نبض “ضریب نفوذ بیمه” در ایران کند می ­زند

صتعت حمل و نقل آنلاین: نظام پوشش بیمه­ای کشور همچون بخش­­های دیگر دستخوش فروماندگی شده است. علت­ و علل این فروماندگی را لزوما نمی­توان تنها در ساختار مدیریت کلان جستجو کرد که بخشی از آن به ارزش­گذاری افراد جامعه به اهمیت فرهنگ بیمه­ای بر می­گردد. به همین دلیل است که می­بینیم ضریب نفوذ بیمه در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا 16 درصد است در حالی که در ایران در یک دهه اخیر تازه این ضریب به 3/2 درصد رسیده است. کارشناسان دلیل این فاصله بعید را در توسعه­نایافتگی فرهنگ بیمه در جامعه تحلیل می­کنند و معتقدند علت رشد و توسعه صنعت بیمه در کشورهای پیشرفته از فرهنگ بالای آن در میان مردم سرچشمه می­گیرد و به همین دلیل این فرهنگ در چنین جوامعی عملا نهادینه شده است. ابهام و دل­نگرانی از آینده بازماندگان، همواره دغدغه ذهنی افراد مختلف بوده است. اما این دغدغه در کشورهای پیشرفته به مدد سازوکار روش­های بیمه­ای کاهش یافته است. به گونه­ای که هم­اکنون می­دانند با پرداخت مبلغی حق بیمه می­توانند امیدوار باشند که بعد از فوت خود بازماندگان آنها با دریافت بیمه عمر یا زندگی نگرانی نداشته باشند. دکتر “یونس مظلومی” از کارشناسان با سابقه بیمه و مدیرعامل بیمه تعاون معتقد است که هر چند ضریب نفوذ بیمه در کشور نسبت به یک دهه پیش­تر نشان از رشد دارد، اما باید پذیرفت این رشد کم­رنگ است و روند آن بسیار کند بوده است. برای آگاهی از دیدگاه­های دکتر مظلومی گفتگویی با وی داشتیم و سوال­های خود را با ایشان در میان گذاشتیم:

 بیمه تعاون چه بخش­هایی از فعالیت­های تولیدی، خدماتی و اشخاص را پوشش می­دهد؟

شرکت بیمه تعاون در واقع یک شرکت است مانند بقیه شرکت­­های بیمه. با این تفاوت که اساسنامه آن، “شرکت تعاونی سهامی عام” و بقیه شرکت­های بیمه “شرکت سهامی عام” است. به همین دلیل ما غیر از اینکه تحت نظارت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران هستیم از طرفی تحت نظارت وزارت تعاون هم هستیم و مانند همه شرکت­های بیمه­ای در همه رشته­های بیمه فعالیت می­کنیم. یعنی هم بیمه­های اموال و هم بیمه­های اشخاص. بیمه­های اموال شامل بیمه خودرو که بیمه شخص ثالث و بدنه را در بر می­گیرد و بیمه­های آتش­سوزی که بیمه آتش­سوزی منازل مسکونی، آتش­سوزی اداری، آتش­سوزی صنعتی و غیرصنعتی را شامل می­شود و همین طور انواع بیمه­های مسوولیت و بیمه­های مربوط به حوزه حمل­ونقل دریایی، هوایی و در رشته­های بیمه اشخاص بیمه­های درمان تکمیلی و بیمه­های عمر را داریم. این مجموعه فعالیت­هایی است که ما انجام می­دهیم که در واقع مجموعه فعالیت­های شرکت­های دیگر نیز در همین محدوده قرار می­گیرد.

