ایران امن ­ترین کشور منطقه برای سرمایه­ گذاری

صنعت حمل و نقل آنلاین:  به باور کارشناسان، سرمایه­ گذاری در حوزه گردشگری به لحاظ ماهیت فرابخشی این صنعت، تا حدی با سرمایه­گذاری در سایر صنایع متفاوت است. متاثر شدن بخش تقاضای گردشگری از عوامل غیراقتصادی نظیر بی­ثباتی سیاسی، تروریسم، گسترش بیماری­های خاص، پیشرفت فناوری، چالش­های مربوط به امنیت و غیره، عدم ذخیره کالا و خدمات گردشگری از آن جهت که تجربه دریافت خدمات، همزمان با تولید آنها صورت می­گیرد، فصلی بودن گردشگری، چتری بودن این صنعت به این معنا که نقصان در ارایه یک خدمت بر عملکرد و ارایه سایر خدمات سایه می­اندازد، تاثیر شدید سیستم حمل­ونقل بر گردشگری، بلندمدت بودن زمان بازگشت سرمایه و افزایش شرکت­های بزرگ چند ملیتی، 6 ویژگی عمده و مهمی است که سرمایه­گذاری در گردشگری را متمایز کرده است.

در ایران با توجه به تصویر ارایه شده از کشور در رسانه­های خارجی طی سه دهه گذشته، انتظار هجوم سرمایه­گذاران خارجی به صنعت گردشگری ایران در کوتاه مدت، تصوری منطقی به نظر نمی­رسد و لازم است اتکای سرمایه­گذاری در این بخش حداقل در کوتاه مدت بر سرمایه­گذاران داخلی باشد. در همین راستا به منظور آشنایی با موانع و مشکلات سرمایه­گذاری در این حوزه با سعید اوحدی که در مدت کوتاهی معاونت سرمایه­گذاری سازمان میراث فرهنگی را به عهده داشت گفتگویی انجام دادیم:

 

برای توسعه و ارایه تسهیلات در حوزه گردشگری داخلی چه منابعی در اختیار دارید؟

در برنامه ششم اسناد بالادستی، صنعت گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی را صنعت پیشران کشور تلقی کرده­اند. زمانی می­توانیم به صنعت گردشگری، صنعت پیشران بگوییم که دارای تسهیلات اقتصادی باشد. در این حوزه، ایجاد اشتغال پایدار و شاخص­های متعدد برای پیشرو بودن این صنعت مورد ارزیابی قرار می­گیرد. زمانی که یک صنعت به عنوان صنعت پیشران و توسعه­ای برای کشور قلمداد می­شود، باید الزامات و ابزار و ظرفیت­های حمایت و پشتیبانی هم برای آن صنعت فراهم شود.

در سال 96 ظرفیت­هایی برای توسعه سرمایه­گذاری در حوزه زیرساخت­های صنعت گردشگری دیده شد. یک ظرفیت در صندوق توسعه ملی فراهم شده و ظرفیتی نیز از منابع داخلی بانک­ها به این کار اختصاص داده شده است و همچنین در طول دو سال گذشته تلاشی صورت گرفته که سازمان میراث فرهنگی بتواند در مجموعه صنایع کشور، سامانه بهین­یاب وزارت صنعت معدن و تجارت قرار بگیرد که خوشبختانه اخیرا این ظرفیت هم فراهم شد.

درحال حاضر 1716 طرح مصوب شده است و این طرح­ها توانسته­اند فرآیند اخذ موافقت را طی کنند. این طرح­ها در حال احداث هستند و در مقایسه با سال 92 تا به امروز، 52 درصد رشد در تاسیسات اقامتی و بهره­برداری را شاهد بوده­ایم. به عنوان نمونه تا سال 92 حدود200 هزار تخت در کشور بهره­برداری شد و از 92 تا 96 حدود 130 هزار تخت دیگر به تعداد قبلی افزوده شد.

