55 هزار تن ظرفیت خالی تولید لاستیک

صنعت حمل و نقل آنلاین: صنعت تایر و لاستیک‌سازی در ایران طی چند دهه اخیر فراز و نشیب‌های متعددی را تجربه کرده است. از طراحی مهندسی ماشین‌آلات و آینده‌نگری مدیران آن‌ در جهت قدرتمند کردن این صنعت و صادرات به کشورهای همسایه گرفته تا محدودیت‌های شدید تولیدکنندگان در خرید مواد اولیه و مواجهه با چهارچوب‌های سخت فروشندگان چینی و عدم دسترسی به ارز دولتی.

یکی از نقاط قوت کشور در حوزه تایر و لاستیک‌سازی به برخورداری از منابع غَنیِ نفتی معطوف می‌شود، زیرا پایه مواد اولیه لاستیک از مشتقات نفتی تامین می‌شود و این موضوع باعث شده تا بتوان از ظرفیت‌های بالقوه‌ای در این صنعت برخوردار شد. این در حالی است که در ماه‌های اخیر شاهد واردات بی‌رویه محصولات نه‌چندان با کیفیت توسط واردکنندگان غیرمرتبط هستیم. ماهنامه صنعت حمل‌و‌نقل تلاش کرده با در نظر گرفتن مجموع این اتفاقات، در قالب دو گفت‌وگوی مفصل، بررسی دقیقی از وضعیت حاکم بر این صنعت به عمل آورد.

بخش اول این گزارش به گفت‌و‌گو با دکتر محمدرضا گنجی، رییس انجمن صنفی تایر ایران، اختصاص یافته و مباحثی چون نقش انجمن در تصمیمات کلانی که در نهایت توسط دولت گرفته می‌شود، میزان تایرهای وارداتی و تولیدی، معضلات ناشی از واردات بیش از حد معمول به کشور، ظرفیت‌های خالی تولید در داخل، ارتباط شرکت‌های سازنده با خودروسازان داخلی، علل عدم اجازه صادرات تایر، اعتراضات صنفی این حوزه و… در آن بررسی شده است.

گفتنی است انجمن صنفی تایر ایران که کار خود را از سال 1376 آغاز کرد هم اکنون با 10 عضو متشکل از اعضای خصوصی و دولتی در قالب بررسی مسائل کارخانجات این صنعت مشغول به فعالیت است.

آیا اصولا دولت به سازندگان لاستیک تسهیلات ویژه‌ای ارائه می‌دهد؟

خیر هیچ تسهیلاتی از سوی دولت در اختیار ما قرار نگرفته و البته قانون هم چنین وظیفه‌ای را بر دوش دولت نگذاشته است. کارخانجات تسهیلات خود را تنها به‌صورت مستقیم از طریق وام از بانک‌ها دریافت می‌کنند.

پس می‌توان گفت که انجمن به‌صورت کاملا مستقل عمل می‌کند.

انجمن متشکل از 10 کارخانه تایرسازی است و به‌عنوان یک نهاد خصوصی کاملا مستقل عمل می‌کند.

نظرات انجمن تا چه حد در تصمیمات کلانی که در نهایت توسط دولت گرفته می‌شود، نقش دارد؟

انجمن در حقیقت نقش صنفی و حکم مشورتی دارد و به دلیل دریافت ارز دولتی توسط اعضای آن،‌ از نظر دولت تنها مشورت و مشارکت با ما در زمینه قیمت‌گذاری اهمیت دارد. در واقع انجمن قیمت تمام شده‌ خود را به دولت ارائه کرده و دولت هم مقرر به پرداخت 15 تا 17درصد سود به ما می‌شود که آن را هم پرداخت نمی‌کند. در نهایت زمانی‌که وارد چانه‌زنی ‌می‌شویم 5 تا 10درصد به ما سود تعلق می‌گیرد.

به دلیل استفاده از ارز دولتی در تهیه مواد اولیه لاستیکی که ما تولید می‌کنیم، باید محصول نهایی را در اختیار ستاد تنظیم بازار قرار ‌دهیم. این ستاد حواله‌ای را به ما می‌دهد که توسط آن بتوانیم لاستیک‌های سنگین را در بین کامیون‌داران توزیع ‌کنیم. در رابطه با لاستیک‌های سبک هم توزیع از طریق نمایندگی‌های خودمان در سراسر کشور صورت می‌گیرد.