بیمه تعاون بر اساس چه ضرورت­هایی شکل گرفت؟

شرکت­های بیمه بر اساس آیین­­نامه40 مصوبه شورای عالی بیمه­گذاری در قالب سهامی عام و یا تعاونی تاسیس می­شوند در واقع ضرورت شکل­گیری بیمه تعاون مانند بقیه شرکت­های بیمه ایجاد “بیمه” است و تنها تفاوت آن در مورد نحوه سهام­داری شرکت است که سهامداران سایر شرکت­های بیمه­ای به صورت سهامی عام هست اما رابطه مالکیت این شرکت به صورت تعاونی است که دوستان زیادی برای  تاسیس این شرکت زحمت کشیدند و حمایت وزارت تعاون را در زمان تاسیس به دنبال داشت و هم­اکنون نیز دارد. از طرفی شاید ضرورت مهم آن این بود که در بخش تعاون به  صورت ویژه خدماتی ویژه ارایه شود.

چه جور خدمات ویژه­ای؟ یعنی اولویت فعالیت­های شما با بخش تعاون است؟

ما در همه بخش­های اقتصادی فعالیت می­کنیم ولی برای بخش تعاون تسهیلات ویژه­تری نسبت به سایر بخش­ها داریم. از جمله نحوه شرایط پرداخت یا بعضی از تخفیف­های خاص در برخی از رشته­های بیمه­ای. در واقع برای شرکت­های تعاونی مقداری تقسیط حق بیمه بیشتر است و در رشته­های آتش­سوزی، مهندسی، مسوولیت و همین طور بیمه­های حمل و نقل درصدهایی را به عنوان  تخفیف در نظر گرفتیم که اخیرا از طریق وزارت تعاون به اداره کل استان­های کشور ابلاغ شده و امیدوار هستیم در اختیار تعاونی­ها قرار بدهند تا مردم با مراجعه به این شعبات و نمایندگی­های ما در سراسر کشور از این خدمات استفاده کنند.

بیمه تعاون در چه بخش­هایی از حمل و نقل فعالیت می­کند؟ حمل و نقل دریایی، هوایی، زمینی و ریلی؟

محصولات و خدمات بیمه­ای که در زمینه حمل و نقل ارایه می­دهیم بسیار متنوع  است. بیمه­های باربری یا بیمه­های حمل­ونقل یکی از مهم­ترین خدماتی است که در حوزه حمل و نقل انجام می­دهیم که عمدتا برای بخش صادرات و واردات بیمه­نامه صادر می­شود. بنابراین صادرکنندگان و واردکنندگان لازم است کالاهای خود را در جریان حمل بیمه کنند. چون ممکن است در جریان حمل و نقل، بارگیری، تخلیه و تحویل کالا حوادثی اتفاق بیفتد که منجر به بروز خسارت به کالا شود. بر این اساس صاحبان کالا از یک طرف می­توانند این پوشش­های بیمه­ای را اخذ کنند و از طرف دیگر شرکت­های حمل و نقل اعم از شرکت­های فورواردری و یا شرکت­های کریر با توجه به اینکه بر اساس قانون تجارت مسوولیت دارند کالایی را که سالم تحویل می­گیرند، سالم هم تحویل دهند، می­توانند بیمه­گذار این نوع از بیمه­نامه­ها باشند و مسوولیت­های خود را در بخش حمل و نقل تحت پوشش قرار دهند. بیمه­نامه­های دیگری که در حوزه حمل­ونقل قرار می­گیرند بیمه­نامه­های مربوط به مسوولیت شرکت­های حمل­ونقل بین­المللی برای ترانزیت کالا است. ما غیر از اینکه بحث صادرات و واردات به کشور و از کشور را داریم، بحث ترانزیت کالا را نیز داریم. یعنی کالایی که از کشور به قصد ترانزیت تردد می­کند ممکن است در زمان تردد خسارتی به آنها وارد شود. شرکت­های حمل و نقل بین­المللی این نوع خدمات را در قالب بیمه­نامه­هایی که اصطلاحا به آن بیمه نامه­های سی­ام­آر گفته می­شود و مربوط به کنوانسیون بین­المللی است، ارایه می­دهند. پوشش­های بیمه­ای دیگر در حوزه حمل­ونقل مربوط به بیمه­های شناورها است. انواع شناورهای دریایی برخی از  پوشش­های بیمه­ای از جمله بدنه مسوولیت شناورها را لازم دارند که به آنها ارایه می­دهیم.

