از تندباد تحریم‌های دریایی بر کشتیرانی تا گرداب بازارهای خاکستری

شرکت خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (IRISL) به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازیگران بخش حمل و نقل دریایی ایران، نقش حیاتی در تسهیل تجارت و حفظ پویایی واردات و صادرات کشور ایفا کرده است. تحریم‌های مکرر، به‌ویژه از سوی ایالات متحده و اتحادیه اروپا، چالش‌های قابل‌توجهی برای این شرکت به همراه داشته‌اند که عملیات این شرکت و قابلیت‌های تجاری جهانی ایران را تحت تاثیر قرار داده است.

تاثیر بر تجارت و لجستیک

بدیهی است تحریم‌ها دسترسی به بازارهای بین‌المللی را محدود کرده و شرکت را مجبور به اتکا به مسیرهای تجاری جایگزین می‌کند که اغلب پرهزینه‌تر هستند. با دسترسی محدود به بنادر بین‌المللی اصلی و شبکه‌های کشتیرانی، تأخیر در تحویل کالاهای ضروری مانند غذا و دارو محتمل است. همچنین تحریم‌ها موجب دشواری در بیمه کشتی‌ها، نگهداری ناوگان و تأمین قطعات یدکی می‌شود و هزینه‌های عملیاتی هم به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است.

تجارت ایران، ناگزیر خواهد بود برای بقا به مسیرهای غیررسمی و غیرمستقیم برای دور زدن تحریم‌ها گرایش پیدا کند که گرایش به سمت بازارهای خاکستری، خطرات تجارت را افزایش داده و شفافیت را کاهش می‌دهد. باید در نظر داشت که با کاهش درآمدهای صادراتی و افزایش هزینه‌های واردات، فشار بیشتری بر ریال ایران وارد می‌شود که موجب تشدید تورم می‌گردد.

تبعات تحریم موجب خواهد شد شرکای بالقوه به‌دلیل ترس از تحریم‌های ثانویه از مشارکت با کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران یا شبکه‌های تجاری ایرانی خودداری می‌کنند که این امر رشد اقتصادی ایران را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

پیامدهای ژئوپلیتیکی و راهبردی تجارت دریایی ایران

در صورت ادامه تحریم‌های شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، بازتعریف روابط منطقه‌ای و بین‌المللی امری ناگزیر خواهد بود: ایران برای مقابله با تاثیرات تحریم‌ها، همکاری‌های خود را با کشورهایی مانند چین، روسیه و هند گسترش می‌دهد. به‌عنوان مثال، توافق همکاری 25 ساله چین و ایران شامل مفادی برای توسعه بنادر و ظرفیت‌های کشتیرانی ایران است.

در این میان جدایی ایران از سیستم‌های تجاری غربی بیش از هر زمانی محتمل است و تاجران ایرانی ناگزیر خواهند بود تا نقش خود را در بلوک‌های تجاری جایگزین مانند BRICS تقویت کنند.

از داوری تا دادگاه‌های بین‌المللی برای دفاع از حقوق کشتیرانی ایران

 کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از طریق مکانیزم‌های قانونی بین‌المللی حقوق خود را پیگیری کند. پیش از اقدام قانونی، IRISL باید توافق‌نامه‌ها و معاهدات بین‌المللی مربوط به حقوق خود را شناسایی کرده و بررسی کند که آیا دادگاه بین‌المللی دادگستری (ICJ) صلاحیت رسیدگی به دعوا را دارد یا خیر، چرا که این دادگاه تنها به دعاوی میان دولت‌ها رسیدگی می‌کند.

در صورتی که IRISL بخواهد حقوق خود را در دادگاه بین‌المللی دادگستری پیگیری کند، دولت ایران باید شکایت را مطرح کند. ایران می‌تواند ادعا کند که تحریم‌ها نقض اصولی مانند آزادی کشتیرانی یا عدم تبعیض در تجارت هستند. همچنین می‌تواند درخواست تدابیر موقت برای توقف تحریم‌ها در حین رسیدگی به پرونده را داشته باشد.

اگر دادگاه بین‌المللی دادگستری گزینه مناسبی نباشد، IRISL می‌تواند از دیگر مکانیزم‌های حقوقی مانند داوری یا دادگاه‌های مطالبات استفاده کند. این شامل داوری در مورد اختلافات سرمایه‌گذاری و استفاده از کنوانسیون حقوق دریاها (UNCLOS) برای چالش‌زدن محدودیت‌های کشتیرانی است.

برای تقویت استدلال‌های حقوقی، IRISL باید شواهدی از آسیب‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌ها جمع‌آوری کرده و نقض هنجارهای بین‌المللی مانند ممنوعیت اجرای فرامرزی تحریم‌ها را برجسته کند.

