خصوصیات ضمانت‌نامه‌های بانکی

منبع: کتاب سفارشات خارجی – از انتشارات ماهنامه صنعت حمل و نقل تالیف اکبر بوالحسنی

صنعت حمل و نقل آنلاین: ضمانت‌نامه‌های تجریدی: بدین معنی که ماهیتی مستقل و منفک از قرارداد پایه‌ای که منجر به صدور آن گردیده است دارند و همین‌که تعهدی تبدیل به ضمانت‌نامه بانکی گردید، في نفسه خود دارای ماهیتی مستقل است و از تعهد پایه خود منفک و مستقل می‌شود این وصف را تجریدی می‌نامیم.

ضمانت‌‌نامه‌های تنجیزی: بدون قید و شرط Unconditional صادر می‌گردند و بدون قید و شرط نیز قابل ضبط هستند. این وصف مغایرتی با محدود بودن سررسید ضمانت نامه و یا محدود بودن تمدید آن نخواهد داشت

 ضمانت‌نامه‌های بانکی غیر‌قابل انتقال می‌باشند.

بدین معنی که دارنده (ذینفع) نمی‌تواند بوسیله ظهرنویسی و یا سایر ابتکارات آنرا به شخص یا اشخاص دیگر واگذار نماید بلکه همواره ضمانت‌نامه به نام ذینفع اصلی است. از طرف دیگر صادر‌کننده نمی‌تواند این تعهد را به شخص یا اشخاص دیگر منتقل نماید، زیرا در تجارت بین‌الملل خریدار و فروشنده از ارکان اصلی قرارداد بوده و حاضر نیستند طرف تعهدشان تغییر یابد. از آثار این خصوصیت آن است که ضبط این ضمانت‌نامه تنها در صورت عدم اجرای موضوع تعهدی که منجر به صدور ضمانت نامه شده است، باید انجام پذیرد بدین معنی که از لحاظ موضوع غير قابل انتقال است و ضمانت‌نامه تعهد خاصی را نمی‌توان بدلیل عدم اجرای تعهد دیگری ضبط و در صورت انجام، دلیل در محکمه مسموع نیست. مثلا چنانچه فروشنده و خریدار دو قرارداد داشته باشد یکی فروش مواد اولیه و دوم فروش ماشین آلات، و برای هر دو قرارداد ضمانت نامه بانکی جداگانه صادر گردد، چنانچه فروشنده قرارداد فروش ماشین آلات را اجراء نماید و در مورد فروش مواد اولیه به تعهد خود عمل ننماید، خریدار حق ندارد ضمانت نامه مربوط به انجام فروش ماشین آلات را به جای عدم انجام تعهد فروش مواد اولیه ضبط نماید. مگر آنکه در قرارداد واحدی هر دو موضوع مطرح شده باشد و از این بابت یک یا دو ضمانت نامه اخذ شده باشد. البته در عمل به این قواعد کمتر توجه می گردد لكن در مقام طرح دعوی در محکمه و دعاوی این قواعد بدون شک جاری خواهد بود.

 ضمانت‌نامه‌های بانکی قابل تمدید

مشروط بر اینکه خلاف این مطلب در ضمانت‌نامه تصریح نشده باشد. مثلا چنانچه در ضمانت‌ نامه قید شود «سررسید آن تا پایان دسامبر ۲۰۰۰ و غیر‌قابل تمدید» طبیعی است که اینگونه ضمانت‌نامه‌ها غیر‌قابل تمدید است مگر با موافقت فروشنده)

مسئله ضمانت‌نامه و شرائط صدور و مهلت آن مطلبی است که معمولا در قراردادها پیش بینی می گردد.

معمولا خریداران از قبول ضمانت‌نامه‌هائی که غیر‌قابل تمدید باشد خودداری می‌نمایند، زیرا گاه اجرای تعهدات به تعویق افتاده و یا اعتبارات اسنادی تمدید می گردند.

فلذا اگر ضمانت‌نامه غیر‌قابل تمدید باشد کارایی لازم را نخواهد داشت، زیرا سررسید ضمانت نامه مدتها زودتر از تاریخ اجرای تعهد خواهد بود و حال آنکه علت اخذ ضمانت نامه اطمینان به اجرای تعهدات فروشنده و یا تامین خسارات احتمالی است.