این اقدامات بیانگر آن است که رویکردی جدی و استقبالی بی­نظیر در حوزه فعالان اقتصادی به وجود آمده است که بتوانند در این حوزه سرمایه­گذاری کنند. به همین دلیل اعتقاد داریم که در این صنعت می­توانیم شاهد اشتغال پایدار باشیم. در این صنعت اگر متوسط سرمایه­گذاری برای ایجاد یک شغل در صنایع دیگر بین 500 میلیون تومان تا یک میلیارد تومان است در حوزه گردشگری بین 50 تا100 میلیون تومان است.

اتفاق بسیار خوبی که در سال 97  شاهد آن خواهیم بود، سرمایه­گذاری صندوق توسعه ملی در بخش گردشگری است. در سال 96 بر اساس تفاهمی که با صندوق توسعه ملی داشتیم این سرمایه­گذاری از300 میلیارد تومان به1400 میلیارد تومان افزایش پیدا کرد یعنی بیش از400 درصد افزایش را در این حوزه شاهد بودیم که در حوزه گردشگری اتفاق بسیار خرسند کننده­ای است.

سود این تسهیلات برای گسترش گردشگری در مناطق برخوردار حدود 14 درصد و برای مناطق غیربرخوردار یا مناطق محروم حدود10 درصد است. این اقدام برای فعالان گردشگری و سرمایه­گذاران بسیار جذابیت دارد و مشوق خوبی محسوب می­شود.

دولت تدبیر و امید دو سال پیش مصوبه­ای داشت که بر اساس آن30 هزار میلیارد تومان به این حوزه اختصاص دادند. این اقدام موجب رونق بنگاه­های تولیدی شد. برای دریافت تسهیلات لازم، مراکز گردشگری و بنگاه­ها باید حداقل60 درصد پیشرفت فیزیکی داشته باشند و حتما زودبازده باشند.

فعالان حوزه گردشگری برای ساخت یا تجهیز امکانات اقامتی خود اگر پروژه­هایی بالای60 درصد یا حدود60 درصد پیشرفت فیزیکی داشته باشند، می­توانند به ادارات کل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مراجعه کنند. تمام فرآیند معرفی و اخذ تسهیلات در استان­ها انجام می­شود. ویژگی­های سامانه بهین­یاب به این صورت است که ما می­توانیم به فرآیند پیشرفت فعالیت­ها نظارت داشته باشیم و در صورت به وجود آمدن هر مشکلی، امکاناتی فراهم شود که مشکلات در خود استان حل شود و سرمایه­گذار مجبور نباشد برای حل مشکل خود به تهران مراجعه کند. به همین منظور تفویض اختیارات به استان­ها به شکل کامل صورت گرفته است.

اختصاص حدود 3 میلیارد دلار (یک و نیم میلیارد دلار از محل صندوق توسعه ملی و یک و نیم میلیارد دلار از بانک­ها و منابع مالی) از جمله ظرفیت­های خوب دیگری است که در جهت توسعه مناطق روستایی، محروم و عشایری برای توسعه صنعت گردشگری تخصیص داده شده است. اگر این منابع با سرعت و حذف سیستم­های بروکراسی و به صورت هدفمند در محل خود استفاده شود، شاهد یک تحول اساسی در کشور و در حوزه­های مختلف به خصوص در مناطق روستایی و عشایری خواهیم بود.

از این منابع سه میلیارد دلاری،10 درصد را به صنایع دستی و10 درصد را به گردشگری اختصاص داده­اند. یعنی سهم توسعه زیرساخت­های حوزه گردشگری1200 میلیارد تومان و سهم صنایع دستی نیز 1200 میلیارد تومان است. به این معنا که 2400 میلیارد تومان به حوزه گردشگری و صنایع دستی اختصاص یافته است.

