صنعت حمل و نقل آنلاین: شرایط و ویژگیهای ایران پس از توافق هسته ای و در دوره موسوم به پسابرجام تغییر و تحول جدی در فضای کسب و کار را طلب میکند. رونق اقتصادی، خروج از رکود و انجام پروژههای عمرانی در حوزههای مختلف انرژی، صنعت، کشاورزی و توسعه تجارت بین المللی و داخلی کشور را در پی خواهد داشت و هیچ توسعهای در هیچ یک از حوزههای اقتصادی امکانپذیر نخواهد بود که نیازمند سیستم لجستیک و حمل و نقل نباشد. ایران از دیرباز به جهت موقعیت جغرافیایی خود محل عبور و حمل و نقل کالا و جریان بازرگانی بوده است و از این رو در محل تلاقی فرهنگها و تمدنهای مختلف نیز قرار گرفته است و امروزه این نقش به سبب اضافه شدن مسیرهای ریلی و هوایی در کنار مسیرهای دریایی و زمینی به عنوان هاب منطقه بسیار موثرتر و باور پذیرتر شده است.
« همایش بین المللی حمل و نقل و لجستیک ایران» با پشتیبانی دولت، وزارت راه و شهرسازی، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و تهران و سایر نهادهای ذیربط صنفی سرمایهگذاری ملی و بینالمللی، شرکتهای حمل و نقل در حوزههای مختلف هوایی، زمینی، دریایی، ریلی برگزار شد. شرکتهای مشاورهای، نهادهای علمی و آموزشی، بانکها، بیمهها و موسسات مالی در این رویداد مهم شرکت کردند تا علاوه بر دستیابی به آخرین اطلاعات، فرصتهای حضور و سرمایهگذاری در حمل و نقل ایران با اطلاع از آخرین تحولات و رویدادها را تجربه کنند. در حقیقت برگزاری « همایش بینالمللی حمل و نقل و لجستیک ایران» درکشور و گشایش فضای بینالمللی، از سوی این فدراسیون به منظور بررسی، معرفی و سرمایهگذاری داخلی و خارجی در پروژههای مربوطه برنامهریزی شد.
هوشمندسازی حمل ونقل در دستور کار
وزیر راه و شهرسازی در « همایش بین المللی حمل و نقل و لجستیک ایران» افزایش مزیتهای رقابتی ایران در كنار مزیتهای نسبی را سیاست اصلی خود در این حوزه اعلام كرد و گفت: در حقیقت مزیتهای نسبی بسیار رخوتآور و اغواگرانه هستند به گونهای كه افراد به موقعیتهای خدادادی جغرافیایی غره شده و دیگر برای رسیدن به موقعیتهای بهتر در سطح جهان تلاش نمیكنند. پس به این نتیجه میرسیم كه باید بیشتر به مزیتهای رقابتی تكیه كنیم.
عباس آخوندی گفت: قطعا برگزاری چنین همایشهایی جهت ارزیابی سیاستگزاریها، بررسی مشكلات و پیدا كردن راهحلهای درست برای توسعه در كشور خواهد بود كه امیدواریم این همایش نیز به نتایج بسیار خوبی برسد و ما همچنین در وزارت راه و شهرسازی در كنار فدراسیون جلساتی را برای پیگیری و به نتیجه رساندن دستاوردهای این جلسه برگزار خواهیم كرد.
آخوندی در تشریح رویكردهای اصلی وزارت راه و شهرسازی در این دوره بیان كرد: هرگاه در ایران پیرامون ارتباط و حمل و نقل سخن میگوییم بلافاصله به سراغ موقعیت ژئوپولتیك و مزیتهای نسبی آن در این زمینه میرویم. ایران در چهار راه ارتباطی شرق به غرب و شمال به جنوب واقع شده است و در این حوزه از سمت جنوب به خلیج فارس و دریای عمان و از سمت شمال به دریای خزر ارتباط دارد و همچنین به كشورهای آسیای میانه و اروپا نیز متصل است. كشور ما همچنین فاصله نزدیكی به دریای مدیترانه و سیاه دارد و نیز کشور چین به عنوان مركز تولید بار بزرگ در جهان به ما نزدیك است كه همگی این موارد در كنار هم موقعیت استراتژیك كمنظیری را به ایران داده است.
