوخت خودروهای بنزینی

صنعت حمل و نقل آنلاین: این روزها مصرف سوخت خودروها بیش از میزان  تعیین شده از سوی  کارخانجات سازنده است. یک  دلیل  آن  عددی است که  پمپ جایگاه سوخت نشان می­دهد و ما پول آن را پرداخت می­کنیم و این مقدار گاهی  بیشتر از ظرفیت باک سوخت است. دیگر دلیل  فزونی مصرف سوخت خودروها را می­توان در نامرغوب بودن و پایین بودن عدد اکتان بنزین جستجو کرد. البته عوامل زیادی در اقتصاد مصرف سوخت خودروها دخالت دارد که در نوشتار ذیل به نکات کمتر گفته شده آن اشاره می­ شود.

سرریز شدن باک سوخت

یکی از اشتباهات هزینه ­سازی که رانندگان وسایل نقلیه موتوری در موقع سوخت­گیری خودروی خود مرتکب می­شوند، پر کردن  باک سوخت خودرو در حد اشباع است. مکرر دیده شده که با قطع نازل پمپ سوخت جایگاه، باز هم سعی می­کنیم که با قطع و وصل کردن پمپ به سوخت­گیری ادامه دهیم. اگر شما هم  به این روش عادت کرده­اید و تا سرحد سر ریز شدن باک خودروی خود به سوخت­گیری ادامه می­دهید باید بدانید که هم پول خود را هدر می­دهید و هم به توسعه آلودگی هوا کمک می­کنید.

پمپ­های  اکثر جایگاه­های سوخت، مجهز به سامانه بازیافت تبخیر بنزین است و مانع از ورود بخار بنزین به هوا می­شود. نتیجه پر کردن باک خودرو تا حد سرریز شدن، این است که بنزین از طریق سامانه بازیافت بخار، به مخزن جایگاه سوخت­گیری برگشت داده می­شود. بنابراین، شما برای بنزینی که به باک سوخت خودرو ریخته نمی­شود پول پرداخت می­کنید. البته در این حالت، هزینه سوخت خودروی شما هم افزایش می­یابد.

شرایط نامساعد دیگر، انبساط بنزین در اثر گرما است. مساله­ای که در فصل تابستان و در مناطق گرمسیر باید مورد توجه قرار گیرد. مخازن زیرزمینی جایگاه­های سوخت در برابر گرما عایق­بندی شده است و بنزین داخل آن خنک­تر از هوای بیرون است. بنزین به محض وارد شدن به باک گرم خودرو، منبسط می­شود. وقتی شما باک بنزین را کاملا پر می­کنید، ظرفیت باک متناسب با حجم بنزین گسترده شده نیست و چون فضا کم است به شکل بخار در باک سوخت جمع می­شود و در سامانه سوخت­رسانی قفل گازی ایجاد شده و باعث بد کار کردن موتور نیز می­شود. سوخت  منبسط شده در واقع مقدار بنزینی است که شما بابت آن پول پرداخت کرده­اید ولی به دلیل تبخیر شدن قابل استفاده در موتور نیست. به این ترتیب، هم هزینه سوخت و هم مقدار مصرف خودرو افزایش می­یابد. اما زیادشدن مصرف و هزینه سوخت پایان راه نیست چون با جمع شدن بخار در باک سوخت و ایجاد قفل گازی در سامانه سوخت­رسانی موتور، کارایی خودرو نیز به شدت کم می­شود. مسلم است که موتور ناکارآمد، سوخت بیشتری می­سوزاند. در این حالت دو هزینه اضافی دارید، اول مقدار بنزینی که با تبخیر شدن هدر می­رود، دوم سوخت اضافی که خودروی شما در نتیجه ناکارآمد بودن یا بد کار کردن موتور مصرف می­کند.

صرف­نظر از بحث اقتصادی، بخار بنزین، ماده­ای به­نام بنزن را در هوا پخش می­کند که بسیار سمی است و یکی از مواد اصلی تخریب­کننده گاز ازن هم به شمارمی­رود. بخار بنزین برای سلامت انسان مضر و استنشاق آن هم بسیار زیان­آور است. وقتی باک خودرو را بیش از حد پر می­کنید بنزین سرریز، سریع تبخیر و در هوا پخش می­شود و شما اولین کسی خواهید بود که این گاز سمی را استنشاق می­کنید.

