تخت­ه گاز خودروسازان روی ریل حقوق مصرف­ کنندگان

صنعت حمل و نقل آنلاین: صنعت خودروسازی کشور طی چند سال اخیر در بخش­های مختلف با معضلات فراوانی روبرو بوده است. در حقیقت سایر صنایع مرتبط با خودروسازی ایران متاثر از مشکلات پیش آمده برای خودروسازان و قطعه­سازان ایرانی با چالش­های متعددی روبرو شده­اند. البته مشکلات خودروسازان در سایه به زحمت انداختن سایر صنایع کشور بسیاری از مردم عادی جامعه را هم با مشکل مواجه کرده است به طوری که در بخش خدمات پس از فروش در بسیاری از نمایندگی­های مجاز که از سوی خودروسازان و حتی واردکنندگان خودرو در کشور دایر شده است شاهد توقف بیش از حد خودروی معیوب در نمایندگی هستیم که در قبال این مدت توقف، نمایندگی موردنظر هیچ­گونه ارایه خدماتی از قبیل اعطای خودروی جایگزین و یا پرداخت خسارت خواب خودرو را به مشتری ارایه نمی­دهد. اگر چه خودروسازان و واردکنندگان خودرو طبق اصلاحیه آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو که از سوی هیات دولت در ابتدای سال گذشته تصویب شد و توسط معاون اول رییس‌جمهوری برای اجرا به وزارت صنعت، معدن و تجارت و تمام شرکت­های خودروساز و واردکننده خودرو ابلاغ شد مکلف هستند در صورتی‌که تعمیر خودروی تحت گارانتی آنها بیشتر از زمان استاندارد به طول انجامد نسبت به ارایه خودروی مشابه جایگزین به مشتری اقدام کنند، اما هیچ کدام از این شرکت­ها به این قانون عمل نمی‌کنند.

قانونی که همچنان روی کاغذ است!

البته در بخشی از قانون دولت در حمایت از مصرف­کنندگان خودرو تصریح شده است که خودروسازان و واردکنندگان خودرو موظف هستند در صورتی‌که خودروی عرضه شده از سوی آنها در دوره گارانتی (تضمین) معیوب شده و رفع عیب آن بیش از دو روز کاری یا زمان استاندارد تعمیرات مربوطه به طول انجامد تا زمان تعمیر و رفع عیب، خودروی مشابه جایگزین در اختیار مشتری قرار دهند. در این زمینه در ماده ۱۷ این قانون تاکید شده است: عرضه‌کننده خودرو موظف است چنانچه رفع عیب خودرو در دوره تضمین که ناشی از خسارت حاصل از حادثه یا تصادف نباشد، بیش ازدو روز کاری یا زمان استاندارد تعمیرات که به تایید رسیده است به طول انجامد، به تامین خودروی مشابه جایگزین در طول مدت تعمیرات و در صورت عدم امکان، پرداخت خسارت حق توقف خودرو اقدام کند. این صراحت قانونی در حالی است که خودروسازان و واردکنندگان خودرو نه تنها الزام قانونی ارایه خودروی جایگزین را رعایت نمی‌کنند بلکه از اجرای جایگزین این قانون که همان پرداخت خسارت خواب خودرو در تعمیرگاه است نیز خودداری می‌کنند. تخلف خودروسازان و واردکنندگان خودرو از این الزام قانونی در حالی است که ارایه خودروی جایگزین در زمان خرابی و رفع عیب خودروی تحت گارانتی، یکی از خدمات طبیعی و اولیه‌ای است که خودروسازان بین‌المللی به مشتریان خود ارایه می‌دهند.