وی با تاكید براینكه مزیت نسبی به هیچ وجه كفایت رفع مشكلات و ارتقای شرایط در این حوزه را نمیكند گفت: بدون شك باید به دنبال مزیتهای رقابتی بوده و شرایط را برای ایجاد رقابت با سایر كریدورهای بینالمللی فراهم كنیم.
آخوندی ادامه داد: زمانی كه به سمت مزیتهای رقابتی حركت میكنیم تمام شاكله ذهنی و منطق تصمیمگیری ما تحت تاثیر قرار گرفته و باید تغییر كند بنابراین ما در كنار ایجاد زیرساختهای فیزیكی اعم از بندر، جاده، ریل و… باید به سمت زیرساختهای نرمافزاری همچون قوانین و مقررات باثبات، تعهد به ایفای قراردادها، پایداری به قوانین، حاكمیت قانون، عدم تغییر متوالی مقررات، آموزش و داشتن توانایی كاركرد در سطح جهانی كه مسایل واقعی و اصلی ما هستند برویم.
وی با اشاره به این نكته كه تغییر انگاره ذهنی در بخش حمل و نقل ایران هنوز در مراحل آغازین به سر میبرد گفت: همچنان شاهد هستیم كه آمارهای به دست آمده در بخش ترانزیت به میزان زیربناها برمیگردد. من با ساخت زیربنا مخالفتی ندارم ولی تجربه به ما آموخته است كه ایجاد زیربنا به تنهایی كفایت نمیكند. در این حوزه از بین بردن قوانین دست و پاگیر، ایجاد بنادر و سایر زیرساختهای فیزیكی هوشمند، رقابت در قیمت، رقایتی بودن فضای بازار، كنترل بخشهای انحصارگر و ایجاد فضا برای استارت آپها در حوزه حمل و نقل است كه دارای اهمیت خواهد بود.
این مقام مسوول اهمیت به موارد مذكور را دلیل اصلی ایجاد معاونت حمل و نقل در وزارتخانه دانست و افزود: این معاونت جهت تمركز در شبكهسازی، امور نرمافزاری، بازنگری قوانین، بررسی فرآیندها، توجه به زنجیره تامین و شناسایی حلقههای ضعیف در این زنجیره و همچنین توجه به بخش خصوصی راهاندازی شده و این مسیر را رهبری میكند.
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اهمیت ویژه بخش IT در این حوزه اعلام كرد: تصور میكنیم در روزگار مدرن، حمل و نقلی كه دارای سیستم هوشمند نباشد قطعا امكان رقابت با هیچ بخش دیگری را ندارد پس هوشمندسازی حمل و نقل در حوزه جاده، هوا، ریل و دریا اصلیترین نكته ما در این مسیر به شمار میرود.
به گفته آخوندی هزینه بیش از هزار میلیارد تومان در مسیر هوشمندسازی سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای اولین اقدام وزارت راه و شهرسازی در این حوزه به شمار میرود كه ادامه این روند در حوزه دریانوردی، ریلی و هوایی نیز در دستور كار قرار دارد.
عضو كابینه دولت دوازدهم افزود: اینكه گفته میشود در حوزه حمل و نقلی باید امكان ردیابی بار و مسافر و هر كانتینری در لحظه وجود داشته باشد حرف درستی است كه ما نیز باید به آن توجه كرده و این بخش را تكمیل كنیم هرچند در این مسیر گامهای بلندی را برداشتهایم ولی هنوز نمیتوانیم ادعای رقابت با بهترنهای دنیا را در این حوزه داشته باشیم.
وی بحث دسترسی آزاد به اطلاعات را دومین نكته مورد اهمیت وزارت راه و شهرسازی در این دوره دانست و گفت: فكر میكنیم در لجستیك جدید كه مشخصات آن مبتنی بر اطلاعات لحظهای است اصل دسترسی آزاد به شهروندان و فعالان اقتصادی اصلیترین كاری است كه ما باید در وزارتخانه آن را انجام دهیم.