بنابراین اگر پمپ جایگاه سوخت پس از پر شدن باک به­طور خودکار قطع شد، تلاش نکنید دوباره سوخت بیشتری وارد باک کنید تا سرریز شود. با این کار هم در پول و سوخت صرفه­جویی می­کنید  و هم به سلامت  خود و حفظ محیط زیست کمک خواهید کرد.

سوخت­گیری در هوای خنک و سرد

حتما” شنیده­اید که سوخت­گیری در هوای سرد صرفه اقتصادی دارد. بنابراین بهتر است در فصل گرما،     صبح­ها که هوا خنک و درجه حرارت پایین­تر است سوخت گیری کنید. چون در این حالت شما با پول کمتر بنزین بیشتری را وارد باک خودروی خود می­کنید.

همه ما می­دانیم که مواد سیال در هوای سرد متراکم و در هوای گرم منبسط می­شوند. بنزین هم یک ماده سیال است و در هوای سرد منقبض می­شود. ما بنزین را حجمی می­خریم. از نظر علمی هم ثابت شده است که ماده سیال در دماهای مختلف تفاوت حجم دارد. هوای داخل بالن بهترین مثال است. بالن با هوای گرم کار می­کند. هر چقدر هوای داخل بالن گرم­تر شود، بالن سبک­تر از هوای بیرون بوده و در هوای سرد شناور می­ماند. اما اگر هوای داخل آن سرد شود به سمت پایین سرازیر خواهد شد. مثال دیگر  ترکیدن لوله­های آب در فصل یخ­بندان است که به دلیل تغییر حجم رخ می­دهد.

ممکن است سوال شود “واقعا” می­توان این تفاوت حجم را اندازه گرفت؟” پاسخ مثبت است. ساده­ترین راه اثبات آن پر کردن یک ظرف 4 لیتری در هوای 27 درجه سانتی­گراد و پس از آن سرد کردن ظرف بنزین تا 7- درجه  است.  فکر می­کنید که حجم آن در حالت دمای 4 درجه چقدر است؟ بسیاری این مساله را بی­اهمیت  می­دانند و بدون بررسی و تحقیق اصل موضوع را رد می­کنند اما باید پذیرفت که اندکی تفاوت حجم ایجاد می­شود.

جایگاه­های سوخت اروپا و امریکا بنزین را بر اساس میزان اکتان آن قیمت­گذاری می­کنند. اضافه بر این، برودت هوا  نیز در قیمت­گذاری بنزین در نظر گرفته می­شود. برای مثال اگر صاحب یک جایگاه، 10000 لیتر بنزین را  در دمای 15 درجه سانتی­گراد دریافت و آن را در دمای 4 درجه سانتی­گراد توزیع کند از نظر حجمی9900 لیتر بنزین را فروخته است. یعنی فروش جایگاه بنزین یک درصد کمتر از حجم واقعی خواهد بود. مسلم است صاحب جایگاه از این تغییر حجم خوشحال نیست ولی مشتری با پول کمتر حجم بیشتری از بنزین را وارد باک خودرو خود می­کند. اگر شما در منطقه­ای با نوسان دمای زیاد زندگی می کنید می­توانید از این تغییرات دما به نفع خود استفاده کنید. البته جایگاه­های سوخت، دمایی را به عنوان  دمای مرجع در نظر می­گیرند. برای مثال اگر دمای بنزین در مخزن جایگاه ثابت و 15 درجه سانتی­گراد است، مشتریان جایگاه  می­توانند به ازای هر 5/10 درجه حرارت  کمتر، یک درصد بنزین بیشتر را وارد باک خودروی خود کنند.

همه ما می­دانیم که مخزن بنزین در زیر زمین نصب و کاملا آب­بندی شده است و زمین اطراف مخزن هم به عنوان یک عایق عمل می­کند. به همین دلیل تغییرات دما در زیر زمین به اندازه دمای هوای بیرون نیست. جرم حرارتی زیاد زمین باعث می­شود که دمای شب و روز مخزن بنزین تغییر چندانی نداشته باشد. حتی نوسان سریع درجه حرارت از یک صبح یخ­بندان به یک بعد از ظهر آفتابی هم نمی تواند اثر زیادی در دمای مخزن زیر زمین داشته باشد. به عبارت دیگر مخزن جایگاه بنزین و زمین اطراف آن مانند یک غار عمل می­کند.