برای خرید لاستیک از کشورهای دیگر از چه نوع ارزی استفاده می‌کنید؟

متاسفانه آن هم توسط ارز دولتی خریداری می‌شود. ما در تهیه مواد اولیه مورد نیازمان تنها 30 درصد به خارج از کشور وابسته‌ایم و 70 درصد آن در داخل موجود است ولی اگر قرار باشد لاستیکی را وارد کرد،‌ 100 درصد آن از خارج تهیه می‌شود. در واقع اگر برای هر کیلوگرم تایر تولیدی در داخل یک دلار پرداخت ‌شود، اگر قرار باشد این تایر را از خارج وارد کنیم در ازای هر کیلوگرم 4 دلار پرداخت می‌شود. پس در نتیجه بهتر است این محصول در داخل کشور تولید شود.

چند درصد از تایر‌های موجود در بازار وارداتی و چند درصد آن تولید داخلی است؟

در مورد تایرهای سنگین 60 تا 70 درصد در داخل تولید می‌شود و 30 تا 35 درصد هم از طریق واردات انجام می‌گیرد. در رابطه با تایرهای سبک تنها 15 درصد به واردات تعلق می‌گیرد و 85 درصد آن در داخل تولید می‌شود. مقصود از لاستیک‌های سبک همان رادیال سواری است.

پیش از این در میان کارشناسان، صحبت‌هایی از کاهش واردات و افزایش تولید داخلی در جهت کاهش نوسانات بازار مطرح شده بود. آیا اساسا چنین اتفاقی با توجه به شرایط کنونی امکان‌پذیر است؟

باید در نظر داشت که ظرفیت تولید کارخانجات یک میزان حداکثری دارد و این 85 درصد تولید در تایرهای سبک و 70 درصد در تایرهای سنگین، حاصل همین ظرفیت حداکثری است. ولی متأسفانه گاهی دولت به قصد تنظیم بازار و رفع کمبود کالا، واردات را از میزان مقرر افزایش می‌دهد.

این امر چه تأثیری در بازار داشته است؟

واردات بیش از حد معمول، سبب ایجاد دامپینگ در بازار می‌شود. گاهی حتی کالاهای وارداتی با کالاهای تولیدی ما وارد رقابت می‌شوند. البته کالاهای وارداتی به دلیل وجود تعرفه‌های گمرکی شامل افزایش قیمت می‌شوند.

نقدی که بر نحوه توزیع لاستیک‌های سنگین وارد می‌شود این است که توزیع آنها به نسبت تایرهای سبک از میزان کمتری برخوردار است. تا چه حد این نقد را درست می‌دانید؟

در حال حاضر قیمت‌ها به تعادل رسیده است. قیمت لاستیک‌هایی که ما تولید می‌کنیم طبق استاندارد سازمان حمایت از تولیدکننده و مصرف‌کننده تنظیم شده است. در نتیجه عملا بازار آزادی وجود ندارد. وقتی که بازار آزادی وجود نداشته باشد به این معنی است که توزیع به میزان کافی انجام می‌گیرد. در واقع عرضه و تقاضا یک‌دیگر را می‌پوشانند. ضمن این‌که دولت به میزان بسیار زیادی لاستیک سنگین وارد کرده است که در بازار به قیمت تنظیم شده به فروش می‌رسد. کارخانجات هم 65درصد و 85 درصد تولیدی لاستیک‌های سبک و سنگین خود را به ستاد تنظیم بازار تحویل می‌دهند. آن دسته از کارخانجاتی هم که با ارز دولتی لاستیک‌های ساخته شده را به کشور وارد کرده‌اند، طبق دستور دولت،‌ محصولات را بر اساس نرخ مصوب سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کننده به فروش می‌رسانند. در واقع نقدی که شما در سوال‌تان مطرح کردید مربوط به چند ماه پیش است و در حال حاضر بازار به تعادل رسیده است. پس می‌توان گفت که در مورد لاستیک سنگین، مشکل خاصی در زمینه توزیع وجود ندارد و تنها مسئله در رابطه با قیمت آن است. در واقع قیمت تمام شده و واردات بخشی از تایر سنگین از خارج،‌ این کالا را به محصولی گران بدل کرده است ولی در نهایت نرخ آن در بازار، همان نرخ تعیین شده سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کننده و تولیدکننده است.

این‌گونه برداشت می‌شود که شما در مجموع از شرایط حاکم بر بازار لاستیک رضایت دارید.

خیر. به این دلیل که ما به‌عنوان انجمن تولیدکننده تایر هنوز هم ظرفیت خالی قابل‌توجهی داریم. این انجمن توان تولید 350 هزار تن ظرفیت نصب شده دارد که به واسطه آن می‌توانیم در کشور لاستیک تولید کنیم ولی تا به ‌حال 295 هزار تن تولید داشته‌ایم و برای 55 هزار تن دیگر ظرفیت خالی داریم. تولید این مقدار باقی‌مانده هم منوط به تخصیص ارز به موقع از سوی بانک مرکزی است زیرا بانک مرکزی این ارز را پرداخت می‌کند ولی نه در زمان مناسب. همین فاصله بین نیاز ما تا پرداخت از سوی بانک سبب کاهش تولید در کارخانه‌ها می‌شود. مجموع این‌ها دلیل عدم رضایت ما از شرایط حاکم بر بازار است.