از طرف دیگر در اصلاحیه قانون حمایت از مصرف کنندگان خودرو که از سوی دولت یازدهم به تصویب رسیده است به صراحت به این موضوع مهم اشاره شده که تمام خودروسازان و واردکنندگان خودرو موظف هستند درصورت متوقف شدن خودروی تحت گارانتی آنها در نمایندگی‌های خدمات پس از فروش به دلیل نبود قطعات یدکی یا ناتوانی در رفع عیب، خسارت خواب خودرو را باید به صورت روزشمار به مالک آن پرداخت کنند. در این قانون خسارت توقف خودروهای سواری در تعمیرگاه‌های خودروسازان و واردکنندگان خودرو به ازای هر روز توقف مازاد، معادل پانزده ده‌هزارم قیمت خودرو تعیین شده است. به عنوان مثال خسارت خواب یک دستگاه خودروی تندر ۹۰ E2 (با قیمت رسمی حدود ۳۸ میلیون تومان) معادل روزانه حدود ۵۷ هزار تومان و برای یک ماه حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان خواهد بود. البته در ماده ۱۸ قانون حمایت از مصرف­کنندگان خودروآمده است که ضوابط پرداخت خسارت توقف خودروهای سواری در تعمیرگاه‌ها به استثنای خسارت ناشی از حادثه یا تصادف به این صورت است که از زمان تحویل خودرو به نمایندگی مجاز به ازای هر روز توقف مازاد بر میزان یاد شده در ماده ۱۷ این قانون (که در بالا ذکر شده است) به مقدار پانزده ده‌هزارم (۰.۰۰۱۵) بهای خودرو به عنوان هزینه توقف توسط عرضه‌کننده خودرو به مصرف‌کننده پرداخت می‌شود اما با وجود صراحت­های قانونی ذکر شده به منظور حمایت از مصرف کنندگان خودرو متاسفانه بیشتر خودروسازان و واردکنندگان خودرو از پرداخت خسارت خواب خودرو استنکاف می‌کنند و بیشتر مشتریان نیز به دلیل ناآگاهی از این حق قانونی، اصولا دریافت خسارت خواب خودرو را مطالبه نمی‌کنند.

به منظور بررسی قصور خودروسازان و واردکنندگان خودرو در قبال ارایه خدمات به مشتریانی که خودروهای معیوب آنها در تعمیرگاه بیش از زمان مجاز به سر می­برد با مسوولان و کارشناسان صاحب نظر صنعت خودروی کشور در این زمینه گفتگو کرده ایم تا از نظرات آنها مطلع شویم.

ارسال نتایج ارزیابی خدمات خودروسازان به وزارت صنعت

معاون اجرایی شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران با بیان اینکه ارزیابی میزان پایبندی خودروسازان و واردکنندگان خودرو به قانون پرداخت خسارت توقف خودرو در تعمیرگاه‌ها، در حال انجام است می­گوید: بر اساس آیین‌نامه کنونی قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو، در صورتی‌که خودروهای تحت گارانتی برای حل عیب بیش از دو روز کاری یا مدت زمان استاندارد برای رفع عیب خودرو در تعمیرگاه متوقف شوند، شرکت خودروساز یا واردکننده خودرو ملزم به پرداخت روزشمار جریمه خواب (توقف) خودرو در تعمیرگاه به مالک آن است. سعید تاجیک با اشاره به اینکه بر اساس ارزیابی­های انجام شده عرضه‌کنندگان خودرو تنها به شش درصد از مشمولان این قانون، این خسارت را پرداخت کرده­اند، خاطرنشان می­کند: ‌به دنبال نتایج آن ارزیابی وزارت صنعت به تمام خودروسازان و واردکنندگان خودرو ابلاغ کرد که باید قانون پرداخت خسارت خواب خودرو را به طور کامل اجرایی کنند. معاون اجرایی شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران اضافه می­کند: ‌در این زمینه از اسفند ماه سال گذشته سنجش میزان پایبندی عرضه‌کنندگان خودرو به این قانون آغاز شده است و این ارزیابی اوایل خرداد ماه نهایی و نتایج آن به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارایه شد.