در کانادا و بسیاری از کشورهای اروپایی، جایگاه­های بنزین مجهز به دستگاه خودکار جبران دما هستند. همان­طور که از نامش مشخص است در موقع سوخت­گیری دمای سوخت را به دمای محیط تبدیل و حجم را برابر می­کند.

اکتان یا درجه بنزین

تولیدکنندگان موتور خودرو بر اساس نوع طراحی­، حجم، نسبت تراکم و درجه اشتعال موتور، عدد اکتان بنزین را تعیین و توصیه می­کنند. از بنزینی استفاده کنید که عدد اکتان آن برابر با عدد توصیه شده در راهنمای نگهداری خودرو باشد. در راهنمای خودروهای وارداتی حتما عدد اکتان توصیه شده را پیدا می کنید. در جایگاه­های سوخت کشورهای دیگر، قیمت­گذاری بنزین بر اساس عدد اکتان است و رانندگان  خودرو  باید عدد اکتان توصیه شده در راهنمای خودرو را انتخاب کنند. این عدد باید درست همان عددی باشد که سازنده خودرو توصیه کرده است. بنزین معمولی یا بنزین با پایین­ترین عدد اکتان، در مقایسه با بنزین با کیفیت و یا با بالاترین عدد اکتان، حدود10 درصد ارزان­تر است. بعضی­ها فکر می کنند که با انتخاب بنزین سوپر، موتور خودرو بهتر کار می­کند. اما ممکن است عدد اکتان بنزین سوپر متناسب با عدد توصیه شده خودرو ساز نباشد. درست است که بنزین گران یعنی کیفیت بالاتر، اما دلیل بر این نیست که اگر از بنزین گران­تر استفاده کنیم، موتور بهتر کار می­کند. درست کار کردن موتور  بستگی به انتخاب درست عدد اکتان بنزین دارد. ممکن است نسبت تراکم موتور با بنزین اکتان بالا مطابقت نداشته باشد. بنزین اکتان بالا در خودروهای با نسبت تراکم زیادتر و موتورهای پیشرفته امروزی استفاده می­شود. برای مثال اگر عدد اکتان موتور 87 است انتخاب عدد پایین­تر منجر به بد کارکردن موتور و انتخاب عدد بالاتر هدر دادن پول است. انتخاب اکتان منطبق بر آن چه کارخانه سازنده توصبه کرده است، مصرف سوخت را ثابت نگه می­دارد و آلاینده­های ناشی از احتراق موتور نیز کمتر خواهد بود. متاسفانه در جایگاه­های سوخت کشور هیچ­گونه اطلاع­رسانی در مورد عدد اکتان بنزین دیده نمی­شود و مشخص نیست حداقل و حداکثر اکتان بنزین عرضه شده در جایگاه­ها چقدر است. فقط دو نوع بنزین معمولی و سوپر داریم.کم و زیاد شدن عدد اکتان موتور خودرو می­تواند در کیفیت کار و میزان آلاینده های خروجی از اگزوز آن بسیار اثر گذار باشد.

روش رانندگی

بعضی­ها دوست دارند از حداکثر توان خودروی خود استفاده کنند ولی باید آگاه باشند که مصرف همه خودروها در سرعت­های بیش از 90 کیلومتر در ساعت به­شدت افزایش می­یابد. اگر شما به­جای100 کیلومتر در ساعت120 کیلومتر سرعت داشته باشید حدود 13 درصد و در مقایسه با سرعت 90 کیلومتر در ساعت، 25 درصد افزایش مصرف سوخت خواهید داشت.

همیشه ملایم رانندگی کنید و به اصطلاح تخت­گاز نرانید و از ترمز گرفتن بپرهیزید. چون با این روش هم مصرف سوخت کمتر دارید و هم این که لاستیک­ها ساییده نمی­شوند. تجربه و تحقیقات صنایع خودروسازی نشان داده است که استفاده از  فنون درست رانندگی می­تواند تا30 درصد مصرف سوخت را کم کند.

کولر خودرو 13 تا 21 درصد مصرف سوخت را افزایش می­دهد. در موقع استفاده از کولر شیشه­ها را ببندید و اگر هوا خنک است بدون این که شیشه­ها را پایین بکشید می­توانید دریچه­های تهویه داشبورد  را روشن کنید.

