سرمایه­ گذاری در صنعت هتلداری، چالش‌ها و موانع پیش‌رو

صنعت حمل و نقل آنلاین: در قرن بيست و يکم، پيشرفت فناوري موجب شد تا وقت انسان بيش از پيش آزاد شود و به تبع آن زمان بيشتري را صرف اوقات فراغت خود نمايد که سفر و گردش یکی از بخش‌های گذران این اوقات فراغت است. باتوجه به توسعه گردشگری در جهان امروزی می‌توان اين قرن را عصر صنعت گردشگري نامگذاری کرد. در عین حال، گردشگري به عنوان يکي از منابع درآمد و ايجاد اشتغال در سطح ملي مي‌تواند رهيافتي براي توسعه اقتصادي باشد. گردشگري

به­خصوص در زماني که سود فعاليت‌هاي ديگر بخش­هاي اقتصادي در حال کاهش باشد، جايگزين مناسبي براي آنها و راهبردي براي توسعه است.

هم­چنين بايد افزود که چرخه عظيم مالي که به طور غيرمستقيم حول محور صنعت گردشگري مي­چرخد، به مراتب بیشتر از درآمدهاي مستقيم بر اقتصاد جهاني تاثيرگذار است. درعین حال نمی‌توان از هزینه‌های مریی و نامریی که این صنعت به بخش‌های مختلف تحمیل می‌کند، چشم­پوشی کرد.

در این میان مجمع عمومی سازمان ملل سال ۲۰۱۷ میلادی را به‌عنوان سال جهانی “گردشگری پایدار؛ ابزاری برای توسعه” (International Year of Sustainable Tourism for Development) اعلام کرده‌است و این نامگذاری با پنج هدف اصلی، رشد اقتصادی پایدار و فراگیر، شمول اجتماعی، کاهش فقر و اشتغال، بهره‌وری منابع، تغییرات اقلیمی و حفاظت از محیط زیست، ارزش‌های فرهنگی، میراث و تنوع و درک مشترک، صلح و امنیت انجام شده است.

با توجه به اهمیت توسعه گردشگری پایدار و مفهوم آن و اتکا به یکی از ارکان اصلی توسعه گردشگری که بخش اقامت و هتل است، میزگردی تحت عنوان سرمایه­گذاری در صنعت هتلداری، چالش‌ها و موانع پیش‌رو با حضور دکتر فریبرز رییس‌دانا اقتصاددان و دبیر هیات کارشناسی ماهنامه، دکتر ابراهیمبای سلامی رییس هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی، دکتر جمشید حمزه زاده رییس جامعه هتلداران ایران، دکتر عرفان لاجوردی دکترای حقوق بین‌الملل و تنی چند از کارشناسان این حوزه در دفتر مجله برگزار شد.

این درحالی است که با وجود دعوت از معاونت سرمایه‌گذاری و معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و اعلام تایید حضور یکی از مدیران کل حوزه گردشگری در این نشست جهت پاسخگویی به سوالات و چالش‌های مطرح شده از سوی بخش خصوصی و کارشناسان فعال در حوزه گردشگری، هیچ­یک از مسوولان و کارشناسان دولتی در حوزه گردشگری در این نشست حاضر نشدند و در آخرین لحظات از انجام همکاری امتناع کردند. در ادامه مشروح آنچه توسط کارشناسان در این نشست مطرح شد را می­خوانید:

 

گردشگری یکی از صنایع رو به رشد جهان است و منبع مهمی برای کسب درآمد بسیاری از کشورها محسوب می‌شود. صنعت گردشگری با تمرکز ویژه بر مردم، از طریق ایجاد مشاغل مختلف، به جوامع محلی، حیاتی دوباره می‌بخشد. اما گردشگری پایدار از تمرکزی دوباره و سازگاری آن با شرایط موجود می‌گوید. باید بین محدودیت‌ها و استفاده از منابع توازنی یافت که تغییرات مداوم، نظارت و برنامه‌ریزی به ما این اطمینان را بدهد که گردشگری را می‌توان مدیریت کرد.