معضل برای رانندگان تاکسی

البته خدمات ناهمگون و نامناسب توام با بدقولی نمایندگی­های خدمات پس از فروش خودرو برای تعمیر خودروهای معیوب موجب به زحمت افتادن رانندگان تاکسی و مسافرکش­ها هم شده است به طوری که بسیاری از رانندگان با مشکل عدم وقت نمایندگی­ها به منظور انجام تعمیر خودروی خود مواجه می­شوند و سابقه نشان می­دهد که انتظار رانندگان خودروهای معیوب به منظور تحویل خودروی خود پس از انجام تعمیرات بین یک هفته تا یک ماه است در حالی که بر اساس آیین‌نامه کنونی قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو عرضه‌کنندگان موظف هستند در صورتی‌که خودروی سواری تحت گارانتی به غیر از خودروهای تصادفی به علت کمبود قطعه و ناتوانی در تعمیر به مدت بیش از 48 ساعت در تعمیرگاه‌های رسمی متوقف شود، جریمه خواب خودرو را به صورت روزشمار به مالک آن پرداخت کنند.

انحصارخودروسازان ایرانی پاشنه آشیل خدمات مناسب

آلبرت بغزیان از کارشناسان مطرح اقتصادی کشور و صاحب­نظر در حوزه خودرو با اشاره به اینکه در بسیاری از برندهای خودروسازی دنیا از ژنرال موتورز آمریکا گرفته تا کمپانی­های اروپایی خودروسازی بنز و پژو شاهد اعطای خودروی جایگزین در زمان تعمیر به مشتریان هستیم. وی می­گوید: البته برخورد کمپانی­های معتبر خودروسازی دنیا در مساله خدمات پس از فروش به گونه­ای است که کمتر مجبور به پرداخت خسارت خواب خودرو می­شوند. بغزیان اضافه می­کند: بسیاری از کمپانی­های معتبر خودروسازی دنیا اگر مدت تعمیر خودروی مشتریان از یک زمان حد مجاز بیشتر شود خودروی جایگزین در اختیار مشتریان می گذارند ولی متاسفانه چنین اتفاقی در کشور ما رخ نمی­دهد. وی با بیان اینکه 80 درصد صنعت خودروسازی کشور در اختیار دو خودروساز دولتی است تصریح می­کند: در بازار خودروسازی ایران شاهد وجود انحصار هستیم به طوری که شرکت­های خودروسازی سایپا و ایران خودرو با پشتیبانی مستقیم دولت صنایع مرتبط یا خودروسازی کشور را تسخیر کرده­اند و در چنین شرایطی مشتری راهی جز مراجعه به نمایندگی­های این دو شرکت خودروسازی و پذیرش شرایط آنها ندارد. بغزیان می­گوید: وقتی موضوعی به شکل قانون از سوی دولت ابلاغ می­شود ضمانت اجرایی دارد ولی متاسفانه خودروسازان ایرانی قانون­هایی که برای آنها هزینه در پی داشته باشد را اجرا نمی­کنند به طوری که خودروساز ایرانی پولی ندارد و یا بودجه­ای اختصاص نمی­دهد که بخواهد به مشتری خسارت خواب خودروی تعمیری را پرداخت کند. این کارشناس صاحب­نظر در صنعت خودروی کشور با بیان اینکه در کشورهای اروپایی، آمریکایی و حتی آسیایی شاهد مشتری­مداری خودروسازان هستیم می­افزاید: به دلیل اینکه در کشورهای توسعه یافته و به طور کل در خارج از مرزهای ایران شاهد بازار رقابتی بین خودروسازان برتر دنیا هستیم، خودروسازان مجبور به ارایه خدمات به روز و متناسب با نظر مشتری هستند زیرا اگر غیر از این باشد، بازار آنها در بخش خرید و فروش با معضلات فراوانی روبرو خواهد شد که در نهایت زیان خودروساز را رقم می­زند. بغزیان با بیان اینکه اجرایی نشدن قانون اعطای خودروی جایگزین یا پرداخت خسارت خواب خودرو به مشتریان در کشور باید از سوی نهادهای اجرایی و نظارتی همچون وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت اقتصاد و امور دارایی و سازمان حمایت از حقوق مصرف کنندگان خودروی کشور پیگیری شود تا مردمی که اقدام به خرید خودرو می­کنند از حق و حقوق خود دفاع کرده و نسبت به تحقق آن در برابر خودروسازان اقدامات لازم را انجام دهند.

