وضعیت حمل و نقل مواد معدنی ایران از طریق سیستم ریلی

صنعت حمل و نقل آنلاین: هزینه ترانسپورت مواد معدنی در حوزه معدنکاری رقم قابل ملاحظه‌ای از قیمت تمام شده را تشکیل می دهد‌، انتقال مواد معدنی و هزینه ای که به این منظور پرداخت می شود‌، اثر بسیاری روی قیمت تمام شده محصول دارد که سیستم حمل و نقل ریلی در مقایسه با انواع سیستم های حمل و نقل‌، هم از نظر مصرف و هم بالا بودن راندمان ایمنی و حفظ محیط زیست و همچنین از نظر حمل انبوه با قیمت مناسب‌، دارای توجیه فنی و اقتصادی است.

تقسیم بندی سیستم های حمل و نقل :

سیستم های حمل و نقل در چهار دسته حمل و نقل جاده ای‌، ریلی‌، دریایی و هوایی تقسیم بندی می شوند.

نکته 1 » سیستم حمل و نقل ریلی هم از نظر مصرف انرژی و هم ایمنی و حفظ محیط زیست در اولویت استفاده قرارداد.

نکته 2 » گازوئیل مصرف شده در بخش ریلی کشور در سال 92 به میزان 395 میلیون کمتر بوده است.

نکته 3 »برای هر کیلومتر خط راه آهن بطور میانگین 2 میلیون دلار سرمایه گذاری لازم است.

نکته 4 »یکی از علل مصرف بالای حامل های انرژی در ایران‌، پایین بودن بهای آن‌ها است.

توجیه اقتصادی استفاده از حمل و نقل ریلی‌:

در فواصل طولانی مخصوصاً اگر فاصله بیش از 800 کیلومتر باشد ، انجام پروژه های حمل حجیم فقط به روش ریلی اقتصادی است و در مسیرهای کوتاه تر از 500 کیلومتر بدلیل افزایش 20 درصدی حق دسترسی از سوی راه آهن‌، حمل ریلی در مسیر اقتصادی نيست.

نکته 1 »استفاده از حمل و نقل جاده ای برای مسافتهای کمتر از 500 کیلومتر باصرفه است که متاسفانه بدلیل نبود زیر ساخت‌های مناسب این میزان تا هزار کیلومتر افزایش یافته است ، همچنین روش حمل و نقل دریایی برای مسافت‌های 1000 تا 2000 کیلومتری توجیه اقتصادی داردو در روش دریایی ، مسافتهای بیش از 10 هزار کیلومتر توجیه اقتصادی خواهد داشت.

نکته2 » در سال 93 به جهت رقابت با جاده ، حاشیه سود نرخ حمل ریلی کاهش یافته است.

وضعیت حمل و نقل مواد معدنی ایران از طریق سیستم ریلی :

1-     حدود 20 درصد معادن کشور که نزدیک به 90 درصد از محصولات معدنی را تولید میکنند به راه آهن متصل هستند.

2-  ‌  در حال حاضر 75 درصد ظرفیت ریلی به حمل سنگ آهن اختصاص یافته است.

3-     در حوزه معادن و صنایع معدنی ، هزینه حمل و نقل حجم قابل ملاحظه ای از قیمت تمام شده را تشکیل می‌دهد.

4-     بزرگترین گلوگاه حمل ریلی برای صادرات بخصوص از معادن خصوصی را می توان در انتهای خط تخلیه دانست‌، به جرأت می توان گفت در کشور تنها یک ایستگاه تخلیه واگن در منطقه ویژه خلیج فارس وجود دارد که مانور تخلیه آن حداکثر 350 واگن در روز است که هفتاد درصد آن جهت تخلیه برای فولاد هرمزگان و فولاد کار جنوب است.

5- ‌‌‌بدنه اصلی حمل و نقل ریلی را 3 بخش مالکین واگن ، مالکین لوکوموتیو و مالکین شبکه زیربنایی تشکیل می‌دهند.

حمل و نقل مواد معدنی در کشورهای مختلف از طریق سیستم ریلی :

مشکلات و چالش‌های موجود در بخش ریلی حمل و نقل :

1-     اصلی ترین مشکل مربوط به حمل و نقل مواد معدمنی در کشور‌، مربوط به تسهیلات بارگیری و تخلیه و کمبود ایستگاهایی با قابلیت انجام عملیات وسیع است.

2-     عمدتاً تجهیزات موجود از ظرفیت کافی بمنظور تخلیه و بارگیری برخوردار نمی باشند و یا بدلیل خرابی های طولانی، عملکرد مناسبی ندارند.

3-     ظرفیت مسیرها محدود است به دلیل استفاده همزمان از قطارهای باری و مسافری ، ظرفیت حمل بار محدود شده است.

4-     یکی دیگر از مشکلات مهم به حمل مواد معدنی در کشور مربوط به تسهیلات بارگیری و تخلیه و کمبود ایستگاههایی با قابلیت انجام حجم عملیات وسیع است.

5-     در شرایط فعلی‌، عمدتاً تجهیزات موجود از ظرفیت کافی بمنظور تخلیه و بارگیری برخوردار نیستند و یا بدلیل خرابی های طولانی، عملکرد مناسبی ندارند.

6-       یکی از مشکلاتی که در بکارگیری حمل و نقل جاده ای به جای ریلی وجود دارد، نبود خطوط فرعی راه آهن در نزدیکی معادن و چشمه های بار است.

نکته »بر اساس گزارشهای آماری در سال 92 از 22562 واگن موجود 9630 واگن لبه بلند وجود دارد که صرفاً بمنظور حمل مواد معدنی مورد بهره برداری قرار میگیرند. یعنی 43 درصد کل واگن های موجود ، همچنین با استفاده از واگن های لبه کوتاه که تعداد آن 3532 بوده نیز حمل مواد معدنی صورت گرفته است.

باید توجه داشت تعداد ناوگان عمدتاً بر اساس ظرفیت مسیر، ظرفیت ایستگاه ، ظرفیت تخلیه و بارگیری مشخص می گردد، می توان ناوگان را افزایش داد اما اینکار مشکلی را حل نمی کند چون گلوگاه اصلی در بخش حمل مواد معدنی‌، موضوع است.

پیشنهادات و راهکارها‌:

1-     با توجه به این‌که ظرفیت مسیرها نیز محدود است به همین دلیل استفاده همزمان از قطارهای طویل و ایجاد تسهیلات به منظور استفاده از لکوموتیوهای خصوصی ، احداث مسیر ریلی اختصاصی حمل بار و همچنین خصوصی کردن بهره برداری از مسیرهای ریلی ، عملکرد حمل ریلی را در این حوزه توسعه داد.

2-    در راستای افزایش سهم حمل و نقل ریلی در جابه جایی بار ، کارگروهی تشکیل از دولت‌، شرکت راه آهن و مالکان واگنهای لبه بلند ویژه حمل محصولات معدنی تشکیل شده که در این کارگروه ضمن بررسی راههای بهبود سیستم حمل ریلی ، مقدر شده تا اتصال شبکه ریلی به چشمه های باری معادن که به آن خطوط فرعی گفته می شود بهبود یابد و افزایش تعداد سیستم های تخلیه باری در کشور و توسعه ناوگان شود.