طراحی خاص در مترو فرودگاه امام خمینی (ره)

صنعت حمل و نقل آنلاین: نخستین متروی جهان در سال 1863 میلادی در شهر لندن آغاز به کار کرد اما در کشور ما کمتر از سه دهه از عمر بهره برداری آن می گذرد. در دهه های اخیر نیز برخی از کشورها، فضاهای زیر زمین را به منظور جابه جایی هر چه بیشتر، سریع تر و ایمن تر مسافران بیش از پیش مورد استفاده قرار داده اند. در این مدت سیستم های حمل و نقل انبوه شهری تا حد امکان ازروی زمین به زیر زمین انتقال یافته است. در حال حاضر نیز تقریبا در همه کلان شهرها و مراکز مهم جمعیتی جهان، خطوط راه آهن زیرزمینی در دورن شهرها در حال بهره برداری یا در دست ساخت است و عمده بار سیستم حمل و نقل عمومی را به دوش می کشند، به طوری که با بروز اختلال در شبکه مترو، زندگی روزمره در این شهرها مختل می شود. در ایران نیز گستره خطوط مترو در سال های اخیر رشد چشمگیری داشته است به طوری که از محدوده مرکزی پایتخت فراتر رفته و به حومه این کلان شهر رسیده است.

پس از احداث ایستگاه شاهد تا شهر آفتاب و افتتاح آن در اردیبهشت ماه 95، این مسیر به سمت فرودگاه حضرت امام خمینی (ره) ادامه یافت تا دسترسی به این فرودگاه بین المللی به سهولت امکان پذیر شود. به همین منظور و برای آگاهی بیشتر از جزییات این طرح با غلامرضا هاشم زاده رییس هیات مدیره و مهدی قلی زاده مدیر بخش راه آهن شرکت مهندسین مشاور سازیان به گفت و گو نشستیم. این شرکت که هم اکنون در زمینه احداث خط (8) متروی تهران فعال است، تجربه زیادی نیز در خصوص پروژه های راه سازی، پل سازی، مقاوم سازی، تعمیر و نگهداری ابنیه موجود و سایر گروه های تخصصی مهندسی عمران دارد.

در ابتدا در مورد تاریخچه شرکت مهندسین مشاور سازیان توضیح دهید؟

شرکت سازیان در سال 1369 ثبت شده و دارای گواهی تشخیص صلاحیت در 7 گروه تخصصی از سازمان برنامه بودجه است. در طی 26 سال گذشته در حدود 400 پروژه منطقه ای و ملی فعالیت داشته است.

در خصوص سابقه همکاری با شرکت راه آهن شهری تهران حومه (مترو) و پروژه اخیر خود که همان احداث خط (8) متروی تهران است توضیح دهید. عمده فعالیت یک مهندس مشاور در این گونه پروژه ها و نوع ارتباط آن با دیگر فعالان پروژه چگونه تعریف می شود؟

مهندس قلی زاده: مهندسین مشاور سازیان از سال 1391 همکاری خود را با مترو در پروژه یاد شده در مطالعات، طراحی و نظارت قطعه اول در حد فاصل Km 0+000 تا Km 16+000 آغاز کرده است. در اواسط سال 1395 نظارت قطعه دوم در حد فاصل Km 16+000 تا Km 32+000 نیز به این مهندسین مشاور واگذار شد. از خرداد ماه سال 1392 تا خرداد ماه سال 1394 نیز در قطعه (2) متروی تهران ـ قرچک ـورامین ـ پیشوا در حد فاصل Km 25+000 تا Km 50+000 این مهندسین مشاور با مترو همکاری داشته که در سال 1394پروژه به راه آهن جمهوری اسلامی ایران سپرده شد.

غلامرضا هاشم زاده: خدمات مهندس مشاور در حالت های مختلف قابل ارایه است. این خدمات می تواند در جایگاه مدیر طرح (مهندس مشاور کارفرما) که در واقع کارفرمایان محترم را هدایت و راهبری می کند یا در جایگاه مطالعات، طراحی و نظارت در قالب پروژه های سه عاملی متشکل از کارفرما، مشاور و پیمانکار است  تعریف می شود. گاهی هم مهندس مشاور به عنوان بخش مهندس گروه طرح و ساخت (EPC) فعالیت می کند.

