برون­سپاری چیست و چه کاربردی دارد؟

صنعت حمل و نقل آنلاین: همان­گونه که در قسمت های اولیه ملاحظه شد، از دیدگاه کلان، برون­سپاری به تعبیر امروزی خود، هم­زاد یا به مفهوم بهتر، از موجبات تولد صنعت جدید لجستیک و حمل و نقل است. اکنون در هر یک از عملیات های زنجیره تامین و عرضه، مهم‌ترین تصمیم درخصوص این موضوع است که آیا سازمان، بخشی از عملیات خود را برون­سپاری کند یا نه؟ ضمن آن‌که اصولاً فعالیت‌های لجستیکی، در واقع همان برون­سپاری تأمین مواد اولیه و توزیع محصول تولیدی از واحدهای تولیدی به شرکت­های خدمات لجستیک است (که به­طور سنتی معمولاً حمل‌و‌نقل و انبارداری جزیی از آن است).

البته از نظر تاریخی، برون­سپاری قدمتی طولانی­تر داشته و از زمان تخصصی شدن فعالیت­های صنعتی و تجاری به‌وجود آمد. در ابتدا مدل­های برون­سپاری با اموری کاملاً محدود مانند صدور صورت‌حساب یا ورود اطلاعات آغاز شد و به­تدریج، اشکال مختلف و متعددی را به خود گرفت، به­نحوی که امروزه بعضی از سازمان‌ها، کل عملیات خود را برون­سپاری می­کنند که معمول­ترین نوع آن، برون­سپاری فناوری اطلاعات (ITO) یا برون­سپاری فرآیندهای تجاری (BPO) است.

 

2- تعریف برون­سپاری

بر اساس تعاریف نوین در دو دهه اخیر، برون­سپاری را می­توان به اختصار، قراردادی جهت واگذاری فرآیندهای تجاری داخلی به یک شخص یا شرکت ثالث دیگری تعریف کرد. امروزه در اقتصادهای مدرن، واگذاری فرآیندهای تجاری داخلی به یک سازمان ثالث به‌جای استخدام پرسنل در داخل شرکت، امری معمولی محسوب می‌شود. به­ویژه آن‌که پدیده برون­سپاری در اواخر قرن بیستم و در آمریکا طرفداران بسیاری نیز پیدا کرد.

 

 مراحل برون­سپاری

به­طور عام، فرآیند برون­سپاری معمولاً شامل چهار مرحله است:

• تفکر و برنامه استراتژیک به­منظور تدوین فلسفه سازمان پیرامون نقش برون­سپاری در شرکت و فعالیت­هایی که مشمول آن می‌شود.
• ارزیابی و انتخاب، به­منظور تعریف پروژه­های مناسب برون­سپاری، مکان‌های بالقوه برای کار و شرکت­هایی که قادر به ارایه خدمات مورد نیاز هستند.
• تدوین و تنظیم قرارداد لازم، مشتمل بر ویژگی‌های حقوقی و قانونی، قیمت و سطح خدمات مورد انتظار.
• مدیریت برون‌سپاری، به­منظور نظارت و ارزیابی پالایش کار بین مشتری و ارایه‌دهنده خدمات.

به هر حال در همه موارد و به­طور عام، موفقیت برون­سپاری به سه عامل اصلی بستگی دارد:

• حمایت اجرایی در سازمان مشتری از مأموریت برون­سپاری شده
• ارتباطات گسترده و فعال بین طرفین
• قابلیت و توانایی مشتری در هدایت و مدیریت طرف ارایه‌دهنده خدمات برون­سپاری

4- اشکال مختلف و نوین منشعب از برون­سپاری

برون­سپاری هم شامل قراردادهای داخلی و محلی و هم خارجی شده و در مواردی نیز شامل Offshoring می‌شود که به معنای انتقال و جابه‌جایی محل عملیات اجرایی از یک کشور به کشور دیگر است. البته بین برون­سپاری و Offshoring تفاوت وجود دارد. Offshoring به سادگی به معنای انجام عملیات برون­سپاری شده در کشور دیگری است. معمولاً Offshoring به­دلیل استفاده از مزیت نیروی کار یا سایر منابع، ارزان‌تر انجام می‌شود و در مواردی نیز دارای دلایل استراتژیک است. مثل ورود به بازار جدید یا فرار از مقررات معینی که در کشور محلی مانع انجام کار تلقی می‌شود.

مفهوم مقابل واژه برون­سپاری، درونی­سازی و واژه درون­سپاری (insourcing) است که به معنای برگرداندن فرآیندهای برون­سپاری شده (به اشخاص ثالث)، به داخل مجموعه اولیه است که در مواردی از طریق ایجاد یکپارچگی و ادغام عمودی صورت می‌گیرد. البته هر موسسه­ای می‌تواند یک قرارداد خدماتی با شرکت دیگری به جای درون‌سپاری آن عملیات انجام دهد.