این میزگرد با صحبت­های دکتر فریبرز رییس‌دانا و اشاره به بحث “گردشگری پایدار” آغاز شد. وی در این خصوص گفت: برای تشریح گردشگری پایدار، نیازمند توضیح دقیق اصطلاح پایداری هستیم. اگر این توضیح و تشریح را داشته باشیم تکلیف خود را می‌دانیم که می‌خواهیم چه کنیم، کجا سرمایه‌گذاری کنیم و چگونه منابع ملی و امکانات جامعه را هدایت کنیم و چه توصیه‌هایی به کارشناسان، مردم عادی و مسوولان داریم. اگر بخواهیم از گردشگری بگوییم این مهم را می‌توان به سادگی توصیف کرد چراکه گردشگری عبارت است از سفرهایی که به قصد کار و تجارت انجام نمی‌شود بلکه این سفر به قصد رفاه و تفریح و اوقات فراغت اتفاق می‌افتد که می‌تواند شامل سفرهای داخلی، خارجی و ورودی شود.

این اقتصاددان با اشاره به آنکه پدیده فراغت امروزه تبدیل به مفهومی فراتر از نقطه مقابل کار شده است اظهار کرد: امروزه فراغت به عنوان بحثی در هستی انسان مطرح می‌شود. این درحالی است که در گذشته، افتخار این بود که از فراغت دور شوند چراکه گفته می‌شد نشانه تن­پروری است و حتی در دوره‌ای به عنوان پاداش به کار در نظر گرفته می‌شد. اما در فلسفه رادیکال و در فلسفه تحمیل علوم انسانی کاوش در شخصیت و هویت انسانی مطرح می‌شود که  فراغت پدیده سطحی و پاداش در قبال کار نیست بلکه هستی انسان است. انسان خلق شده تا به فعالیت‌های ارزشمند بپردازد و اثر هنری و علمی تولید کند. همه این امور جزو فراغت هستند. فراغت ضد کار نیست و تغییر نرم به نفع بالابردن ارزش­زایی واقعی برای انسان است. گردشگری نیز از این قاعده مستثنی نیست. این روزها هدف از گردشگری، فقط جذب افراد پولدار که بتوانند منشا درآمد و سود باشند نیست بلکه به وظیفه انسانی برای ارایه امکانات در جهت شکوفایی و بالندگی حیات انسانی تبدیل شده‌است و در این مورد، گردشگری و فراغت با یکدیگر همسو هستند.

رییس­دانا در ادامه با اشاره به گردشگری پایدار اذعان کرد: آنچه در حوزه گردشگری پایدار مطرح است، مفهوم پایداری است که جای بحث دارد. آنچه متداول است، تعریف پایداری در دانش توسعه اقتصادی مطرح شده و به سایر بخش­ها رسیده است. از آنجا که هر فعالیت بشری، هزینه‌های مریی و نامریی ایجاد می‌کند، موجب اختلال در منابع می‌شود و ضایعات به بار می‌آورد که از آن جمله می‌توان به آلودگی محیط­زیست اشاره کرد. بنابراین فعالیت­های توسعه‌ای و مولد، زمانی موجه است که به قدر کافی درآمد داشته باشد تا به جبران ضررها و خسارت­هایی که ایجاد کرده بپردازد.

او معتقد است از چندین سال پیش تاکنون این بحث مطرح است که درآمد خالص یک فعالیت فقط عبارت از کسر هزینه‌های پولی از محل درآمد نیست بلکه عبارت است از کسر هزینه‌های مختلفی که آن فعالیت در جامعه بشری به بار می‌آورد.

این اقتصاددان با اشاره به آنکه اگر چنین کنیم می‌شود پایداری ولی در تعریف جدیدتر، پایداری مفهوم عمیق‌تری پیدا کرده است افزود: به این معنا که هزینه را فقط بر اساس هزینه ریالی تصور نکنیم بلکه هزینه‌های انسانی، از دست رفتن فرصت­های انسانی، کرامت و شرافت انسانی و محیط­زیست به نفع آیندگان و به نفع نسل­های آینده مطرح است. اگر فعالیتی، محیط­زیست را از اختیار نسل‌های آینده خارج کند با وجود آن که نمی­توانیم آن را ببینیم، اما هزینه‌ای است که پرداخت می‌کنیم. بنابراین پایداری مفهومی گسترده‌تر پیدا کرده است.