حمل و نقل داخلی یکی از بخش­های مهم صنعت حمل و نقل است. خدمات بیمه­ای در این بخش به چه صورت است؟

ما تعداد زیادی از شرکت­های حمل­ونقل داخلی را تحت پوشش بیمه­ای قرار داده­ایم که این پوشش بیمه­ای به دو شکل است: یکی اینکه صاحب کالا محموله خود را از مبدا تا مقصد به صورت کامل بیمه می­کند و دیگر اینکه شرکت حمل­ونقل به موجب قانون تجارت مسوولیت دارد همان طور که کالا را سالم تحویل می­گیرد، سالم نیز به مقصد تحویل دهد. به موجب قانون تجارت مسوولیت هر حادثه­ با متصدی حمل­ونقل است و به صورت قانونی باید مسوولیت خود را بیمه کند در غیر این­صورت باید این خسارت را پرداخت کند.

محصول دیگر بیمه تعاون، بیمه مسافران خارج از کشور است. مسافرانی که به خارج از کشور سفر می کنند ممکن است دچار بیماری و حادثه شوند و نیاز به پرداخت هزینه­های پزشکی داشته باشند. ما بیمه­نامه­ای داریم که این پوشش را ارایه می­دهد و چنانچه حادثه­ای اتفاقی بیفتد، شرکت­های طرف قرارداد ما در اروپا، آسیا و خاورمیانه رسیدگی و پرداخت می­کنند و همین طور بالعکس یعنی مسافرانی که از خارج کشور برای زیارت و سیاحت می­آیند، می­توانند از این بیمه­نامه­ها استفاده کنند که در این راستا شرکت اروپایی اواسان که یک  شرکت سوییسی است و در زمینه بیمه­های پزشکی مسافرتی در کل دنیا فعالیت می­کند، طرف  قرارداد ماست به ویژه مسافرانی که می­خواهند به کشورهای حوزه شینگن مسافرت کنند چون سفارتخانه­ها بدون بیمه ویزا نمی­دهند، این بیمه پزشکی جزو مدارک الزامی برای ویزا است.

در زمینه بیمه­های اتکایی، بیمه تعاون با کدام شرکت­های بیمه­ای داخلی و بین­المللی همکاری دارد؟

بیمه­های اتکایی به دو دسته تقسیم می­شوند یکی بیمه­های اتکایی اختیاری است و دیگری بیمه­های اتکایی اجباری. بیمه­های اتکایی اجباری که به موجب قانون توسط بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و بخشی از بیمه­­نامه­ها توسط بیمه مرکزی انجام می­شود. در بیمه­های اتکایی اختیاری نیز برای هر کدام از ریسک­ها بیمه­گر انتخاب می­شود که بزرگترین بیمه­نامه اتکایی ما مربوط به بیمه پروژه فازهای 19، 20 و 21 پارس جنوبی بود که توانستیم بعد از عملیاتی شدن برجام این بیمه­نامه را با بازار بیمه لویدز لندن بیمه اتکایی کنیم. ما اولین شرکتی بودیم که بعد از برجام با لویدز لندن همکاری داشتیم.

امروزه صنعت بیمه در کشورهای پیشرفته به ویژه کشورهای صنعتی حامل پیام آرامش و احساس امنیت در آینده است. در حالی که در کشور ما این پیام به درستی تبیین نشده است و عموم مردم از نقش بایسته بیمه در آینده خود آگاه نیستند. علت را در چه می­دانید؟

