سهم پروازهای ناوگان هوایی در آلودگی محیط زیست

امروزه یکی از دغدغه‌های مزمن جوامع بشری، آلودگی‌های زیست‌محیطی است که هوای تنفسی و سلامت جسمی و روحی آدمیان و دیگر گونه‌های چرخه حیات در کره زمین را مورد تهدید جدی قرار داده است. به همین دلیل از ده‌ها سال پیش، نهادها و سازمان‌های ملی و جهانی مدیریت و مهندسی محیط‌زیست را در دستور کار قرار داده‌اند و معاهداتی را در این زمینه به تصویب رسانده‌اند که کشورهای امضاکننده ملزم به رعایت آن‌ها هستند. واقعیت این است که برای دور کردن محیط‌زیست از تیررس آلودگی‌های متنوع و اغلب کشنده، ازجمله تولید زباله، آلودگی هوا و از بین رفتن تنوع زیستی، بدون آموزش و فرهنگ‌سازی و اصلاح ارزش‌های رفتاری، از افراد عادی گرفته تا نهادهای صنعتی و خدماتی که در این‌گونه آلودگی‌ها تاثیرگذار هستند، قوانین و مقررات تعریف شده در معاهدات بین‌المللی و ضوابط داخلی کشورها کاربرد بایسته خود را نخواهد داشت. هر چند برای دورکردن دامن محیط‌زیست از تهدید این آلودگی‌ها قوانین و مقررات سفت و سختی هم وضع شده باشد. برای حفاظت از محیط و سلامتی انسان‌ها و دیگر گونه‌های زیستی، همه تلاش‌ها باید در سطوح شخصی، دولتی، ملی و بین‌المللی یکپارچه و هماهنگ دیده شود. هر چند شاهد هستیم که حامیان، محیط‌بانان و دوستداران محیط‌زیست برای حفاظت از کره زمین و هوای گرداگرد آن به سهم خود همواره در تلاش بی‌وقفه هستند و بعضا جان خود را هم در این راه از دست می‌دهند.

در حال حاضر آلودگی‌های بسیاری چه در زمین و چه در هوا، محیط‌زیست ما را تهدید می‌کند. از آسیب‌پذیری لایه ازون ناشی ازگرم شدن زمین به دلیل وجود گازهای گلخانه‌ای گرفته تا دیگر مشکلات زیست‌محیطی نظیر از بین رفتن گونه‌های مختلف موجودات و نباتات و در نهایت آلودگی‌های صوتی در زمین و هوا هر یک سهم تخریب‌کننده‌ای درمیان آلاینده‌ها دارند. در این میان نباید از تاثیرگذاری بلا استثنای حمل و نقل در همه ابعاد در این آلودگی‌ها غافل بود و سهم آن را نادیده انگاشت. کشورهای پیشرفته امروزه به راهکارهای علمی و تکنولوژیکی متنوعی در این زمینه دست یافته‌اند. در شهرهای بزرگ هر روز برای کنترل آلودگی هوا محدودیت‌هایی صورت می‌گیرد؛ نظیر معاینه فنی و تعیین محدوده‌های عبور و مرور خودروها در کلان‌شهرها یا کنترل و اصلاح سوخت واحدهای تولید خودرو. در این گزارش به دنبال آلوده‌کننده‌ترین مد حمل‌و‌نقل هستیم تا به درستی دریابیم که برنامه‌ریزی‌های ما در مبارزه با این آلودگی‌ها به چه سمت و سویی باید حرکت کند.

     آلوده‌کننده‌ترین مد حمل‌ونقل در جهان، نخست حمل‌ونقل دریایی و سپس هوایی است، اما در ایران به دلیل آنکه سهم کوچکی از حمل‌ونقل ما با کشتی و هواپیما است، بیشترین مد آلوده‌کننده حمل‌ونقل جاده‌ای است، به‌خصوص اتوبوس‌های درون‌شهری و برون‌شهری و پس از آن، قطارها و هواپیماها و در آخر خودروها هستند که علت اصلی آن فرسوده بودن خودروها و سوخت غیراستاندارد است.

   در اروپا مهم‌ترین مؤلفه حمل و نقل مد هوایی است. در همین راستا یک کمپین بزرگ درخصوص تحریم خرید بلیت هواپیما در سوئد راه‌اندازی شد و علاوه بر آن اتحادیه اروپا و آژانس محیط‌زیست اروپا هر ساله به ایرلاین‌ها و کشورهای مختلف در این راستا هشدارهایی می‌دهند. سهم بیشتری از آلودگی جو یا اتمسفر قاره سبز متأثر از پروازهای متعدد است اما در ایران کمتر از پنج درصد از حمل‌ونقل با هواپیما صورت می‌گیرد و هنوز آن‌چنان قابل‌توجه و محسوس نیست. حمل‌ونقل دریایی آلوده‌کنندتر از حمل‌ونقل هوایی است. بر اساس گزارش UNEP (برنامه محیط‌زیست سازمان ملل) که در سال 2018 منتشر شد، اعلام شد که کشتی‌ها، آلوده‌کننده‌ترین مد حمل‌ونقل هستند و علاوه بر آلودگی هوا به محیط‌زیست و تنوع زیستی آبزیان دریا نیز خسارت وارد می‌کنند. مواد و زباله‌هایی که کشتی‌ها در دریا تخلیه می‌کنند و همچنین بقایای کشتی‌هایی که غرق می‌شوند، مهم‌ترین مؤلفه‌هایی هستند که محیط‌زیست دریا را آلوده می‌کنند.