وزیر راه و شهرسازی افزود: حدود یك ماه و نیم گذشته همه مدیران خود را مكلف كردم تا هر شهروند و فعال اقتصادی كه به هر دلیلی به اطلاعات نیاز دارد -در صورتی كه اطلاعات محرمانهای نباشد- باید در اختیار قرار دهد چرا كه ماده اولیه فعالیت كسب و كارهای نوپا، اطلاعات لحظهای بوده و به همین دلیل اصل دسترسی آزاد به اطلاعات در وزارتخانه باید به صورت جدید دنبال شود.
آخوندی ضمن اعلام حمایت وزارت راه و شهرسازی از شكلگیری كسب و كارهای نوپا در كشور بیان كرد: شاید برخی از فعالان اقتصادی قدیمی با این موضوع موافق نبوده و موانع اجتماعی نیز برای شكلگیری این كسب و كارها در كشور وجود داشته باشد ولی به تصور من آینده حمل ونقلی جهان به كسب و كارهای نوپا مبتنی بر اطلاعات بینالمللی بستگی دارد و اگر ما میخواهیم كه شاهد رشد ترانزیت در ایران بوده و از موقعیت رقابتی خوبی در این حوزه برخوردار باشیم باید این موضوع را عملیاتی كنیم كه خوشبختانه گامهای اولیه آن نیز برداشته شده است.
عضو کابینه دولت دوازدهم با تاکید بر اهمیت بحث اقتصاد مقیاس در این حوزه اعلام کرد: زمانی که میخواهیم باری را از یک قاره به قاره دیگر از دالان ایران عبور دهیم در نهایت نیاز به بنگاههایی داریم که بتوانند در مقیاس جهانی کار کنند. بنگاههایی که قطعا نمیتوانند دولتی باشند و باید توسط بخش خصوصی اداره شوند.
این مقام مسوول با تاکید بر اهمیت امکان شکلگیری سرمایه در این حوزه بیان کرد: خوشبختانه باید بگوییم که شاید امکان تشکیل کسب و کارهای متحد استراتژیک بتواند در این دوره بخش زیادی از موضوع را حل کند. در این راستا امیدوارم که این همایش منجر به شکلگیری اتحاد بین ایران و سایر کشورها شده و بحث اقتصاد مقیاس در رابطه با ایران را نیز ایجاد کند.
وزیر راه و شهرسازی رسیدن به یک اتفاق نظر در حوزه رقابت در کشور را امری ضروری در بخش حمل و نقل دانست و گفت: در کشور ما از بخش خصوصی بسیار صحبت میشود ولی به واقع باید به دنبال معنای حقیقی این واژه بگردیم. بخش خصوصی به معنای یک محیط کسب و کار ۱۰۰ درصد رقابتی است که از این طریق بهترین خدمت را با کمترین قیمت به بهرهبرداران ارایه میکند. این در حالی است که در کشور ما قیمتها به شدت دست کاری شده و همچنان صدا و سیما بحث چگونگی قیمتگذاری و کنترل آنها را از سوی دولت تعقیب میکند.
امکان لجستیکی بندر امام خمینی تا حد ۱۱ هزار هکتار
وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: خوشبختانه در حال حاضر امکان لجستیکی خوبی تا حد ۱۱ هزار هکتار در بندر امام خمینی (ره) ایجاد شده که امکان هرگونه فعالیت در این حوزه را فراهم میکند.
وی همچنین یادآور شد: در بندرعباس نیز ۲۴۰۰ هکتار اولیه تجهیز شده و به دنبال فراهم کردن تجهیزات۲۴۰۰ هکتار دوم هستیم که وضعیت مشابه آن در بندر شمال نیز در حال انجام و پیگیری است.
عضو کابینه دولت دوازدهم وجود ۱۴ هزار هکتار زمینهای اطراف فرودگاه امام خمینی (ره) در نزدیکی تهران را فرصت مناسبی برای کسب و کار سبز و مطابق با محیط زیست مبتنی بر نرمافزار را حوزه لجستیکی دانست و افزود: در حال حاضر وجود ۱۵۰۰هکتار منطقه آزاد و ۲۵۰۰ هکتار منطقه ویژه شرایط بسیار خوبی را برای بخش خصوصی در حوزه حمل و نقل ایجاد کرده است که ما نیز از ورود این فعالان استقبال میکنیم.