بعضی­ها عادت دارند با گاز دادن، موتور را خاموش کنند. این کار علاوه بر این که مصرف سوخت را زیاد می­کند باعث جاروب کردن روغن از دیواره سیلندرهای موتور نیز می­شود. با این کار جداره سیلندرها خشک و در راه­اندازی مجدد موتور، فشار روغن هم کم می­شود.

وزن مجاز خودرو

مصرف سوخت استاندارد خودرو بر اساس تعداد سرنشین و ظرفیت مجاز صندوق عقب تعیین شده است. هر کیلوگرمی که به وزن استاندارد خودرو افزوده شود 3/0 درصد مصرف سوخت اضافی خواهیم داشت. اضافه بر این  اگر چمدان و یا کالای دیگری در باربند سقفی بارگیری شده باشد که در برابر باد مقاومت ایجاد کند،5 -10 درصد مصرف سوخت را افزایش خواهد داد. برای مثال اگر سرعت باد مخالف 30 کیلومتر در ساعت و سرعت خودرو 100 کیلومتر در ساعت باشد، مصرف سوخت خودرو100 + 30 کیلومتر است نه 100 کیومتر در ساعت. بنابراین اگر در مکان­های بادخیز با سرعت پایین­تر حرکت کنید، صرفه­جویی مصرف سوخت بیشتر است.

در جا کار کردن  

در جا کارکردن موتور، مصرف سوخت را افزایش می­دهد. بسیاری از رانندگان در فصل سرما موتور را روشن می­کنند و اجازه می­دهند مدتی در جا کار کند تا گرم شود. اگر از این روش در پارکینگ­ها و مکان­های بسته استفاده شود، آلاینده­های اگزوز خودرو می­تواند باعث خفگی و یا مشکلات تنفسی شود. موتور خودروهای امروز به گونه­ای طراحی شده است که پس از روشن شدن خیلی سریع گرم می­شوند. بهترین روش این است که پس از 45 – 30 ثانیه در جا کار کردن موتور، خودرو را به حرکت در بیاورید چون موتور در سرعت کمتر و یا دنده سنگین سریع­تر گرم می­شود. در جا کار کردن خودرو یعنی مصرف سوخت بدون کیلومتر. البته زمان استفاده از دنده سنگین باید کوتاه باشد چون دنده سنگین هم مصرف سوخت را افزایش می­دهد. این را به­یاد داشته باشید که دور موتور باید متناسب با دنده­ای باشد که انتخاب کرده­اید. برای مثال اگر در سفرها، به­جای دنده سبک از دنده سنگین استفاده کنید مصرف سوخت خودرو تا 25 درصد افزایش می­یابد.

باید در نظر داشته باشید که سفرهای کوتاه و یا خاموش و روشن کردن موتور در فصل سرما باعث افزایش مصرف سوخت می­شود چون در این حالت، هیچ­گاه گرمای موتور به درجه حرارت ایده­آل نخواهد رسید.

توصیه­ های کارخانه سازنده خودرو

همیشه در سرویس و نگهداری خودروی خود از  کتابچه راهنمای خودرو استفاده کنید. متاسفانه ما فقط در دوره تضمین خودرو از توصیه­های کارخانه سازنده استفاده می­کنیم. رعایت نکات راهنمای سرویس و نگهداری خودرو  می­تواند یکی از راه­های کاهش مصرف سوخت باشد. برای مثال وقتی در کتابچه راهنمای خودرو توصیه شده است از روغن موتور10W-30  استفاده شود ولی اگر شما به­جای آن از روغن با درجه 5W-30 استفاده کنید نه فقط 2-1 درصد مصرف سوخت خودرو را افزایش می­دهید بلکه این تصمیم باعث اخلال در طرز کار موتور هم می­شود چون روغن غلیظ­تر مولکول­های درشت­تر دارد و عمل پمپاژ روغن را سخت تر و باعث افت توان موتور هم می­شود. بنابراین اگر می­خواهید هم در هزینه­های سرویس و نگهداری و هم در مصرف سوخت صرفه­جویی داشته باشید حتما در موقع سرویس و تعمیرات، از توصیه­های راهنمای خودرو استفاده کنید.

نکات فوق بخشی از تجربیات و مشاهده­های نگارنده در مورد اقتصاد مصرف سوخت خودروهای بنزینی است. مطمئن هستم شما هم تجربیات زیادی در این زمینه دارید و می توانید از آنها در تکمیل فرآیند صرفه­جویی در مصرف سوخت خودروی خود استفاده کنید.