فرصت سوزی دیگر در حوزه حمل و نقل

صنعت حمل و نقل آنلاین: در سال 1364 پس از اتمام دوره مدیریت‌ام در شرکت راه‌آهن حمل‌و‌‌نقل و درخواست کناره‌گیری از عضویت توام در هیات مدیره موسسه صندوق پس‌انداز کارکنان راه‌آهن، آقای دکتر پورسیدآقایی معاون وقت وزیر و مدیرعامل راه‌آهن ج.ا.ایران از من خواست تا با ایشان نشستی داشته باشم. در آن نشست، ایشان اظهار داشتند که رئیس راه‌آهن افغانستان در یکی از اجلاس‌های اکو شروع به کار راه‌آهن آن کشور را از سوی وزارت فواید عامه اعلام و از کشورهای عضو درخواست کرده تا نسبت به تشکیل و راه‌اندازی ساختار اداری و تشکیلاتی راه‌آهن در این کشور، خدمات کارشناسی و مدیریتی به ایشان ارائه شود، که در آخرین اجلاس اکو این درخواست مورد پذیرش قرار گرفت و این ماموریت به دلایل گوناگون ازجمله هم‌زبانی، هم‌مرزی و سبقه خوب و طولانی ج.ا. ایران در تشکیل شرکت دولتی و سپس خصوصی راه‌آهن، به طرف ایرانی پیشنهاد  و مورد قبول قرارمی گیرد. بنابراین از من خواسته‌اندشد به‌عنوان مدیر پروژه توسعه همکاری با افغانستان این ماموریت را عهده‌دار شوم. نظر به اهمیت و حساسیت موضوع و اعتبار بخشیدن به این توافق، نگارنده به صورت شفاهی عهده‌دار امر شدم و طی چند سفر کاری به کابل و اشراف لازم به وضعیت موجود حمل‌و‌نقل در آن کشور و آشنایی و نشست با یکایک دست‌اندرکاران ریلی راه‌آهن جدیدالتاسیس افغانستان کار را با تشکیل چهار گروه کاری در محل مشتمل بر گروه سازماندهی و تشکیلات، گروه مدیریت، بهره‌برداری و راهبری، گروه ناوگان و تاسیسات و گروه نگهداری و تعمیرات آغاز کردم.

با هماهنگی‌های خوبی که در ایران با دفتر روابط عمومی و دفتر آموزش و تحقیقات راه‌آهن به عمل آمد، علاوه بر انتقال اطلاعات مورد نیاز به گروه‌های یاد شده و تهیه چارت و زیرمجموعه واحدهای تشکیلاتی مورد نیاز اعم از رده ستادی و صف در مرکز و به‌طور نمونه تشکیل ناحیه با تمامی پست‌های سازمانی مورد نیاز در ناحیه قریب‌التاسیس هرات که بنا به اظهار مدیرعامل راه‌آهن و شاخه معاونت ساخت و تاسیسات زیربنایی وزارتخانه باید طی سال 1365(پروژه خط‌آهن خواف به هرات) ـ که مشتمل بر چهار قطعه بوده که دو قطعه آن در ایران و دو قطعه دیگر در کشور افغانستان قرار داشت و تنها قطعه چهار آن در تعهد ایران نبود و خود افغانستان باید تکلیف آن‌را روشن می‌کرد ـ به بهره‌برداری برسد، عملا، وظایف محوله به من در کمتر از سه ماه خاتمه پذیرفت و از آن‌جا که ضروری بود آرشیوی از کتب و نشریات فنی ریلی به زبان فارسی نیز برای شان تدارک دیده شود، این مقوله نیز با هماهنگی انجام و حتی برای آموزش‌های کوتاه‌مدت و کاربردی در خواف یا هرات  و درمشهد و آموزش‌های منجر به اخذ مدرک تحصیلی در تهران از طریق مرکز آموزش راه‌آهن و دانشکده راه‌آهن دانشگاه علم و صنعت ایران برنامه‌ریزی و هماهنگی‌های اولیه صورت گرفت.

از آن‌جا که طی مدت همکاری خود علی‌رغم اظهارات مثبت مبنی بر اتمام به موقع پروژه ساخت هیچ‌گونه پیشرفتی در آن زمان مشاهده نشد و حضور بعدی من در راه‌آهن آن کشور نیز فقط با مسئولیت پاسخگویی به چرایی کندی در حد توقف پروژه را به دنبال داشت، در آخرین دیدارم با مدیرعامل محترم راه‌آهن انصراف خود را از همراهی بدون داشتن اثرات مثبت قریب‌الوقوع به اطلاع ایشان رساندم.