در پروژه خط (8) متروی تهران، خدمات مهندسین مشاور سازیان در جایگاه ارایه کننده خدمات مطالعات، طراحی و نظارت (غیر از تاسیسات ویژه) بوده است. این مهندسین مشاور در حال حاضر هم ارایه دهنده خدمات مدیریت طرح مقاوم سازی پل های راه آهن در کشور است. در این پروژه ملی گروه های طرح و ساخت (EPC)، طراحی و اجرای پروژه ها را به عهده دارند و مدیر طرح (عامل چهارم) فرآیندهای طراحی و اجرای پروژه ها را کنترل می کند.

در خصوص سختی این پروژه توضیح دهید. با چه موانع و مشکلاتی رو به رو بودید؟

اولین موضوع با توجه به اولویت و صلاحدید کارفرمای محترم این بود که پیمانکار پیش از آغاز کار مهندسان مشاور تجهیز کارگاه را شروع کرده بود. بنابراین در فرآیند مطالعات و طراحی سرعت قابل توجهی مورد نظر کارفرمای محترم بود، تا نقشه های اجرایی سریع تر آماده شود و در نتیجه پیمانکار بتواند سریع تر عملیات اجرایی را آغاز کند. بحث اجرای سازه سه راهی در ایستگاه شاهد از خط (1) متروی تهران نیز مطرح بود. با توجه به موقعیت خاص این سه راهی، سوزن خاصی که برای آن طراحی شده بود که پیچیدگی ساخت و نصب زیادی داشت. آن سوزن با کوتاهترین زمان انسداد خط (1) متروی تهران نصب شد. بخش دیگری از سختی های پروژه تقاطع با پل راه آهن آپرین بود که با توجه به طراحی آن توسط این مهندسین مشاور، سازه اصلی پل در 8 ساعت اجرا و نصب شد که یک رکورد در کشور محسوب می شود. این روش ساخت و اجرا، الگویی برای کل راه آهن کشور شد به طوری که از آن پس راه آهن برای اجرای موارد مشابه بیش از 8 ساعت انسداد خط نمی دهند و روش پیشنهادی مهندسین مشاور سازیان مبنای کار قرار می گیرد. علاوه بر این سختی های مربوط به هماهنگی هایی بود که با سازمان های تاسیساتی (مانند آب، برق و مخابرات) وجود داشت.

این پروژه از چه سالی شروع شد؟ چه تعداد نیروی انسانی در این پروژه مشغول به فعالیت بودند؟ همچنین در یک سال اخیر پروژه در چند شیفت کاری انجام می گرفت؟

این پروژه در سال 1391 شروع شد و مهندسین مشاور سازیان بخش های مختلف طراحی از جمله سیویل،
راه آهن، سازه، معماری، متره و برآورد، جمع آوری آبهای سطحی و نظارت کار (غیراز تاسیسات ویژه) را به عهده گرفت. تعداد افراد براساس شرایط کار متغیر بوده اما در پایان پروژه شدت کار و تعداد شیفت افزایش یافت. در پرکارترین زمان پروژه، حداکثر تعداد عوامل نظارت پروژه 12 نفر بوده اند. منظور از متره و برآورد این است که بعد از تعریف پروژه مطالعات و طراحی انجام می گیرد و قیمت پروژه مشخص می شود تا هزینه ساخت پروژه براساس فهارس بها سازمان برنامه و بودجه تعیین شده و مناقصه برگزار و پیمانکار مشخص شود.

تامین مالی این پروژه به چه شکلی صورت گیرد؟

تامین مالی از طریق منابع دولتی و شهرداری تهران است. برای این پروژه خاص با توجه به این که تفاهم نامه ای بین شرکت راه آهن شهری تهران و حومه (مترو) و وزارت راه و شهرسازی در دولت دوره دهم صورت گرفت، قرار بر این شد که خط (8) متروی تهران ـ فرودگاه امام ـ شهر جدید پرند، در حریم 76 متری آزاد راه تهران ـ قم و از فاصله 28 تا 38 متری محور این آزاد راه که انتهای محدوده 76 متری است، ساخته شود. اجرای آن نیز به مترو تهران سپرده شد و در این پروژه متروی تهران به وزارت راه و شهرسازی کمک کرد.