رییس­دانا با تاکید برآنکه گردشگری پایدار مسوولیت بیشتری را بر دوش فعالان، مدیران و مسوولان گردشگری قرار می‌دهد گفت: این مسوولیت به ما گوشزد می‌کند که به سادگی به جذب گردشگر، ایجاد درآمد و ایجاد شغل ناشی از آن توجه نکنند بلکه به آثار منفی که گردشگری در زندگی اجتماعی و اقتصادی ایجاد می‌کند نیز بنگرند. آثار منفی این امر بر نسل­های آینده و امنیت اجتماعی باید مورد توجه قرار گیرد. البته توسعه گردشگری فقط با آثار منفی همراه نیست چراکه گردشگری موجب تبادل فرهنگی و ارتباط بین انسان­ها می‌شود و از این امر می‌توان به عنوان آثار مثبت یاد کرد تا بتوانیم ترازنامه واقعی گردشگری را در جامعه شناسایی کنیم. ­در دنیا نگاه‌های مختلف به موضوعات محیط­زیستی داریم. گاهی با نگاهی مانند نظر ترامپ به موضوعات محیط زیست روبه رو می‌شویم که می­گوید: “من این حرف‌ها حالیم نیست و اگر فلان قرارداد محیط­زیست را امضا کنم فلان میلیون دلار به ضرر اقتصاد ما می‌شود و شغل­هایمان را از دست می‌دهیم از این رو هیچ تعهدی را در قبال محیط زیست بر عهده نمی‌گیرم چون تعهد اصلی من در خصوص حقوق ساکنان و مردمان آمریکاست”. این صحبت­ها ظاهر احساساتی دارند و این­گونه به نظر می‌رسد که نباید در چنین اموری مداخله کرد. این درحالی است که پدیده‌های جهانی به همه مردم جهان ارتباط دارد.

نشریه “گردشگری پایدار” به عنوان رسانه‌ای مسوول در مقابل افکار عمومی این دریچه را ایجاد کرده‌است تا کارشناسان امر بتوانند با بیان نظرات خود، جنبه‌های مختلف گردشگری پایدار را مورد بررسی قرار دهند. گردشگری باید درآمدزایی، اشتغالزایی و استفاده از منابع را در پی داشته باشد اما جا دارد آثار منفی و مثبت ناپیدایی که گردشگری در جامعه ایجاد می‌کند را هم به صورت منطقی و شجاعانه و شفاف مطرح کنیم تا برای آیندگان از قید خیال­پروری نجات پیدا کنیم.

**تاملی بر گردشگری و مفهوم پایداری

این نشست تخصصی با صحبت­های دکتر ابراهیمبای سلامی رییس هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی ادامه یافت.

او با اشاره به مفاهیم جدی و اصلی مانند گردشگری و پایداری گفت: مفهوم گردشگری از آنجا که به حرکت نظام‌مند انسان‌ها و تعریف فرآیند میزبانی و مهمانی به عنوان یک موقعیت تجاری وسیع متصل است، درخور اندیشه و تحقیق بیشتری است. گردشگری مفهومی است که نمی‌توانیم به سادگی از آن عبور کنیم بلکه باید آن را بشناسیم.

ابراهیمبای سلامی در ادامه مفهوم گردشگری را در دو سطح مورد بررسی قرار داد و گفت: مفهوم گردشگری عبارت است از پدیده اجتماعی به عنوان گردشگری که در جهان مدرن بعد از طی مراحل جهانگردی اتفاق افتاده است. چراکه عمر جهانگردی به سر آمده و می‌توان گفت برادران امیدوار از آخرین جهانگردان بودند و بدون مقصد معین، بدون بلیط و هزینه مشخص در مسیرهای مختلف حرکت و به کشورهای مختلف سفر می­کردند. در جامعه مدرن، بزرگترین پدیده اجتماعی گردشگری است. چراکه تاکنون سابقه نداشته ‌است بیش از یک میلیارد و دویست میلیون نفر در قالب تورهای منظم در تعاملی مسالمت­آمیز برای فرار از یکنواختی و برای به­دست آوردن آرامش، ماجراجویی و لذت بردن و تفریح و … حرکت کنند و مجدد به وطن خود بازگردند. از این روست که امروزه صنعت گردشگری تبدیل به مهم­ترین صنعت جهان شده است.