امسال که پس از گذشت بیش از چهار سال خبر توافق بین مقامات افغانستان و قزاقستان را در جراید دیدم آه از نهادم برآمد و بر این غفلت آشکار نیز که زخمه‌ای بود بر توسعه خطوط نرمال ریلی بین ایران و افغانستان که اینک یا به‌صورت دو ریلی غیرنرمال یا با تحمیل هزینه مضاعف به آن کشور با استفاده از سه ریل در طول خطوط در حال شکل‌گیری قطعی است و در تمام طول عمر نگهداری نیز مشکلات و هزینه‌های زیاد را در پی خواهد داشت، بسیار غبطه خوردم.

دردآورترین بخش این سناریوی به خسران کشیده شده نیز این است که هرگز کسی  به این نیندیشید که اگر خطوط ریلی جدید افغانستان تماماً به‌صورت نرمال اجرا می‌شد این امکان در آینده قریب به یقین بود که خاک چین مستقیماً از طریق افغانستان به ایران وصل و کریدور جدیدی بین چین و اروپا و با مسیر بسیار کوتاهی قابل تعریف بود. هر چند ممکن است دوستان بر من خرده بگیرند و بگویند که آن قسمت از خاک جین و افغانستان که  هم مرز هستند، تماماً کوهستانی و صعب‌العبور است، بلی با نگاهی به پل‌های چند ده کیلومتری جاده‌ای آن کشور در دریا و عبور اتوبان‌ها از فراز جنگل‌های سر به فلک کشیده و تکنولوژی ساخت و صدور دستگاه‌های پیشرفته حفاری و حفر تونل توسط چین این امر به ظاهر محال نیز هرگز به زعم من دور از ذهن نمی‌بود.

برای این‌که شما خوانندگان محترم به دلیل نگرانی من از غفلت مسئولان بخش زیربنایی وقوف بیشری بیابید لازم دیدم متن نامه‌ای را که به امضای مدیرعامل راه‌آهن به وزیر وقت راه‌و‌شهرسازی جناب آقای دکتر آخوندی در سال 1394 نوشته شد، ذیلاً جلب نمایم.

جناب آقای دکتر آخوندی

وزیر محترم راه‌و‌شهرسازی

سلام‌علیکم

احتراماً بازگشت به‌نامه شماره  01/110/35736 مورخ 30/ 6 / 1394 ………. در باب لزوم و اهمیت تسریع در پروژه: خط‌آهن خواف ـ هرات، موارد به شرح ذیل را به استحضار عالی می‌رسانم.

1- تاخیر قابل ملاحظه در احداث و تکمیل فازهای 1 الی 3 پروژه ریلی مذکور از سوی ج.ا. ایران و عدم اجرای فاز 4 توسط  دولت افغانستان، علی‌رغم توافقات و اراده مثبت دو طرف  اساساً به دو علت عمده:

1-1- عدم تامین امنیت در طول مسیر پروژه

1-2- عدم تامین و تخصیص اعتبار کافی و در چارچوب برنامه و زمان‌بندی قابل قبول

صورت گرفته است، که ادامه این روند یقیناً به مصلحت هیچ‌یک از دو کشور نمی‌باشد.

2- از آن‌جا که در کشور افغانستان تجربه ساخت و نگهداری خط‌آهن نهادینه نیست، چنانچه احداث قطعه 4 پروژه به پیمانکاری غیرایرانی محول شود، موضوع یکپارچگی خط و دیگر تجهیزات ناوبری و تاسیسات جانبی آن در زمان بهره‌برداری بی‌شک برای آن کشور مشکل‌آفرین خواهد بود.

3- مستحضرید که عدم انطباق عرض خطوط بین دو کشور همجوار و در مسیر ترانزیت، ضرورت تعویض بوژی در نقاط مرزی را موجب می‌شود که علاوه بر تحمیل هزینه و افزایش زمان سفر، از مزیت نسبی حمل‌و‌نقل ریلی در مقایسه با رقیب جاده‌ای در منطقه خواهد کاست، لیکن اجرای سراسری خط نرمال در شبکه ریلی افغانستان هماهنگی خطوط ریلی قاره آسیا با قاره اروپا را از طریق سه کشور پهناور منطقه یعنی چین، افغانستان و ایران در پی خواهد داشت.

4- سه موضوع سازماندهی (برای حمل‌و‌نقل ریلی در کشور افغانستان)، تامین امنیت و تامین اعتبار، از ابتدای سال‌جاری در دستور کار راه‌آهن ج.ا. ایران قرار گرفت و همزمان با اجلاس سال‌جاری کشورهای عضو اکو در تهران هر سه مورد با همتای افغانی از سوی این‌جانب مطرح و با استقبال و موافقت ایشان هر سه مورد در دستور کارقرار گرفت که اهم اقدامات به‌عمل آمده نیز به‌شرح زیر معروض می‌گردد:

4-1- تقویت مدیریت و سازماندهی ریلی و آموزش شاخه‌های مختلف شغلی در آن کشور با تعیین و اعزام مدیر پروژه توسعه همکاری با افغانستان با هماهنگی کامل دو طرف در حال اجرا می‌باشد.