وی با تاکید بر این نکته که بندر شهید رجایی و بنادر دریای خزر و همچنین مناطق لجستیکی واقع در حوزههای ریلی و جادهای فرصت خوبی برای ورود بخش خصوصی به وجود آورده است گفت: به اعتقاد من موقعیت جغرافیایی ایران اگر با قدرت رقابتی تلفیق شود، یکی از بخشهای پیشتاز توسعه اقتصادی را پدید خواهد آورد. به همین دلیل من از شما درخواست میکنم تا در این حوزه گامهای جدی و بزرگ برداشته و بدانید که دولت به طور تمام قد از توسعه صنعت و لجستیک حمایت کرده و به اقتصاد رقابتی اعتقاد دارد و همچنین به هیچ وجه به دنبال قیمتگذاری در بازارها نیست.
۵ گام وزارت راه وشهرسازی برای بهبود وضعیت لجستیک
معاون حمل و نقل وزیر راه و شهرسازی در اولین همایش بینالمللی لجستیک به تشریح اقدامات وزارت راه و شهرسازی در راستای بهبود وضعیت لجستیک در ۵ گام پرداخت و گفت: در حال حاضر آییننامه مربوط به مراکز لجستیک در حال بازنگری است و امیدواریم به تصویب برسد.
مهرداد تقیزاده اظهار کرد: پس از تشکیل معاونت حمل و نقل در وزارت راه و شهرسازی بلافاصله کارگروه لجستیک با حضور بخش دولتی و خصوصی و انجمن لجستیک تشکیل و جلسات آن هر دو ماه یکبار برگزار شد.
وی افزود: در گام دوم شمای کلی از ترانزیت کشور و منطقه ترسیم و ابهامات شناسایی شد و طرح تهیه شده در حضور وزیر راه و شهرسازی و معاونان و کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی ارایه گردید تا همه دست اندرکاران متوجه شوند باید برای بهبود شرایط دست به دست هم دهند.
معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اقدامات بعدی بیان داشت: پس از ارایه طرح مکانیابی مراکز لجستیکی آغاز شد که امروز شاهد پیشرفتهایی در این زمینه هستیم.
تقیزاده خاطرنشان کرد: در گام آخر مشوقهای سرمایهگذاری تهیه شد که پس از تایید وزیر راه و شهرسازی اعلام میشود.
معاون حمل و نقل وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه ۶۶ مشکل در حوزه ترانزیت کالا فهرست شد گفت: مشکلات مربوط به دولت و بخش خصوصی و قوانین و مقررات شناسایی و سپس به رفع آنها اقدام شد.
وی یادآور شد: خوشبختانه بخشی از این مشکلات برطرف شده است و میتوانیم مسیر را ادامه دهیم و در حال حاضر آییننامه مربوط به مراکز لجستیک در حال بازنگری است و امیدواریم به تصویب برسد.
معاون وزیر راه و شهرسازی در ادامه گفت: مکانیابی مراکز لجستیکی از طریق مدل ریاضی در حال بررسی است.
تقیزاده با اشاره به انتخاب مدیر برای هر یک از کریدورهای عبوری از ایران تصریح کرد: برای هر یک از کریدورها باید یک مدیر کریدور انتخاب شود که اولین مدیرکل برای کریدور شمال- جنوب انتخاب شد و به زودی مدیرکلهای کریدورهای ترکیه- ایران- قطر و جاده ابریشم نیز انتخاب خواهند شد.
نقش شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) توسعه لجستیك و حمل و نقل
كورش فتاحی سرپرست شركت شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) در همایش بینالمللی حمل و نقل و لجستیك ایران با تاكید بر اهمیت و نقش چشمگیر شركت شهر فرودگاهی در حوزه لجستیك و حمل و نقل بیان كرد: بدون شك این شهر فرودگاهی بر اساس منطقهای موجود در بخش رشد اقتصادی و حمل و نقل و لجستیك در كشور تشكیل شد. فرودگاه امام خمینی(ره) در ۳۵ كیلومتری كلانشهر تهران ساخته و با هدف رونق و فعالیتهای هوانوردی كشور شروع به كار كرد اما از آنجا كه محور تفكر وزارت راه و شهرسازی در دولت یازدهم فراتر از فعالیتهای هوانوردی بود، به حوزه عملیاتی جدیدتری در صنعت حمل و نقل هوایی ورود پیدا كردیم.