او با اعتقاد به اینکه گردشگری به محور تحولات نظام اجتماعی تبدیل شده است اظهار کرد: در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی وارد فضای دیگری می­شویم که ناشی از تحول در ساختار تولید است. وقتی بشر فعالیت­های خود را از کشاورزی به صنعت و از صنعت به خدمات گسترش می‌دهد، شاهد آن هستیم که در آخرین تغییری که در ساختار تولید اتفاق می‌افتد، نظام اقتصادی را وارد پارادایم­های جدید می‌کند.

این فعال گردشگری ادامه داد: در درجه اول با پدیده‌ای وسیع به نام گردشگری روبه­رو هستیم با کارکردهای مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و در درجه دوم توجه ما به صنعت گردشگری است. صنعت گردشگری موقعیت میهمانی و میزبانی را به فرصت تجاری تبدیل کرده است.

ابراهیمبای سلامی با اشاره به مطالعات انجام شده و با نقد تئوری‌های موجود در گردشگری ادامه داد: در سال 1385 تئوری به دنیا ارایه کردم که صنعت گردشگری را دوباره باید تعریف کنیم. هرچند در ایران خیلی درباره گردشگری حرف می‌زنیم اما شناخت درستی از گردشگری که پدیده مبهم و تاثیرگذار است نداریم و از ارایه برنامه­هایی که اثرگذار باشند خبری نیست.

او با تقسیم صنعت گردشگری در شش مولفه اصلی خاطرنشان کرد: به عمد این تئوری شش­گانه را مطرح می‌کنم چراکه باید بدانیم صنعت گردشگری بخشی از فرآیند و پدیده گردشگری است. مراد از برنامه­ریزی و توسعه این است که بتوانیم آن را به تحول اقتصادی و ساختار تولید ربط دهیم. در تئوری مولفه‌های شش­گانه می‌توان به جاذبه‌های فرهنگی، طبیعی، خدماتی و صنعتی، حمل­ونقل (هوایی، ریلی، زمینی و دریایی)، اقامت و هتل، پذیرایی، رستوران و غذا، بازار، خرید سوغات و صنایع­دستی، خدمات اختصاصی در صنعت گردشگری اشاره کرد.

در این میان مولفه اقامت و هتل در حوزه گردشگری اهمیت بسیار زیادی دارد چراکه بیش از90 درصد صنعت گردشگری در حوزه اقامت می‌گنجد. رییس هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی با بیان این صحبت­ها افزود: این حوزه در ایران به شدت با کمبودهایی روبه­روست که در بخش ساختار شاهد آن هستیم و امکان بازاریابی را از ما گرفته است. این امر ما را در فرآیند سنتی و تقاضامحور قرار داده ‌است و کمتر امکان عرضه محوری و ارایه به بازارهای جهانی و حتی منطقه‌ای را داریم.

ابراهیمبای سلامی با اشاره به آنکه این موضوع در طرح صد هتل، صد کسب وکار و سایر طرح‌ها مورد بررسی قرار گرفته است خاطرنشان کرد: این درحالی است که عرصه تنگ اقامت در ایران و نگاه سنتی و محدود به صنعت گردشگری سبب شده حتی در بهترین مقاصد سفر مانند اصفهان، تهران، مشهد، تبریز، همدان و سنندج نتوانیم در بازار جهانی، بازاریابی و تبلیغات مناسب داشته باشیم.

به اعتقاد او هرچند بحث هتل­سازی در حوزه گردشگری اهمیت دارد اما نمی‌توان از بخش سوغات و خرید صنایع دستی چشم پوشی کرد چراکه بر اساس مطالعات انجام شده هرگاه درآمد گردشگران بیش از 30 هزار دلار در سال باشد، دو سوم هزینه سفر، خرید است. به این معنا که بخش تامین بلیط و اقامت برای گردشگرانی که از طبقه متوسط روبه بالا هستند، در زمره هزینه‌های جزیی آنها قرار می‌گیرد و خرید اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. همچنین در حوزه گردشگری به صورت اختصاصی به راهنمایان گردشگری، بانک، بیمه ،تورآوران، IT و  ICT، آموزش و… نیاز داریم.