4-2- راه‌آهن افغانستان مسئولیت تامین کامل امنیت از سوی دولت متبوع خود را در طول پروژه برعهده گرفته است.

4-3- موضوع بهره‌برداری از معدن آهن سنگان توسط بهره‌برداران ایرانی در حاشیه اجلاس تهران مطرح و متعاقب آن پیگیری حضوری در افغانستان صورت گرفت، با تایید ضمنی از سوی افغانستان، همچنین اخذ موافقت کتبی وزیر محترم صنعت، معدن و تجارت ج.ا. ایران، متن درخواست رسمی به امضای جناب‌عالی برای تقدیم به وزیر محترم فواید عامه ج.ا. افغانستان تهیه و ماه قبل تقدیم گردیده است، تا در قبال کسب اجازه بهره‌برداری از معدن مذکور توسط بهره‌برداران ایرانی، خط‌آهن هرات ـ مزارشریف در امتداد خواف ـ هرات توسط ج.ا. ایران احداث گردد.

در خاتمه ذکر این نکته را نیز ضروری می‌دانم که هرگونه تاخیر آتی می‌تواند موجب خدشه‌دار شدن این تصمیمات و دخالت دیگر کشورهای ذی‌نفع در منطقه برای دست‌یابی به کریدوری رقیب  برای کریدور شمال ـ جنوب کشور ما یا دست‌کم ایجاد خدشه در استاندارد خط و تجهیزات ناوبری آن در هم‌سویی با دیگر کشورهای منطقه گردد.

حال پس از استماع درد دل‌های کارشناسی فوق، نگاهی منصفانه بیندازیم برآن‌چه که در خبر اخیر که ذیلاً آمده است و خود مهر تاییدی است بر گشودن باب اظهار تاسف در عدم توجه دست‌اندرکاران به محتوای مطالب فوق، اینک خود به قضاوت بنشینیم.

فرصتی که معاونت ساخت و توسعه زیربناهای ریلی کشور باوجودچند سال تلاش در سال های اخیر از دست داد

به نقل از روزنامه راه آهن بین المللی 20  دسامبر2019

قرارداد ساخت راه آهن استان هرات منعقد شد

12دسامبر2019

در مطلبی که در روزنامه راه آهن بین المللی در مورخه 20 دسامبر2019   انتشار یافت اعلام گردید که قراردادی برای طراحی وساخت قطعه چهاراز فاز اول راه آهن خواف به هرات  که برای اتصال خواف در ایران با استان هرات ساخته می شود بین سازمان راه آهن افغانستان و شرکت ساخت زیربنای اینتگرای قزاقستان با حضور رئیس جمهور اشرف غنی در 12 دسامبر   در کاخ ریاست جمهوری در کابل به امضا رسیده است .

پروژه راه آهن خواف – هرات شامل 4 قطعه می باشد  که با بهره برداری از آن  دسترسی ریلی کشور افغانستان  ازطریق     ایران به دریا و شبکه ریلی ترکیه فراهم می شود

کار در دو بخش اول که 76 کیلومتر از راه آهن ایران در خواف تا سنگان و مرز با افغانستان در شمتیق را پوشش می دهد  در سالهای گذشته توسط جمهوری اسلامی ایران به اتمام رسیده است. قطعه 62 کیلومتری سوم از مرز ایران تا غوریان در داخل خاک افغانستان نیز تا 95 درصد توسط ایران تکمیل شده است.

    آخرین قطعه این  قرارداد بطول 43 کیلومتر است که غوریان ، رباط پریان، زندا جان و انجیل واقع دراستان هرات را دربرمی گیرد. پیش بینی می شود ساخت و سازاین پروژه ، با هزینه 58 میلیون دلاری که توسط دولت افغانستان و با کمک مالی ایتالیا تأمین می شود16 ماه به طول بیانجامد.در مرحله دوم برنامه ریزی شده از فاز چهار، این مسیرپس از طی  20 کیلومتر دیگر به یک منطقه صنعتی در نزدیکی فرودگاه هرات متصل می گردد. وزیر حمل و نقل افغانستان آقای یاما یاری می گویدپیش بینی می شود با بهره برداری کامل از خط آهن خواف – هرات ،  در 5 سال اول 6 • 5 میلیون تن بار از طریق ریل حمل شود که درآمد حاصل از آن بالغ بر 64 میلیون دلار آمریکا در سال خواهدبود.