فتاحی با بیان اینكه ایجاد ارتباطات گسترده جهت كاهش هزینههای عملیاتی بخش حمل و نقل هوایی هدف اصلی ما از ایجاد شهر فرودگاهی امام خمینی بود گفت: در این راه تلاش كردیم تا امكانات گوناگونی را برای مشتریان این حوزه فراهم كنیم. در حقیقت وجود تحریمهای علیه ایران باعث شد تا علاوه بر ما سایر شركتهای خارجی نیز از فرصتهای مطلوب موجود در این شهر فرودگاهی غافل بمانند چرا كه شرایطی در این منطقه فراهم بود كه بدون شك شركتهای خارجی در عدم استفاده از آن بیشتر از ما متضرر شدند.
سرپرست شركت شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) ادامه داد: ما به این شهر فرودگاهی به صورت جهانی فكر كرده و آمادگی مشاركت با تمامی شركتهای خارجی فعال در این حوزه را داریم. وی افزود: كلانشهر فرودگاهی امام خمینی(ره) علاوه بر فرودگاه دارای منطقه آزاد، منطقه ویژه و لجستیك قوی است كه هماكنون در حال آماده سازی آن هستیم.
این مقام مسوول مذاكره با مشاوران خارجی در حوزه حمل و نقل هوایی را یكی از رویكردهای اصلی این شهر فرودگاهی در مسیر جهانی شدن و رسیدن به اهداف بینالمللی اعلام كرد و گفت: ما از این طریق توانستیم تاكنون بخش زیادی از عملیات اجرایی این شهر فرودگاهی را انجام داده و تا چند ماه آینده شاهد بهرهبرداری از آنها باشیم. خوشبختانه تاكنون از ۲۰ كمپانی بینالمللی حرفهای برای فهم نیازهای این شركتها مشاوره گرفتیم تا بتوانیم ضمن شناسایی نیازمندیهای عملیاتی و زیرساختهای قوانین آنها به طور دقیق احتیاجات این شركتها را در شهر فرودگاهی فراهم كرده و شاهد ورود آنها به این حوزه باشیم.
فتاحی با اشاره به مطالعات انجام شده در خصوص تشكیل هابهای لجستیكی در ایران از سوی وزارت راه وشهرسازی بیان كرد: شركت شهر فرودگاهی امام خمینی نیز به مطالعه در این خصوص پرداخته و اقدامات خوبی را انجام داده است. به طور مثال این شهر فرودگاهی از حمل و نقل چندوجهی به عنوان یكی از مشخصه هابهای لجستیكی برخوردار بوده و علاوه بر دسترسی به فرودگاه دارای اتوبان و خط ریلی نیز هستند.
ارتقاء ۱۶ پلهای ایران در رتبهبندی لجستیک
مسعود پلمه رییس فدراسیون حمل و نقل و لجستیک ایران در همایش بینالمللی حمل و نقل و لجستیک ایران اظهار کرد: موقعیت سوق الجیشی ایران در منطقه خاورمیانه به لحاظ قابلیت تبدیل به هاب لجستیکی به منظور برقراری ارتباط تجاری بین آسیا- بخشی از افریقا با اروپا- ارتباط زمینی و دریایی با ۱۵ کشور و الزام مواصلاتی ۱۲ کشور محصور در خشکی متکی به دسترسی سرزمینی از ایران- وابستگی اقتصادی کشورهای CIS و حوزه قفقاز به آبهای آزاد از طریق خاک ایران، توجه به نقش سیاسی و اقتصادی روسیه در معادلات و موازنات بینالمللی و استراتژیک بودن دسترسی این کشور از طریق ایران و وجود زیرساختهای پایهای لجستیکی اعم از ریل و جاده و بنادر و سایر عوامل ویژگیهای جمهوری اسلامی ایران در عرصه لجستیک محسوب میشود.
رییس فدراسیون حمل و نقل و لجستیک ایران افزود: اهمیت لجستیک از جایی نشات میگیرد که علاوه بر تامین نیازهای کشور نقش مهمی در برقراری تجارت جهانی بین کشورها ایفا میکند.