بانک‌های ایران از قبول ضمانت‌نامه‌های غیر‌قابل تمدید معمولا خودداری می‌نمایند مگر آنکه خریدار موافقت خود را به بانک مبنی بر قبول چنین ضمانت نامه های اعلام نماید.

متذکر می گردد که در صورت تمدید مهلت اجرای تعهد و یا تمدید اعتبارات اسنادی، ضمانت نامه نیز باید متناسب با علت های فوق تمدید شود. چنانچه ضمانت نامه‌ای دارای سررسید محدود باشد، در صورت سپری شدن مهلت آن به صرف تقاضای متعهدله قابل تمدید نخواهد بود، بلکه در صورت موافقت صادر کننده (متعهد) تمدید می‌گردد و چنانچه ضمانت نامه قابل تمدید به هرمدت باشد به صرف تقاضای خریدار از سوی بانک تمدید می‌گردد و نیازی به موافقت فروشنده ندارد. هزینه تمدید ضمانت نامه به عهده متعهد می باشد مگر خلاف آن شرط شده باشد.

ضمانت‌نامه‌های بانکی قابل ضبط و ابطال و آزاد نمودن

چنانچه وجه ضمانت نامه از بانک مطالبه و بانک نسبت به واریز آن به حساب ذینفع اقدام نماید اصطلاحا گفته می شود ضمانتنامه ضبط گردیده است.

چنانچه تا قبل از سررسید ضمانت نامه ذینفع نسبت به تمدید آن اقدام ننماید و یا اینکه صادر کننده بعد از سررسید ضمانت نامه اقدام به برگشت و عودت آن از بانک صادرکننده نماید اصطلاحا گفته می شود ضمانت نامه ابطال گردیده است.

چنانچه قبل از سررسید ضمانت نامه ذینفع آنرا به بانک عودت دهد اصطلاحا گفته می شود ضمانت نامه آزاد گردیده است. لازم به ذکر است درخواست تمدید و یا ضبط ضمانت نامه باید در مهلت اعتبار آن صورت پذیرد. در غیر اینصورت بانکها از تمدید و یا ضبط آن به نفع متعهدله معذور خواهند بود، مگر در صورت موافقت صادر کننده ضمانت نامه.

دستور ابطال و یا آزاد نمودن و یا ضبط ضمانت نامه با ضمیمه و تسلیم اصل آن به بانک امکان پذیر می باشد.

به همین جهت بعضی از بانک‌ها اصل ضمانت نامه را به‌عنوان اسناد بهادار نزد خود امانت نگه داشته تا در صورت ابطال و یا آزاد و یا ضبط آن بتوانند اقدام نمایند. به هر‌حال ذینفع باید در نگهداری اصل ضمانت نامه دقت لازم را مبذول نماید.

میزان و مبلغ این ضمانت نامه ها امریست توافقی. به طور معمول میزان ضمانت نامه های حسن انجام کار (PBG )، بین ۵ تا ۱۰ درصد مبلغ قرارداد می باشد که در روش اعتبارات اسنادی پس از گشایش اعتبار از سوی فروشنده صادر می گردد.

گاه بعضی از فروشندگان به دلیل عدم توافق بر سر ضمانت نامه در قرارداد با وجود این شرط در اعتبار مخالفت می نمایند، فلذا بهتر است قبل از گشایش اعتبار خریدار و فروشنده بر این مسئله به توافق برسند.

در هر حال عدم تصريح شرط ضمانت نامه در قرارداد و یا پرفرما، عدم توافق تلقی و تفسیر می گردد.

حذف شرط ضمانت نامه از اعتبار در صورتیکه اعتماد کامل میان خریدار و فروشنده وجود داشته باشد، بلا اشکال است.

بعضی از خریداران با توافق فروشنده اقدام به حذف ضمانتنامه حسن انجام کار از اعتبار نموده و در مقابل ارائه ۱۰۰ درصد اسناد توسط فروشنده به میزان ۹۵ درصد آنرا پرداخت و ۵ درصد باقیمانده را پس از ترخیص کالا از گمرک مقصد پرداخت می نمایند. اعمال چنین ابتکاراتی در صورت وجود اعتماد بلا اشکال خواهد بود.

تقليل و یا افزایش مبلغ ضمانت نامه در صورت توافق خریدار و فروشنده نیز بلا اشکال است و بانکها اقدام به اصلاح آن خواهند نمود.