الزام به اجرای قانون مصوب دولت

محمدرضا نجفی­منش عضو هیات مدیره انجمن قطعه­سازان خودروی کشور و رییس کمیسیون تسهیل کسب و کار اتاق بازرگانی تهران با اشاره به اینکه اگر قانونی از سوی دولت به خودروسازها ابلاغ می­شود حتما باید رنگ اجرایی شدن به خود بگیرد تصریح می­کند: در شرایط کنونی حدود 19 خودروساز و واردکننده خودرو در ایران مشغول به فعالیت هستند که هر کدام از آنها باید قانون ارایه خودروی جایگزین به مشتری یا پرداخت خسارت خواب خودروی تعمیری را پرداخت کنند که متاسفانه در شرایط کنونی شاهد وقوع چنین اتفاقی نیستیم. وی با بیان اینکه اجرای قانون ارایه خودروی جایگزین به مشتریان یا پرداخت خسارت خواب خودرو از سوی خودروسازهای ایرانی و واردکنندگان خودرو به کشور نیازمند فرهنگ­سازی است می­گوید: نهادهای اجرایی و نظارتی از وزارت صنعت گرفته تا سازمان حمایت از حقوق مصرف­کنندگان خودروی کشور باید نسبت به عملیاتی شدن قانون ابلاغی از سوی رییس جمهور و هیات دولت اقدامات لازم را انجام دهند.

دریافت خسارت خواب خودرو با شکایت

عباسعلی قیاسی دبیر انجمن خدمات پس از فروش خودروی کشور با اشاره به اینکه قانون ابلاغ شده از سوی رییس جمهور و هیات دولت از طرف نمایندگی­های پس از فروش خودروسازان و واردکنندگان خودرو باید اجرا شود می­گوید: بسیاری از مردم که خودروهای آنها بیش از حد مجاز در نمایندگی به منظور تعمیر باقی می­ماند و با عدم ارایه خودروی جایگزین و یا پرداخت خسارت خواب خودرو از سوی خودروسازها و یا واردکنندگان خودرو مواجه می­شوند، وقتی خودروی خود را تحویل می­گیرند با شکایت از نمایندگی نزد خودروسازها و یا ارجاع شکایت به سازمان حمایت از حقوق مصرف­کنندگان به نوعی خسارت خواب خودروی خود را دریافت می­کنند. وی اضافه می­کند: در حقیقت در موضوع ارایه خودروی جایگزین یا پرداخت خسارت خواب خودرو به مشتری، جهل به قانون شده است به طوری که بسیاری از مردم و مصرف­کنندگان خودرو از حق و حقوق خود در برابر خودروسازان و نمایندگی­های مجاز خودرو بی­خبر هستند و همین موضوع موجب شده است تا بیش از 80 درصد از مردم که صاحب خودرو هستند مدت­های طولانی به منظور انجام  تعمیر خودروهای خود در نوبت انتظار باقی بمانند. قیاسی با بیان اینکه ارایه خودروی جایگزین با پرداخت خسارت خواب خودرو به مشتریان از سوی نمایندگی­های خودروساز و واردکنندگان خودرو به کشور به یک فرهنگ جامع و کامل تبدیل نشده است و همین موضوع در نهادینه و اجرایی نشدن قانون ابلاغی رییس جمهور و هیات دولت در حمایت از حقوق مصرف­کنندگان خودرو موثر بوده است.

بنابراین با توجه به اینکه از قانون ابلاغی رییس جمهور و هیات دولت به منظور حمایت از مصرف­کنندگان خودرو بیش از یک سال می­گذرد به نظر می­رسد عدم اطلاع مشتریان از حق و حقوق خود از یک طرف و عدم بسترسازی لازم از سوی خودروسازان و واردکنندگان خودرو به کشور جهت ارایه خودروی جایگزین یا پرداخت خسارت خواب خودرو به مشتری در صورت نیاز از طرف دیگر موجب شده است تا همچنان مواد 17 و به نوعی 18 قانون حمایت از حقوق مصرف­کنندگان خودرو در کشور رنگ اجرایی به خود نگیرد.