 

5- مروری بر منافع کلی برون­سپاری

همان­گونه که اشاره شد، برون­سپاری خدمات، قدمتی طولانی داشته و از زمان تخصصی شدن فعالیت‌ها به‌وجود آمده است. مدل‌های برون­سپاری در ابتدا کاملاً محدود بود ولی به‌تدریج اشکال مختلف و متعددی به خود گرفت. از اوایل قرن بیست‌و‌یکم، موسسات تجاری به­طور فزاینده­ای به سپردن فعالیت‌های مربوطه به خدمت‌دهندگان خارج از کشورهای خود روی آوردند که در مواردی به شکل  Offshoringیا offshore outsourcing انجام می‌شد. در این زمینه روش‌ها و نیز واژه­های متعدد و بهم مرتبطی در ارتباط با روابط پیچیده سازمان‌های اقتصادی یا شبکه­های اقتصادی با تامین­کنندگان خدمات، به‌وجود آمد که در این میان می‌توان به روش‌ها و واژه­هایی مانند nearshoring(1) یا crowdsourcing(2) یا multisourcing(3) یا strategic outsourcing (برون­سپاری استراتژیک) اشاره کرد که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارد. مثلاً nearshoring در شرایطی استفاده می‌شود که شرکت‌ها نمی‌خواهند با مشکلات فرهنگی، زبان یا اختلافات زمانی زیاد مواجه شوند. (مثل برون­سپاری از یک شرکت آمریکایی به کانادایی)

به­طورکلی برون­سپاری منجر به کنترل و انعطاف بیشتر بودجه می‌شود و موجب می‌شود تا پرداخت موسسات، فقط محدود به خدماتی شود که به آن نیاز دارند، همچنین موجب کاهش نیاز به استخدام و آموزش پرسنل تخصصی می‌شود. مضاف بر آن‌که برون­سپاری، زمینه استفاده از متخصصان فنی تازه نفس را فراهم آورده و موجب کاهش هزینه­های عملیاتی و سرمایه­ای می‌شود.

یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین تغییرات مدیریتی در اوایل قرن 21 ناشی از رشد گروه‌هایی از افراد در اینترنت بود که با استفاده از تکنولوژی‌های آنلاین، قادر به ارایه خدمات برون­سپاری معتبر و قابل قبولی بودند که به­صورت مجازی و تقریباً از هر نقطه جهان و برای طیف بزرگی از فعالیت‌های تجاری قابل بهره­برداری بود.

این نوع از قراردادها که به­صورت موقت با متخصصان مختلف منعقد می‌شود، عناصر لازم پروژه را
به­صورت آنلاین تهیه می‌کنند و امروزه تعداد فزاینده­ای از این نوع فعالیت‌های کوچک که فقط از راه دور صورت می‌پذیرد با سرعت بالایی، رو به افزایش است. این گروه، عناصر لازم پروژه را تهیه می‌کنند و نهایی‌سازی آن بر ­عهده مشتری است.

یکی از حوزه­هایی که این نوع از مدل‌های خدماتی برون­سپاری شده، کاربرد بسیاری پیدا کرد، ایجاد وب‌سایت برای ارایه تحلیل، خدمات بازاریابی و حمل‌و‌نقل است. در این‌گونه موارد، تمام عناصر لازم از راه دور قابل تهیه است و نتایج آن نیز از طریق دیجیتالی قابل ارسال است. به این ترتیب ارایه‌دهندگان خدمات، به‌سادگی از این امکانات استفاده کرده و پوشش توجیهی مناسبی را به مصرف­کنندگان نهایی خدمات خود و با قیمت‌های مناسب ارایه می‌کنند.

6- دلایل و نتایج برون­سپاری

شرکت‌ها از برون­سپاری به­منظور جلوگیری از پرداخت هزینه­های معینی استفاده می‌کنند. از جمله این موارد می‌توان به جلوگیری از اعمال مقررات مزاحم، مالیات‌های بالا، هزینه­های گزاف انرژی و هزینه­هایی که در قراردادها به نفع اتحادیه­های کارگری و دولت وجود دارد، اشاره کرد. کاهش هزینه­های ناخالص در کوتاه‌مدت نیز از جمله انگیزه­های برون­سپاری است و طبعاً با کاهش هزینه­های کوتاه‌مدت، مدیران فرصت دست­یابی به منافع بلندمدت را انتظار دارند. لذا شرکت‌ها با انگیزه کاهش هزینه نیروی کار، کاهش هزینه‌های آموزش و کاهش هزینه‌های اجرای مقررات، به برون­سپاری روی می‌آورند.

اکنون معلوم شده است در اقتصادهای غربی به‌ویژه در آمریکا و از دیدگاه ملی، کاهش این­گونه هزینه‌ها موجب اعمال فشار به اقتصاد ملی، به­ویژه تامین اجتماعی و سطح بهداشت و درمان شده است. جالب توجه است که در سال 2007 در آمریکا، حقوق یک مدیرعامل در چنین شرکت­هایی 400برابر بیشتر از حقوق متوسط یک کارگر بود و این شکاف نسبت به سال 1965 معادل 20 برابر افزایش داشته است.(4) یا مثلاً در سال 2011 حقوق پرداختی به 26 مدیرعامل بزرگ­ترین شرکت­های آمریکایی (corporations) بیش از مالیات پرداختی این شرکت­ها به دولت فدرال بوده است. (5)  به هر حال آنچه مسلم است به نظر می‌رسد،
برون­سپاری موجب کاهش برخی از هزینه­ها می‌شود ولی در مقابل، موجب افزایش هزینه­های مدیریتی شده و اصولاً برای کاهش هزینه­های مدیریتی استفاده نمی­شود.

