مناطق آزاد و ویژه برای وابسته‌سازی اقتصادی

شناخت ماهیتی مناطق آزاد

تشکیل مناطق آزاد از برایندهای اقتصاد سرمایه‌داری است و در این مناطق، فضاهای تولیدی و تجاری ایجاد می‌شوند تا تولید را برای رقابت در بازار جهانی و به میزان محدودی در بازار داخلی رقابت‌پذیر کنند و به عبارت دیگر از هزینه تولید بکاهند و کالاهای خاص را که اساساً نمی‌تواند شامل همه کالاها باشد، در بازارها به قیمتی کم‌تر یا برابر با قیمت‌های رایج، که به هر حال در بردارنده سود بیش‌تر است، عرضه کند.

مناطق آزاد از ابداعات دهه ششم قرن گذشته است که نخستین بار در تغییر کاربری فرودگاه ایرلند اجرا شد و سپس به آرامی مورد تقلید قرار گرفت و رشد کرد و در دهه‌های هشتاد و نود قرن بیستم و در اوج‌گیری جهانی‌سازی سرمایه‌داری، به بیش‌ترین میزان رشد خود رسید؛ اما از اوایل قرن 21 رشد آن متوقف شد. این توقف، هم به دلیل رسیدن به حد نهایی ظرفیت و هم اساساً به دلیل محدودیت‌های ذاتی بازار تولید سرمایه‌داری و رکورد نوسانات تکرار شونده آن است. کشورهای تازه صنعتی‌شده بیش‌ترین تعداد و بیش‌ترین ظرفیت مناطق آزاد را در خود جای داده‌اند. در حدود 75درصد از مناطق آزاد از حیث فعالیت تولید و صادرات در این کشورها قرار دارند اما معنای آن این نیست که هر کشور جهان سومی که پای در وادی مناطق آزاد گذاشت به جرگه‌ی کشورهای نوی صنعتی ارتقا یافته راه می‌یابد. این را ما به تجربه دریافته‌ایم.

مناطق آزاد موجب افزایش تولید و صادرات می‌شوند که آن نیز به خاطر فرصت‌های‌های اقتصادی و حقوقی‌ای است که در اختیار انباشت سرمایه قرار می‌گیرد. اما باز معنای این حکم چنین نیست که هر کشوری که اقدام به گشودن مناطق آزاد و اختصاص زمین و زیرساخت به آن کند، می‌تواند به جذب سرمایه اقدام کند و تولید و تجارب را گسترش دهد.

ادامه این مطلب را می توانید در شماره 349 ماهنامه صنعت حمل و نقل بخوانید.