در کشورهای توسعه یافته اصطلاحا ضریب نفوذ بیمه یا سهم بیمه از اقتصاد آن کشور درصد بالایی است. این ضریب نفوذ بیمه در کشورهایی که از نظر بیمه­ای توسعه یافته هستند حتی تا عدد 16 هم می­رسد. مثل ژاپن، سوییس و یا  برخی از کشورهای اروپایی و آمریکایی. میانگین آن در دنیا 7 درصد است و ما با وجود تمام فعالیت­ها و پیشرفت­هایی که در این زمینه داشته­ایم تازه به 3/2 درصد رسیدیم که نشان می­دهد از میانگین جهانی فاصله زیادی داریم. بنابراین باید تلاش شود که ما هم بتوانیم صنعت بیمه را به اندازه بقیه کشورها توسعه دهیم. تفاوت عمده­ای که بین ایران و کشورهایی که ضریب شاخص نفوذ بیمه بالایی دارند عمدتا در بیمه­های زندگی و بیمه­های عمر است اینکه در آن کشورها بیمه عمر توسعه یافته است مقدار زیادی به فرهنگ مردم  بستگی دارد که آینده­نگرتر به بیمه نگاه می­کنند. در کشور ما نیز در طول10 سال فعالیت­های بیمه­­ای خوبی انجام شده و موجب ارتقاء ضریب نفوذ از  4/1 به 3/2 شده و این نشان می­دهد در ایران هم توسعه پیدا می­کند اما این روند توسعه کند پیش می­رود.

یکی از دلایل نارضایتی مردم از شرکت­های بیمه مشکلات نفس­گیر دریافت خسارت است که به گفته آنان شرکت­های بیمه با تنظیم قراردادهای یکطرفه و اغلب قابل تفسیر به سود خود از پرداخت خسارات طفره می­روند. شرکت بیمه تعاون در این زمینه چگونه برخورد می­کند؟

شرکت­های بیمه در ارایه خدمات به ویژه در بحث پرداخت خسارت آن طور که باید خیلی مشتری­مدارانه رفتار نکرده­اند. در شرکت­های بیمه خسارات پرداخت می­شود اما مراحل پرداخت آن بسیار طولانی است و حوصله مشتری را سر می­برد. در حالی که اگر خساراتی قابل پرداخت است باید سریع پرداخت شود و اگر هم نیست باید بر اساس ماده قانونی و تبصره دلیل را به مشتری توضیح داد. بر این اساس اینکه ما خسارت را پرداخت کنیم اما دوره پرداخت آن دوره­ای طولانی باشد، نارضایتی مشتری را به دنبال دارد. اما بخشی از نارضایتی­ها نیز ناشی از این می­شود که چون اصولا تعیین خسارت یک کار در بیمه بر مبنای تقریب انجام می­شود همیشه اختلاف­نظر بین بیمه­شونده و شرکت بیمه وجود دارد. به عنوان مثال ماشین تصادف می­کند و گلگیر سمت راست آن دچار خسارت می­شود. این گلگیر را صاحب خودرو ممکن است در نظر داشته باشد پیش صافکاری که به فلان صافکار پنجه طلا معروف است، ببرد که10 برابر صافکار معمولی پول می­گیرد. از طرفی شرکت بیمه هزینه صافکاری یک صافکار معمولی را پرداخت می­کند. در نتیجه همیشه این اختلاف هست که بیمه­گذار دوست دارد هزینه بیشتری را دریافت کند و این نارضایتی در سطح دنیا و در همه جا وجود دارد و اصولا شرکت­های بیمه به دلیل نوع فعالیت­شان شرکت­هایی هستند که انتظارات مردم فراتر از خدمتی است که ارایه می­دهند. یا مثلا وقتی قطعه­ای از خودرو مانند لاستیک ماشین در اثر تصادف می­ترکد، شرکت بیمه ممکن است درصدی را بابت استهلاک لاستیک کاهش دهد در حالی که شخص زیان­دیده انتظار دریافت پول یک لاستیک نو را دارد.

سهامداران شرکت بیمه تعاون چه اشخاص یا سازمان­های دولتی یا خصوصی هستند؟ درصد سهام این شرکت به دولت و یا شرکت­های شبه­دولتی چقدر است؟

شرکت بیمه تعاون یک شرکت تعاونی است در نتیجه از تعداد زیادی سهامدار برخوردار است و حدود700 سهامدار دارد که 50 مورد آن شرکت­های تعاونی و بقیه اشخاص حقیقی هستند و تنها سهامدار بخش دولتی بانک توسعه تعاون است که 15 درصد سهم شرکت را دارد.