به نظر می رسد احداث این خط در محدوده آزاد راه خطرناک باشد زیرا ممکن است اتوبوس، کامیون و خودروهایی که سرعت و وزن غیرمجاز دارند حادثه ساز شوند. برای امنیت مسیر چه اقداماتی انجام گرفته است؟

مهدی قلی زاده : مطابق آیین نامه هایی که در کشورهای مختلف وجود دارد، حریم خطوط ریلی متفاوت بود و از مقادیر کم تا زیاد متغیر است. در ایران حریم راه آهن 17 متر در نظر گرفته شده است. به علت محدودیت هایی که در این مسیر وجود داشت، در مرحله مطالعات و طراحی در سال 1391، مکاتبات در مورد تامین ایمنی مسیر توسط این مهندسین مشاور انجام شد. با توجه به نزدیکی این دو زیر ساخت تمهیدات ایمنی اندیشیده شد و طبق آیین نامه های موجود از جمله نشریه (4-267) سازمان برنامه بودجه و با عنوان آیین نامه ایمنی راه ها، پیش بینی شد که در طول آزادراه، نیوجرسی هایی به ارتفاع 110 سانتی متر که امکان هدایت وسایل نقلیه تا 36 تن را دارند، احداث شود تا اگر خودرویی از مسیر منحرف شد به مسیر برگردانده شود.

فرض کنید راننده ای بار غیرمجاز زده و کامیون بیش از 36 تن وزن دارد و یا با سرعتی بیش از 120 کیلومتردر حرکت است. در این مواقع حادثه قطعی است. برای این مشکل چه راهکاری اندیشیده اید؟

آیین نامه های طراحی براساس رعایت قوانین کشوری تهیه و ابلاغ شده اند و مهندسان مشاور موظف به استفاده از این آیین نامه ها در طراحی خود هستند. رانندگان و پلیس راه نیز موظف به رعایت قوانین کشوری هستند.

طول این خط 32 کیلومتر است. در مسیر چند ایستگاه وجود دارد؟ چقدر از طول مسیر زیر و چه میزان روی سطح زمین ساخته شده است؟

این خط از اواخر خط (1) متروی تهران در ایستگاه شاهد شروع می شود که سوزن سه راهی خاصی دارد، سپس از زیر آزادراه تهران ـ قم به ایستگاه شهر آفتاب می رسد. بعد از نمایشگاه شهر آفتاب بخش عمده مسیر به صورت همسطح بوده و بعد از تقاطع کهریزک در حدود Km 5+000 به سطح زمین می رسد. حداکثر شیب مسیر 5/2 درصد و در برخی قسمت ها به طور موضعی 8/2 درصد است. چندین تقاطع در مسیر وجود دارد از جمله تقاطع های شکرآباد، رودخانه کن، جهان آباد، پل آپرین، کاشانک و واوان که مسیرهای دسترسی موجود آنها بهبود یافت. در کیلومتر 16 ایستگاه واوان قرار دارد و بعد از ایستگاه واوان تقاطع های کمالیه، پل رودخانه کرج، رباط کریم و پل رودخانه شاه چای وجود دارد سپس تقاطع فرودگاه حضرت امام خمینی (ره) با پلی به طول تقریبی 700 متر وجود دارد و پس از آن ایستگاه شماره (1) فرودگاه حضرت امام خمینی (ره) قرار دارد. ایستگاه شماره (2) این فرودگاه در Km 32+500 قراردارد و سپس مسیر به شهر جدید پرند می رسد. در مجموع پنج ایستگاه وجود
دارد. که در ابتدا قرار است حدود 32 کیلومتر مسیر تا فرودگاه حضرت امام خمینی (ره) و سپس 18 کیلومتر تا شهر جدید پرند ساخته شود.

ایستگاه های متروی شهر آفتاب و فرودگاه حضرت امام خمینی (ره) طراحی خاصی دارند که به ترتیب با طراحی نمایشگاه شهر آفتاب و فرودگاه حضرت امام خمینی (ره) هماهنگ است. این شکل خاص با هماهنگی سازمان های ذیربط انجام گرفته است.