امیدوارم هرچه سریع­تر اقدامات لازم در زمینه توسعه گردشگری و بوم­گردی صورت بگیرد. با توجه به دستور رییس جمهور، تا نیمه اول سال آینده باید راهکارهای جذب منابع معرفی شوند. این میزان اختصاص منابع در این حوزه تا کنون سابقه نداشته است.

تسهیلات در این بخش به چه صورت در اختیار سرمایه­گذار قرار می­گیرد؟

بر اساس مصوبات دولت اگر فعال و سرمایه­گذاری در حوزه صنعت گردشگری و صنایع دستی به بانک­ها مراجعه کند می­تواند تسهیلاتی را از منابع داخلی بانک­ها دریافت کند و بر اساس نرخ سود مصوب که 18 درصد است وام را دریافت کند. سازمان میراث فرهنگی نیز موظف است بین 6 تا 8 درصد این مقدار را به صورت یارانه تقبل کند که بعد از بهره­برداری طرح، قابل پرداخت است. به عبارت دیگر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری متعهد است که بعد از بهره­برداری طرح، 6 تا 8 درصد یارانه را از محل طرح فنی و اعتباری مصوب بودجه سازمان تامین کند یعنی تسهیلات با نرخ10 درصد برای سرمایه­گذار محاسبه می­شود. سود تسهیلات توسعه مناطق روستایی بین 4 تا 8 درصد است. 4 درصد برای مناطق مرزی کشور و 6 تا 8 درصد برای مناطق روستایی و محروم.

آیا سرمایه­گذاران خارجی هم وارد این حوزه شده­اند؟

در مجموع در حوزه توسعه زیرساخت­ها 21 طرح را برای جذب سرمایه­گذاری­ معرفی کردیم. سقف اعتبارات مصوب این 21 طرح حدود یک میلیارد دلار بوده که تا به امروز حدود360 میلیون دلار از این طرح­ها جذب شده­اند. این طرح­ها عمدتا در استان خراسان رضوی، گلستان و کرمان بوده است.

با هدف اصلی فاصله زیادی داریم و به صورت کامل نتوانسته­ایم از ظرفیت­های گردشگری کشور استفاده کنیم. برای توسعه صنعت گردشگری باید بسترهایی فراهم کنیم. مهم­ترین بستر ایجاد زیرساخت­های امنیتی است که خوشبختانه ایران از این مزیت بهره­مند است. کشور ما در منطقه بر اساس تشخیص سازمان جهانی، از سطح امنیت خوبی برخوردار است و در منطقه جزو امن­ترین کشورها محسوب می­شود.

همچنین نرخ رشد کشور بر اساس منابع و مراجع تعیین کننده سازمان جهانگردی و سازمان­های اقتصادی، بسیار خوب است و از لحاظ ریسک سرمایه­گذاری در کشور توانسته­ایم از رتبه 6 به جایگاه 5 برسیم که یک پله ترقی بسیار خوب و مثبت است. از سوی دیگر ریسک سرمایه­گذاری در کشور ما پایین آمده و زمینه برای جذب سرمایه­گذاری فراهم شده است.

چه مشوق­هایی برای سرمایه­گذاران خارجی قرار داده­اید؟

یکی از پیشرفته­ترین قوانین جذب سرمایه­گذار خارجی، قوانین ایران است. در قوانین کشور سرمایه­گذاران خارجی در مناطق غیر برخوردار 13 سال و در مناطق برخوردار10 سال از پرداخت مالیات معاف می­شوند. سرمایه­گذار می­تواند اصل سرمایه خود را به همراه سودش هر زمان که بخواهد به ارز تبدیل کند. همچنین سرمایه­گذار تحت پوشش بیمه قرار می­گیرد و هرگونه ریسکی توسط دولت جمهوری اسلامی ایران پوشش داده می­شود. به سرمایه­گذار به مدت 3 سال ویزای متعدد برای خود و خانواده­اش تعلق می­گیرد و در صورت ایجاد هرگونه اختلافی، سرمایه­گذار می­تواند به دادگاه­های بین­المللی برای حکمیت مراجعه کند.