ابراهیمبای سلامی در تکمیل تعریف گردشگری پایدار، به توسعه پایدار اشاره کرد  و گفت: توسعه پایدار، پارادایم مشخصی است که طی سی سال اخیر در دنیا مطرح شده است. آنچه در صنعت گردشگری اهمیت دارد این است که علاوه بر حفظ منابع مادی و معنوی جامعه برای نسل­های آینده، ارتقا و تعالی آنها نیز در نظر گرفته شود. باید رویکردی اقتصادی به تعالی فرهنگ داشته باشیم. آنچه از میراث فرهنگی فاخر ما باقی مانده، ایران را به کشور موزه تبدیل کرده است. آنچه ما باید انجام دهیم این است که باید فرهنگ، هنر و اقتصاد را توامان به کار گیریم تا بتوانیم شرایط بهتری فراهم کنیم.

او ادامه داد: در بحث گردشگری پایدار، مشارکت محلی و ملی از گزینه­های اساسی است. گردشگری باید بر حسب آمایش سرزمین، توسعه مقاصد، احیای جاذبه­های نهان و نیمه­نهان کشور توسعه یابد تا بتوانیم از کارکردهای اصلی صنعت گردشگری استفاده کنیم.

به اعتقاد این فعال گردشگری باید به پنج کارکرد صنعت گردشگری نیز توجه داشت که یکی از این کارکردها، افزایش درآمد است. چنانکه تا سال 2020، از درآمد ناشی از فروش نفت و خودرو نیز بیشتر خواهد شد. چراکه درآمد ناشی از صنعت گردشگری، مستقیم به مردم می­رسد درحالی که درآمد ناشی از نفت، به صورت مستقیم اول به دولت می­رسد و پس از توزیع آن توسط دولت و تلاش مردم و شرکت­ها، اندکی از آن بودجه به جامعه تزریق می­شود.

او ادامه داد: دومین کارکرد صنعت گردشگری، ایجاد اشتغال است. اشتغال وسیع که از هر 10 شغل ایجاد شده در جهان، یک شغل در حوزه گردشگری است. کارکرد سوم، عدالت گستری است چراکه صنعت گردشگری هم برای سرمایه­دار و کارآفرین فرصت سرمایه­گذاری در هتل، ایرلاین، حمل و نقل، رستوران، بانک و بیمه فراهم می­کند هم برای طبقات متوسط، فرصت مدیریت و ارایه خدمات ایجاد می­کند. برای طبقات فقیر نیز امکان اشتغال و استفاده از فرصت­های موجود و ارایه خدمت در ابعاد مختلف به­وجود می­آورد. بنابراین صنعتی عدالت گستر است.

ابراهیمبای­ سلامی خاطرنشان کرد: گردشگری، صنعت فقرزدا نیز هست چراکه در هر منطقه­ای گسترش پیدا کرده است، هر کس با تلاش خود توانسته کار به دست آورد. پایداری و حفظ محیط زیست نیز از دیگر کارکردهای صنعت گردشگری است.

او با اشاره به آنکه در گردشگری، بازدید از اماکن و جاذبه‌ها را می‌فروشیم تصریح کرد: مخاطبان حرکت می‌کنند و از جاذبه­ها بازدید می‌کنند. در واقع مانند نفت و صدور پنبه، آهن و سیمان، کالای فیزیکی به صورت عمده از کشور صادر نمی­شود بلکه دیدار از یک جاذبه یا فرهنگ و آداب و رسوم را به گردشگر فروخته­ایم. این امر ارتقای اثرات فرهنگی، اجتماعی و تعامل با مردمان مختلف را به همراه دارد و در عین حال اثرات اقتصادی نیز دارد.

 

**اعمال نگاه‌های سلیقه‌ای در گردشگری

دکتر جمشید حمزه­زاده رییس جامعه هتلداران ایران دیگر سخنران این نشست تخصصی بود که با نگاهی اجرایی‌تر به مقوله توسعه گردشگری پایدار پرداخت و گفت: برای آنکه بتوانیم در صنعت گردشگری و صنعت هتلداری به توسعه پایدار برسیم حتما باید اقداماتی در حوزه زیرساخت گردشگری، نرم­افزارها و سخت­افزارها انجام دهیم.