به گفته وی طبق برآوردهای مستند۹۰ درصد زمان گردش کالا در فرآیندهای لجستیکی انجام میشود. این چرخه نشانگر نقش بسیار مهم لجستیک و به خصوص رقابتپذیری خدمات لجستیکی است.
پل مه بیان کرد: ترانزیت در واقع تنها یکی از مهمترین مصادیق وابسته به مسایل پیش گفته است و ناگفته پیداست که جایگاه جغرافیای سیاسی ایران در تحقق و تداوم ترانزیت کالاهای مورد نیاز کشورهای همجوار چگونه خواهد بود و چه منافع پویا و کارآمدی از لحاظ درآمدزایی، اشتغالزایی و از لحاظ عدم وابستگی به دنبال خواهد داشت.
دبیر همایش حمل و نقل لجستیک خاطرنشان کرد: لجستیک میتواند به عنوان یک صنعت مستقل اشتغالزا و درآمدزا مطرح باشد که علاوه بر تامین نیاز بنگاههای داخلی قادر به ارایه خدمات زنجیرهای برای طیف گستردهای در منطقه و جهان خواهد بود.
پل مه با بیان اینکه ایران جزو معدود کشورهایی است که بالقوه یک کشور تجاری-لجستیکی محسوب میشود تصریح کرد: ایران در زمینه لجستیک با ۱۶ پله ارتقاء به رتبه ۹۶ دست یافته است اما به لحاظ عملکرد لجستیکی فاصله بسیاری با چشمانداز ایران دارد. بانک جهانی کشورها را از نظر شاخص عملکرد ترانزیتی به گروههایی به شرح کشورهای برتر لجستیکی و کشورهای دارای لجستیک منسجم و کشورهای دارای عملکرد نسبی و کشورهای ضعیف طبقهبندی میکند.
وی افزود: بر اساس آخرین گزارش بانک جهانی ایران جزو کشورهایی با عملکرد نسبی دستهبندی میشود که این گروه شامل کشورهایی با درآمد متوسط و پایین هستند که محدودیتهای لجستیکی در بعد قوانین مواجه هستند. این در حالی است که کشورهای رقیب ایران در منطقه نظیر کشور امارات در رتبه ۱۳ و قطر در رتبه ۳۰ در گروه کشورهای قوی قرار دارند و ترکیه با رتبه ۳۴ در گروه کشورهای لجستیک منسجم قرار دارد.
رییس فدراسیون حمل و نقل و لجستیک ایران خاطر نشان کرد: بر اساس آمار موجود، علیرغم وجود ظرفیتهای زیاد، بهترین رتبه لجستیکی در این زیرشاخصها رتبه ۷۲ در زیرساختهای لجستیکی است و در پایینترین رتبه، تحویل به موقع کالا در رتبه ۱۱۶، توانایی در تعقیب کالا در رتبه ۱۱۱ و کارایی در فرآیندهای ترخیص رتبه۱۱۰ است.
وی ادامه داد: طبق برآوردهای مستند و میدانی سهم حمل و نقل در قیمت تمام شده کالا در ایران ۱۲ درصد است در حالی که میانگین جهانی ۶ درصد است. شاخصهای بخش لجستیکی مدرن فقط شامل زیرساختها نیست بلکه مساله چگونگی مهم نبودن این زیرساختها و شرایط ایجاد ارزش افزوده برای مشتریان است.
پل مه با اشاره به اقدامات انجام شده از سوی رقبای ایران خاطرنشان کرد: ایجاد انواع هابهای لجستیکی مانند بنادر خشک و مراکز لجستیک با هدف ایجاد یکپارچگی در زیرساختهای حمل و نقل و بهرهگیری از اقتصاد مقیاس در شیوههای کمهزینهتر مانند حمل و نقل ریلی، ارایه انواع خدمات ارزش افزوده در زمینه مونتاژ سبک، ارایه خدمات لجستیکی تخصصی، ایجاد شرکت های لجستیکی در قالب طرفهای سوم و چهارم، توجه ویژه به حمل و نقل کانتینری و حمل و نقل چند وجهی و به کارگیری سیستمهای ردیابی و رهگیری کالا جزو این اقدامات است.