 

در زمینه جذب سرمایه­گذار خارجی با چه مشکلاتی مواجه بوده­اید؟

به طور کلی فضایی که استکبار جهانی بر علیه ایران ایجاد کرده است، فضای ایران­هراسی و اسلام­هراسی است. این­گونه اقدامات و تحریم­ها، تاثیراتی در افکار عمومی بین­الملل دارد اما واقعیت این است که ظرفیت­ها و مزیت­های ما به اندازه­ای رقابت­پذیر است که حتی سیاست­های ایران­هراسی را بی­تاثیر گذاشته است.

در همین راستا دکتر ظریف نیز اعلام کرد که معاونتی را در وزارت خارجه به عنوان معاونت اقتصادی تعیین کرده است. این اقدام می­تواند یک فعالیت جدی در زمینه جذب سرمایه­گذاری خارجی باشد. به صورت طبیعی این فرآیند هم یک فرآیند طولانی است که می­توان با اقداماتی این­چنینی این فرآیند را بهبود بخشید.

اعتباراتی که از صندوق به حوزه گردشگری اختصاص یافته است، بیشتر مربوط به چه حوزه­ای می­شود؟

تسهیلات صندوق اعتبارات ملی به صورت عام است و اعتبار ویژه مناطق محروم روستایی و عشایری به صورت مشخص تعیین شده است که اعتبار مضاعفی است برای بوم­گردی کشور.

یکی از جاذبه­های گردشگری در کشور بحث بومگردی است. به هرحال یک گردشگر خارجی به دنبال آشنایی با فرهنگ بومی مردم و صنایع­دستی است به همین خاطر حوزه بومگردی کشور می­تواند به دلیل زود بازده بودن خیلی سریع به بهره­برداری برسد. از طرف دیگر به ازای هر بومگردی زمینه اشتغال برای 4 نفر فراهم می­شود.

با توجه به کم بودن تعداد هتل­ها در شهرهای بزرگ و قدمت بالای آنها، آیا در زمینه هتل­سازی نیز اقدامی صوت گرفته است؟

اعتبار1400 میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی و اعتبار قابل توجه سامانه بهین یاب و اعتبار منابع داخلی بانک­ها که به نوعی تسهیلات محسوب می­شود، برای تمام اقدامات اجرایی در حوزه گردشگری مثل هتل­های گردشگری، بومگردی و …. است. در حوزه هتل­های 5 ستاره و 4 ستاره از کمبود امکانات جدی رنج می­بریم. بر اساس گزارش شناخت سند جامع جهانگردی که با همکاری سازمان جهانی جهانگردی تدوین شده است باید تعداد هتل­های 5 ستاره را از50 هتل به150 هتل برسانیم یعنی ما به100 هتل 5 ستاره در کشور نیاز داریم. در مورد هتل­های 4 ستاره نیز باید از 157 هتلی که هم اکنون در کشور وجود دارد به 450 هتل 4 ستاره برسیم یعنی حدود 300 هتل 4 ستاره احداث کنیم. این گزارش شناختی است که در سند جامع جهانگردی به آن اشاره شده است.

قطعا در این حوزه باید سرمایه­گذاری جدی صورت بگیرد اما سرمایه­گذاری در حوزه تسهیلات اقامتی، حجم سنگینی است و پروسه بازگشت سرمایه­ نیز طولانی است. ساخت هتل 5 ستاره حداقل 4 سال نیاز به زمان دارد اما از سوی دیگر براساس گزارش سازمان جهانی جهانگردی و مطالعاتی که در کشور صورت گرفته است، سرمایه­گذاری در هتل­های 4 ستاره و 5 ستاره از توجیهات مالی بسیار خوبی برخوردار است.