چند درصد از لاستیک‌های مورد نیاز شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا از داخل تأمین می‌شود؟

100 درصد آن از طریق ساخت در کارخانجات داخلی تأمین می‌شود.

چندی پیش بود که چند شرکت قطعه‌ساز، در مقابل عدم وصول طلب‌هایشان از این دو کارخانه اتومبیل‌سازی، یا قطعات آن‌ها را تأمین نکرده یا در تحویل این قطعات تعدیل کردند. آیا شما هم شامل این دسته از شرکت‌ها بودید؟

خیر. به چند دلیل ما این‌گونه عمل نکردیم. دلیل اول این‌که تعداد تایر تولیدی کارخانه‌های عضو انجمن  برای این دو شرکت خودروساز زیاد است. از این رو برای این حجم از تولید اساسا انباری وجود ندارد. به‌طور مثال همین کارخانه‌های یزدتایر،‌ کویر، آرتاویل‌تایر هر کدام روزانه حدود 10هزار حلقه لاستیک سواری تولید می‌کنند. اگر تصور کنیم تنها 3 روز این لاستیک‌ها انبار شوند دیگر جایی برای نگهداری باقی نخواهد ماند. لذا مجبوریم این محصولات را به کارخانه ارسال کنیم. دلیل دوم این است که ما با خودروسازان قرارداد داریم و متعهد به بندهای قراردادمان هستیم. علت سوم اجتناب از این کار این است که خودروسازان علی‌رغم این‌که در پرداخت پول بسیار نامطلوب عمل می‌کنند اما‌ یک حسن بزرگ به همراه خود دارند و آن هم ایجاد روند در ارتقای کیفی محصولات ماست.

منظور از این ارتقا چیست؟

خودروساز لاستیک خوب را از سایر لاستیک‌های تولیدی انتخاب می‌کند، ایرادات فنی ما را به ما اعلام می‌کند و‌ آن‌ها را آزمایش می‌کند. ولی فروشندگان این موارد را به ما بازتاب نمی‌دهند. در واقع 50 درصد تولید ما به دست خودروساز می‌رسد و 50 درصد دیگر After Market و در بازار توزیع می‌شود. این 50 درصد ارسالی به کارخانه خودروسازی زیر ذره‌بین آزمایشگاه کارخانه قرار می‌گیرد و به نوعی سبب ارتقای کیفیت‌ ما می‌شود. از این‌رو خودروساز به نوعی شریک تجاری ما محسوب می‌شود.

آیا شما جزو آن دسته از شرکت‌های طلب‌کار هم نیستید که قرار بود بخشی از سهام شرکت‌های زیرمجموعه سایپا و ایران‌خودرو را به‌عنوان بدهی خود خریداری‌کنند؟

ما آن‌قدر توان مالی نداریم که طلب‌مان را به سهام تبدیل کنیم. این کار از شرکت‌های بزرگ‌تری چون کروز با اشخاصی نظیر آقای ایروانی و افراد مشابه دیگر برمی‌آید. ما باید سرمایه در گردش خود را حفظ کرده و نمی‌توانیم آن را تبدیل به سرمایه سهام ثابت کنیم.

عدم اجازه صادرات تایر را به چه صورت ارزیابی می‌کنید؟

از زمانی که دلار 4200 تومانی مطرح شد،‌ صادرات تایر هم به دلیل استفاده از ارز دولتی ممنوع اعلام شد. البته به نوعی این محدودیت به‌جا و درست است زیرا نمی‌توان دلار 4200 دریافت کرد و محصول را به قیمت آزاد به فروش رساند. این کار باعث ایجاد رانت می‌شود. به همین دلیل شرکت‌های لاستیک‌سازی مجاز به صادرات نیستند. هرچند در گذشته و زمانی که هنوز یک نرخ ارز وجود داشت صادرات به شکل پررونقی انجام می‌شد ولی در حال حاضر چند نوع نرخ ارز در کشور وجود دارد.

در مورد اعتراضات صنفی کارگران برخی از شرکت‌های لاستیک‌سازی، ‌آیا انجمن برای سامان بخشیدن به اوضاع یا رسیدگی به وضعیت کارگران، دخالتی صورت می‌دهد؟

من با چنین اتفاقی آشنا نیستم. البته ممکن است یک زمانی اعتراضات صنفی در درون یک کارخانه انجام بگیرد و احتمال دارد که برای هر کارخانه‌ای هم رخ دهد. ولی این اتفاق مربوط به مسائل داخلی همان کارخانه است و به‌عنوان یک مشکل بزرگ هیچ‌گاه رخ نداده است.