![butanerun-[-banner-]-100-x-900](https://iran-transportation.com/wp-content/uploads/2023/04/butanerun-banner-100-x-900.gif "butanerun-[-banner-]-100-x-900")
بدون شک ورود به زوایای گوناگون طرحی به بزرگی طرح جامع حمل و نقل کشور که حاصل تلاش چند صد نفر انسان های اندیشمند و با صبغه‌های گوناگون علمی، آموزشی و پژوهشی در داخل و خارج کشور بوده و طی زمانی بالغ بر 5 سال صورت گرفته است ، هرگز از یک نفر آن‌هم از نگارنده که از دور دستی برآتش دارم آنچنان که باید و شایسته آن است ساخته و پرداخته نیست، جا دارد هر یک از اندشمندان و عالمان و عاملان دست اندر کار فهیم و دلسوز کشور آستین همت بالا بزنند و به نوبه خود چراغی بر سر راه سیاست گزاران و برنامه ریزان کشور برافروزند تا شاید این بار تلاش های به کار رفته در این طرح بزرگ مطالعاتی و ملی نه تنها برای کشور عقیم نماند که ارجی هم باشد بر همه آنانی که سال‌هاست دل می‌سوزانند تا حمل و نقل کشور کلیدی واقعی و درخور باشد برای تحقق امر توسعه همه جانبه ایران عزیز.
آنچنان که گفته شده طرح جامع به منظور دستيابي به سيستم بهينه حمل و نقل براساس بهبود وضعيت موجود و ارائه اولويت هاي سرمايه گذاري در زيربناهاي حمل و نقل در افق ٢٠ ساله به منظور فراهم ساختن امکانات جابه جايي اقتصادي و ايمن كالا و مسافر در راستاي سياست هاي توسعه اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي كشور طراحي گردیده. طرحي كه مسلما بعد از گذشت سال ها و انجام مطالعات بسيار و صرف هزينه‌هايي گزاف، نيازمند اجرايي مناسب هم مي‌باشد. اما آيا براي اجرايي شدن آن، برنامه اي اصولي تدوين شده است؟ متاسفانه روند انجام اين‌گونه پروژه‌ها در كشور نشان مي‌دهد همواره بعد از تغييراتي كه در مدیریت های کلیدی ایجاد می‌شود، مسئول بعدي بدون توجه به صرف زمان، بودجه و نيروي انساني مصرف شده ، طرح ديگري را مطرح مي‌كند و اینگونه بوده كه تا کنون به هیچ طرح جامعی جامه عمل پوشانده نشده است. نگارنده صرفاً برای تحریک و تحریض تنور کارشناسی مجله و ورود کارشناسان عالی قدر و عالی مقام به صحنه نقد و بررسی آگاهانه در بخش حمل و نقل به این مهم ورود کرده و برای آن که دراین وادی‌گزافه نگفته باشم با ذکر خلاصه ای از کلیت طرح سخنی به اختصار از زیر بنا و ناوگان ریلی را نصب‌العین قرارمی‌دهم.
با مروری بر طرح های مطالعاتی پیرامون برنامه ریزی حمل و نقل در کشور ازجمله ، “طرح جامع حمل و نقل کشور” توسط سازمان برنامه و بودجه ،”مطالعه طرح جامع بنادر کشور ” توسط مشاور ادیبی – هریس ،” طرح جامع بنادر بازرگانی کشور توسط ” مشاور جایکا ” ، ” طرح مطالعات جامع بهینه سازی و گسترش راه آهن ایران ” توسط مشاور مترا، می‌توان اذعان‌کردکه مطالعات انجام شده توسط شرکت BCEOM فرانسه سرآغاز نگرشی جامع و هدفمند به ترابری و سازماندهی این امر مهم و زیربنائی درکشور و برای وزارت راه وقت بوده که از مهمترین دست آورد‌های آن نیز قانون تغییر نام “وزارت راه” به “وزارت راه و ترابری” است که عنوان ترابری و یا حمل و نقل برای اولین بار بر تارک وزارتخانه‌ای که بخش غالب حمل و نقل آن یعنی جاده ای و ریلی سنتی بوده و هرگز هم در طرحی اینچنین جامع به کلیه شیوه‌ها پرداخته نشده است و به موجب همین طرح بوده که از سال 1353 کلیه شیوه‌های چهارگانه حمل و نقل بعنی جاده‌ای، ریلی، دریائی و هوائی در قالب بخش حمل و نقل در این وزارتخانه متمرکز شدند، چهار شیوه‌ای که شیوه هوائی آن ازسال 1328 که اداره کل هواپیمائی کشوری شکل گرفت در وزارت دفاع و دریائی نیز از سال 1345 به وزارت دارائی انتقال یافته بود.
گرچه عملیاتی شدن این طرح به نوبه خود تحولاتی مهم و اساسی را به ویژه از بعد تشکیلاتی با تشکیل و تاسیس ” سازمان هماهنگی ترابری کشور ” موجب شده بود، لکن با کمال تاسف در آغازین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی، تداوم روند پیاده‌سازی کامل این طرح در کشور با مشکلاتی مواجه شد و “سازمان هماهنگی ترابری کشور ” که در جای خود بسیار هم کارآمد و اجتناب ناپذیر بوده منحل می‌گردد. البته در سال‌های 70-1365و در ابتدای طراحی اولین برنامه عمرانی پس از انقلاب، دو وزارتخانه راه و ترابری و سازمان مدیریت و برنامه ریزی وقت اولین طرح مشترک خود را به کمک متخصصان و کارشناسان دستگاه‌های اجرائی و دانشگاهیان تحت عنوان “طرح جامع حمل و نقل کشور” نزدیک به 5 سال آغازو ارائه کردند که گرچه در جای خود بسیار ارزشمند و کاربردی هم بود لکن در عمل مثل بسیاری از مطالعات آن‌هم با اقبال خاصی از سوی مقامات وقت وزارت راه و ترابری به دلیل عدم وجود شاخه قوی برنامه‌ریزی در وزارتخانه روبرو نشد و کار اجرائی شدن آن در عمل عقیم ماندکه یکی از دلال عمده را می‌توان عدم وجود شاخه های مدیریت و برنامه ریزی قوی و آینده نگر در وزارتخانه دانست.
سر انجام با توجه به ضرورت نگرشی نوین به حمل و نقل کشور بار دیگر- در سال 1383 وزیر وقت راه و ترابری تصمیم گرفت که این بار با یک مشاور شناخته شده بین‌المللی طرح جامع جمل و نقل کشور را کلید بزند که با دقت و بررسی همه جانبه ای که صورت گرفت قرعه فال بنام اجیس فرانسه رقم خورد. لذا “مطالعات طرح جامع حمل‌ونقل کشور ” توسط شركت مهندسين مشاور مترا به عنوان مشاور مادر و شركت فرانسوي Egis فرانسه به عنوان مشاور خارجي طي سال‌های 83 تا 88 به مرحله اجراء گذاشته شد.