مطمئنا با توجه به باز شدن فضای کشور برای ورود خطوط هواپیمایی دنیا، تعداد هتل­ها باید افزایش پیدا کند. در حال حاضر هتل­های موجود با کمبود ظرفیت­های خالی در تهران و کلانشهرها رو به رو هستند. متوسط اشغال هتل­های ما در سال، 80 درصد است که این رقم نشان می­دهد هتل­های تهران و کلانشهرها با استقبال متقاضیان رو به رو شده­اند.

برای سرمایه­گذاری در ترمیم بناهای تاریخی نیز برنامه­ای دارید؟

درخصوص بناهای تاریخی سازمان اقدامات خوبی انجام داده است. توانسته­اند لایحه­ای را به تصویب برسانند که برای نخستین بار به شهرداری­ها در شهرهای مختلف اختیار داده شد که بتوانند از منابع درآمدی خود برای بازسازی و بهره­برداری بناهای تاریخی استفاده کنند. در همین مصوبه، ظرفیتی فراهم شده است که شهرداری­ها بتوانند از منابع و تسهیلاتی که فراهم شده است استفاده کنند. فکر می­کنم در آینده رشد جدی در جهت احیای بناهای تاریخی داشته باشیم. یکی از موضوعات جدی در خصوص احیای بناهای تاریخی، موضوع اقتصادی آن است که نیاز به سرمایه سنگینی دارد.

البته صندوق احیا و مرمت سازمان میراث فرهنگی اقدامات خوبی در این راستا انجام داده است و برای رسیدن به هدف، مکان های تاریخی و باستانی را به بخش خصوصی واگذار می­کنند. فهرستی از امکانات تاریخی شهرها تهیه شده که در قالب یک طرح برای مدت مشخص به بخش­های خصوصی واگذار شود. برای مثال یک کارونسرای تاریخی طی مناقصه­ای به بخش خصوصی واگذار می­شود. در قدم اول آن کاروانسرا احیا شده و از آن نگهداری می­شود. در قدم بعدی این ظرفیت برای مردم فراهم می­شود که با تاریخ بسیار عمیق و غنی کشور آشنا شده و از آن بهره­برداری کنند.

در زمینه گردشگری دریایی چه تمهیداتی اندیشیده­اید؟

در حوزه گردگشری دریایی، علی­رغم این­که در شمال دریای خزر و در جنوب خلیج فارس و دریای عمان را داریم ولی در زمینه گردشگری دریایی فعال نبوده­ایم. البته این عدم پیشرفت نیز دلیل داشته است. تورهای دریایی در قالب کروز، به واسطه شرکت­های ویژه­ای برگزار می­شوند. سال گذشته کروزهای دریایی در دنیا حدود 16 درصد رشد داشتند ولی ایران در مسیر راه آنها نبوده است.

کشتی­های بزرگ با تورهای 5-4 روزه در کشورهای مختلف توقف می­کنند و از سواحل دریایی دیدن می­کنند و در دوره دو یا سه روزه که کشتی در بندر توقف می­کند مسافران از جاذبه­های طبیعی دیدن می­کنند. متاسفانه این امکانات در کشور ما فراهم نیست. یکی از برنامه­های جدی که سازمان میراث فرهنگی بر روی آن کار می­کند، بحث توسعه گردشگری دریایی است. با توجه به ظرفیت­های کشور امیدوارم که بتوانیم به زودی در آن چرخه صنعت گردشگری کروز هم قرار بگیریم و ایران نیز به عنوان یک هدف گردشگری قرار بگیرد.

شهرهای دریایی باید دارای جاذبه­هایی بر ای بازدیدکنندگان و گردشگران باشند. به نظر نمی­رسد که ما از این ظرفیت برخوردار باشیم.