شما در مدت کمتر از یک سال است که مدیریت بیمه تعاون را بر عهده گرفتید. زمانی که وارد شدید وضعیت شرکت چگونه بود و در این مدت چه اقداماتی انجام داده­اید؟

معمولا می­گویند دیکته نانوشته غلط ندارد. هر چند زیاد در بیمه تعاون کار نشده بود اما خوشبختانه این شرکت اوضاع بدی نداشت. در این مدت برنامه­ها را به دو دسته تقسیم کردیم که یکسری برنامه­های10 ساله است اینکه در دوره زمانی10 ساله به کجا می­خواهیم برسیم؟ ولی در عین حال یک­سری هم برنامه­های کوتاه مدت بوده که انجام داده­ایم مثل جذب شرکت­های بزرگ که بتوانند از نظر درآمدی به شرکت کمک کنند. اما برنامه­های ما در درازمدت یکی توسعه شبکه فروش است و دیگری ارایه محصولاتی که بیمه­های دیگر زیاد وارد آن نشده­اند. به زودی یک­سری محصولات و خدمات جدید مانند بیمه درمان خانواده را در برنامه کاری خود خواهیم داشت.

بیمه درمان خانواده که در دیگر شرکت­های بیمه­ای نیز هست.

بیمه درمان خانواده­ در شرکت ما متفاوت از سایر شرکت­هاست. بیمه درمان خانواده در بیمه تعاون به شکل پوشش بیمه درمانی خیلی وسیع تا سقف80 میلیون تومان پرداخت با بیمه­نامه جامع و کامل با تعهدات بالا است. دیگر شرکت­ها بیمه نامه­های خیلی کوچک ارایه می­دهند که فراگیر نیست.

آماری هم از میزان فروش بیمه در دست دارید؟

میزان فروش ما در سال گذشته تقریبا به250 میلیارد تومان رسید که تقریبا دو برابر سال 95 بود و تولیدی که ابتدای امسال تاکنون داشتیم حاکی از این است که امسال نیز دو برابر سال گذشته فروش خواهیم داشت و این نتیجه جذب شرکت­های بزرگ است و امیدوار هستیم به زودی از نظر تولید حق بیمه به حجم خوبی از تولید برسیم.

اشاره­ای هم به بحث خسارت­های معوق داشته باشید.

اصولا شرکت­های بیمه­ای صورت­های مالی ارایه می­دهند که صورت سود و زیان است و در آن اقلام مختلفی قرار می­گیرد که یکی از این اقلام خسارات معوقه است. یعنی خسارت­هایی که اتفاق افتاده ولی به دلایلی هنوز پرداخت نشده است. مثلا در مورد پرداخت بیمه­های شخص ثالث و پرداخت خسارت­های فوت و دیات تا زمانی که رای دادگاه، گواهی انحصار وراثت و نظر پزشک قانونی آماده نشود شرکت بیمه اجازه ندارد دیه را پرداخت کند و این زمان­بر است اما خسارتی است که اتفاق افتاده و باید پرداخت کنیم. بر این اساس شرکت بیمه باید در اعلام سود و زیان این عدد را ذخیره بگیرد و از درآمد کسر کند که عدد خیلی بغرنجی در بیمه تعاون نبوده ضمن اینکه ذخیره خسارت معوق را پربارتر برای سال 96 گرفتیم تا نزدیک به واقعیت باشد چون اصولا آمار عدد ذخیره خسارت معوق عددی تقریبی و تخمینی است  و تا زمانی که خسارت را پرداخت نکردید و هنوز رای دادگاه صادر نشده، عدد دقیق را نمی­دانید. بنابراین شرکت­های بیمه در برخی جاها دچار اشتباه می­شوند و این عدد را عدد کمی لحاظ می­کنند و سودهای شرکت را واهی نشان می­دهند ولی تلاش ما این است که این عدد محافظه­کارانه باشد و عدد را بیشتر بگیریم تا کمتر از آن چیزی که در واقعیت هست.