اصولاً شرکت­ها به­دنبال صرفه­جویی­های داخلی هستند تا بتوانند پول و منابع خود را به سمت فعالیت‌های محوری خود سوق دهند. این امر موجب کاهش رضایت­مندی مشتریان نخواهد شد. البته برون‌سپاری جهت استفاده از نیروی کار ارزان­تر در سایر کشورها موجب تامین منافع کوتاه‌مدت می‌شود ولی همان­گونه که اشاره شد، در بلندمدت و از دیدگاه ملی، موجب کاهش سطح مالیات­ها و مانعی در رشد درآمد کل می‌شود. زمانی که شرکت­ها تولید خدمات و کالاهای خود را به کشور دیگری منتقل می­کنند، طبعاً مشاغل مربوطه نیز از کشور متبوع کاسته شده و به کشور خارجی منتقل می­شود.(6) به هر حال امروزه برون­سپاری با ریسک کاهش اعتماد به نفس ملی و ملاحظات امنیتی، به‌ویژه در آمریکا مواجه است. در این زمینه به نظر نگارنده شاید یکی از مهم‌ترین انگیزه­های بالقوه جنبش خودبه­خودی (Occupy Wall-Street) «وال استریت را اشغال کن» در آمریکا، در همین رابطه بوده است.

در سازمان‌های نظامی، برون‌سپاری در حوزه فعالیت‌ها و خدمات لجستیکی از اهمیت بالایی برخوردار است و دلایل روی آوردن به این موضوع به دو دسته عمومی و تاکتیکی تقسیم می‌شود:

الف: دلایل عمومی برون‌سپاری خدمات لجستیک نظامی مانند بخش ‌های غیرنظامی، شامل کنترل بودجه، کاهش هزینه‌ها، صرفه‌جویی در منابع، مدیریت بهینه امکانات، صرفه‌های ناشی از مقیاس و… است. در این خصوص می‌توان به برون‌سپاری و خصوصی‌سازی خدمات حمل‌ونقلی اشاره کرد.

ب: دلایل تاکتیکی برون‌سپاری خدمات لجستیک نظامی شامل راهکارهای پوششی کردن فعالیت‌ها، بهره‌مندی از خدمات لجستیکی کشور در قالب فعالیت‌های مدنی، راهکارهای هدایت و به‌کارگیری منابع لجستیک ملی و مردمی در شرایط بحران و جنگ، افزایش کارآیی و اثربخشی فعالیت‌های لجستیک نظامی با بهره‌گیری از خدمات لجستیکی غیرنظامی، چابک کردن لجستیک نظامی با استفاده هدفمند از خدمات لجستیکی بخش دولتی و خصوصی، کاهش آسیب‌پذیری ماموریت‌های لجستیک نظامی در قالب پدافند غیرعامل و موفقیت عملیات‌های نظامی است. در این‌خصوص می‌توان به برون‌سپاری ترابری در قالب خصوصی‌سازی و بهره‌گیری از خدمات بنگاه‌های حمل‌ونقلی، هدایت هدفمند منابع حمل‌ونقل کشور در قالب روابط حقوقی و تجاری و بهره‌گیری از هلدینگ‌های حمل‌ونقلی اشاره کرد.

این جریان در اروپای مرکزی و شرقی فقط 9درصد بوده است. مضاف بر آن‌که در سال 2009، که سال بعد از بحران اقتصادی جهانی بود، در لهستان و به یمن پدیده برون­سپاری، 10هزار شغل جدید به‌وجود آمده است.

 

منابع:

1- به معنای انتقال فعالیت به شرکتی در کشوری نزدیک (که معمولاً دارای مرز مشترک هستند).

2- به معنای تامین خدمات از گروه بزرگی از افراد یا شرکت‌ها به‌ویژه از گروه‌ها و جوامع آنلاین اینترنتی به‌جای خدمت‌دهندگان سنتی است.

3- به معنای استفاده از مجموعه‌ای از خدمت‌دهندگان سنتی و اینترنتی. مأخذ:

Mandatory Multisourcing Discipline Business Trends Quarterly(Q4 2006)

– 4Hunt, AlbertR. “Letter From Washington: As U.S. rich-poor gap grows, so does public outcry” NY Times 2/18/2007

– 5Condon, Bernard. “Study: Tax code slashes tax for hugely profitable companies” USA Today 8/16/2012

-6 Hira, Ron, and Anil Hira. Outsourcing America: What’s behind Our National Crisis and How We Can Reclaim American Jobs? New York: AMACOM, 2008. Print # 67-96.