تاکید می­کنم که حوزه گردشگری یک حوزه فرابخشی است و ما که دارای سبقه مهمان نوازی هستیم قاعدتا باید برای پذیرش مهمان ظرفیت­هایی را فراهم کنیم. در شهرهای جنوبی و ساحلی علی­رغم 8 سال جنگ و تخریب­های بسیار، هم اکنون شاهد رشد و شکوفایی و تغییرات بزرگ هستیم. سعی کرده­ایم امکانات خوبی در این شهر برای پذیرش گردشگران خارجی فراهم کنیم.

در همین راستا در استان سیستان و بلوچستان نیز اقدامات بزرگی در زمینه صنایع دستی انجام شده و شاهد رشد خوبی هم به لحاظ کارآفرینی و هم به لحاظ درآمدزایی بوده­ایم.

درخصوص استارت­آپ­ها و سیستم­های مجازی آیا توانسته­اید تسهیلاتی فراهم کنید و امکاناتی را به این بخش اختصاص بدهید؟

یکی از سیاست­های جدی که سازمان بر آن تاکید دارد استفاده از ظرفیت استارت­آپ­ها و فضای مجازی است. کارشناسان حوزه­های مختلف پیش­بینی کرده­اند که بسیاری از شغل­هایی که هم اکنون در جامعه وجود دارد در آینده، اصلا اثری از آنها نخواهد بود و بسیاری از شغل­هایی که امروز وجود ندارند به دلیل ظرفیت بالای فضای مجازی، ایجاد خواهند شد.

مثلا همین امروز، بسیاری از ظرفیت­ها در فضای مجازی برای حمل­ونقل ایجاد شده که در گذشته وجود نداشت.

قطعا استارت­آپ­ها و فضای مجازی ظرفیت بسیار خوبی است که ما بتوانیم کارهای حوزه گردشگری را وسعت ببخشیم. برنامه سازمان این است که نگاه مثبت و جدیدی بر این حوزه داشته باشیم و در قالب تفاهم­نامه­ای با وزارت ارتباطات بتوانیم زمینه ایجاد این فرصت­ها را در زمینه گردشگری فراهم کنیم و با برنامه­ریزی مشخص آنها را محقق کنیم.

و سخن آخر؟

هم اکنون حدود 55 منطقه نمونه گردشگری به مرحله ساخت و بهره­برداری رسیده است که ظرفیت­های خوبی برای گردشگری است. مناطق نمونه گردشگری بین استان تهران تا قم، استان مرکزی، خراسان، گلستان و… داریم که این مناطق به جاذبه­های جدی برای جذب گردشگر تبدیل شده است.

باید در نظر داشته باشیم که کشور ما به لحاظ جاذبه­های طبیعی و اکوتوریسم رتبه 5 را در جهان به خود اختصاص داده است. به لحاظ کیفیت و ارزش­های صنایع­دستی و فرهنگ تولید آن در رتبه 4 دنیا قرار داریم. همچنین دارای 22 اثر بین­المللی ثبت شده میراث فرهنگی و تاریخی در دنیا هستیم که توسط یونسکو ثبت شده­اند. 33 هزار اثر ملی در داخل کشور ثبت کرده­ایم و بیش از یک میلیون اثر در ایران کشف شده که برای بهره­برداری از آنها برنامه­ریزی می­شود.

کشور به لحاظ جاذبه­های گردشگری و تاریخی و صنایع­دستی از غنای خوبی برخوردار است و وقتی این ظرفیت در کشور وجود دارد، باید تلاش کنیم که از این امکانات بیشتر بهره ببریم. این حوزه اشتغال پایدار در کشور ایجاد می­کند در صورتی که در برخی از حوزه­های صنایع و معدن شاهد اشتغال پایدار نیستیم. آمار سرمایه در گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی یک اشتغال پایدار و مولد بوده است و حتی در این حوزه­ها اشتغال غیر مستقیم نیز به وجود آمده است. امروزه بر اساس آمار سازمان جهانی جهانگردی به ازای هر10 گردشگر که وارد کشور می­شود یک شغل مستقیم ایجاد می­ شود.