در کنار اقدامات قانونی، IRISL می‌تواند از دیپلماسی و کمپین‌های روابط عمومی برای کاهش تأثیرات تحریم‌ها استفاده کند. اما فرآیندهای حقوقی ممکن است سال‌ها طول بکشد و مسائل اجرایی می‌تواند مانع از اجرای حکم‌ها شود. همچنین، مسائل ژئوپولیتیکی ممکن است تأثیر اقدامات حقوقی را محدود کند.

تحریم‌ها مشکلات عملیاتی زیادی برای IRISL ایجاد کرده‌اند، اما این شرکت با استفاده از مکانیزم‌های حقوقی بین‌المللی و همکاری با دولت ایران، می‌تواند به مقابله با این تحریم‌ها بپردازد و اثرات منفی آن‌ها را کاهش دهد.

مطالب مرتبط:

معیشت مردم در محاصره تحریم داخلی است 

بایدها و نبایدهای اقتصادی در دولت چهاردهم

عبور کشتی‌ها از میان تلاطم امواج تحریم‌های آمریکا

راهبرد تطبیق و تاب‌آوری

با وجود این چالش‌ها، راهبردهای متعددی روی میز مقامات کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران برای تطبیق با شرایط جدید و تاب‌آوری قرار دارد. از جمله این که برای اجتناب از شناسایی، تحت پرچم کشورهای دیگر فعالیت می‌کنند. وابستگی بیشتر به بنادر عمان، امارات و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس برای صادرات مجدد خواهند داشت و با شرکت‌های کشتیرانی چینی و روسی برای به‌روزرسانی ناوگان و حفظ تداوم عملیات و به روز نگه داشتن استانداردها و گواهینامه‌ها همکاری خواهند داشت.

تحریم‌های بلندمدت بر کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران اما پرسش‌های مهمی را درباره راهبردهای دریایی و اقتصادی ایران مطرح می‌کند. مهم‌تر آن‌که ایران باید وابستگی خود به صادرات نفت را کاهش دهد و در بخش‌هایی سرمایه‌گذاری کند که کمتر در معرض تحریم‌ها قرار دارند. از سوی دیگر موقعیت ایران در پروژه‌های اتصال منطقه‌ای مانند کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) می‌تواند چالش‌های کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران را کاهش دهد.

با تمام این مسایل، نباید از مذاکرات دیپلماتیک غافل بود. الگوهای جدیدی از مذاکره نیاز است که با تحولات پرشتاب منطقه‌ای در هم‌تنیده است.

تحریم‌های کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان میکروکوزم۱ در نظر دارد تا فشارهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی گسترده‌تر بر ایران عمل کند. پایداری بلندمدت تاب‌آوری‌ها هنوز نامشخص است، به‌ویژه در مواجهه با رژیم‌های تحریمی بین‌المللی در حال تحول. توسعه زیرساخت دریایی مقاوم، تنوع شبکه‌های تجاری و پیگیری سیاست‌های دیپلماتیک متعادل برای آینده ایران حیاتی خواهد بود و عمیقا توصیه می‌شود.

پانویس:
۱. میکروکوزم (Microcosm) یک واژه فلسفی و ادبی است که به معنای “جهان کوچک” یا “کائنات کوچک” است. این اصطلاح به طور کلی به مفهوم یک سیستم یا مجموعه‌ای اطلاق می‌شود که به نحوی ویژگی‌ها و اصول کل جهان یا کائنات را در مقیاس کوچکتر بازنمایی می‌کند.

در برخی متون فلسفی و معنوی، میکروکوزم به انسان یا موجودات زنده به عنوان نمونه‌ای از جهان بزرگ‌تر (ماکروکوزم) اشاره دارد. به این معنی که انسان یا هر موجود زنده به نوعی بازتابی از ویژگی‌ها، قوانین و ساختارهای کائنات بزرگ‌تر است. برای مثال، در فلسفه‌های شرق و همچنین در اندیشه‌های رنسانس، انسان به عنوان “میکروکوزم” در نظر گرفته می‌شود که با “ماکروکوزم” (جهان بزرگ) در ارتباط است و ویژگی‌های آن را در خود دارد.

به طور کلی، مفهوم میکروکوزم در نظر دارد که موجودات و پدیده‌های کوچکتر (از جمله انسان یا یک جامعه خاص) می‌توانند نمایانگر، بازتاب‌دهنده یا نمادهایی از واقعیت‌ها و ساختارهای بزرگ‌تر و پیچیده‌تر در جهان باشند.