او ادامه داد: برای آنکه بتوانیم در حوزه گردشگری به توسعه پایدار برسیم، استراتژی مشخص نداریم. هرچند ممکن است برنامه‌های پراکنده‌ای در این خصوص داشته باشیم اما برنامه‌ جامعی نداریم که کشور بر اساس آن تمام فعالیت­ها و امور را هدایت کند. این امر سبب شده تا با تغییر رییس، مدیران و معاونان سازمان میراث، فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، با نگاه­های سلیقه­ای آنها در اداره امور روبه رو شویم. اگر برنامه‌ای مدون و مشخص در این خصوص داشتیم، این برنامه می‌توانست سلیقه و نگاه مدیران را جهت دهد. نگاه‌های سلیقه‌ای سبب شده تا آسیب‌های بسیار زیادی به گردشگری وارد شود.

حمزه­زاده تصریح کرد: عمر مدیریت در حوزه گردشگری کوتاه است از این­رو، مدیران سعی می‌کنند برای آنکه در مدت کوتاه مدیریت خود عملکردی خوب از خود نشان دهند، فعالیت­های سلیقه‌ای را انتخاب کنند. در عین حال شاهد پراکندگی در اجرای توسعه گردشگری در کشور هستیم چنانکه در تمام دنیا محوریت توسعه گردشگری، توسعه و ساخت هتل است این درحالی است که مشاهده می‌کنیم، سازمان میراث و گردشگری برنامه­هایی را در جهت تضعیف صنعت هتلداری اجرا می‌کند.

رییس جامعه هتلداران ایران با اشاره به اجرای طرح خانه­مسافرها از این طرح به عنوان یکی از برنامه­های سازمان میراث و گردشگری نام برد که جهت تضعیف صنعت هتلداری اجرا شده است و افزود: در اوایل امر خانه­مسافرها به صورت غیررسمی فعالیت می‌کردند اما سازمان میراث و گردشگری با بازنگری آیین­نامه ایجاد، اصلاح و تکمیل و درجه بندی اقامتگاه­های گردشگری، با نگاه صددرصد دولتی، بخشی تحت عنوان خانه­مسافر را به اقامتگاه‌های گردشگری اضافه کرده است که مخل کیفیت خدمات است. این امر سبب می­شود تا هتل­ها به شدت آسیب ببینند و خدمات اقامت کاهش یابد. مسافران نیز بلاتکلیف خواهند ماند.

حمزه­زاده در توضیح این امر ادامه داد: در خصوص خانه­مسافرها شاهد هستیم که در یک اتاق 10 نفر اقامت دارند که از لحاظ بهداشت، ایمنی و … مشکل دارد چراکه خانه­مسافرها ضوابط ایمنی ندارند. در کنار این امر چون نظارتی وجود ندارد، شاهد وقوع هنجارهای اجتماعی و فرهنگی بسیار زیادی هستیم که در خانه­مسافرها اتفاق می­افتد. دراین خصوص نیز مستندات بسیار زیادی در دست داریم که قابل ارایه است. در خانه­مسافرها نیازی به ارایه شناسنامه نیست و این امر امکان اقامت افراد مختلف حتی تروریست­ها را ساده می­کند. این در حالی است که هتل تابع قوانین و مقررات است و محدودیت پذیرش افراد را دارد.

رییس جامعه هتلداران ایران ادامه داد: با توجه به فعال شدن خانه­مسافرها و سوق یافتن گردشگران برای اقامت در این مراکز، هتل­ها برای آنکه بتوانند با قیمت ارایه شده رقابت داشته باشند و بازار و مسافران خود را از دست ندهند، از کیفیت خدمات می­کاهد و به جای آنکه به سمت ارتقای کیفیت خدمات در هتل­ها برویم، این امر سبب کاهش کیفیت می­شود.

به گفته او نه تنها درخصوص اقامت و فعالیت مراکز اقامتی متعدد بلکه در حوزه سرمایه­گذاری در صنعت هتلداری نیز با مشکلاتی روبه­رو هستیم چراکه در درجه نخست، احداث هتل در ایران بر اساس مطالعات نیازسنجی نیست. هرچند ممکن است مطالعاتی محدود درخصوص پروژه­هایی محدود انجام شده باشد اما این امر کلی و به صورت ملی نیست. به طور مثال در زمانی شاهد افزایش تعداد زایران در مشهد بودیم. این امر سبب شد تا سرمایه­گذاران به سمت ساخت هتل در مشهد روی آورند و اکنون با وجود فعالیت 170 هتل در مشهد، 200 هتل و هتل آپارتمان دیگر در دست احداث است. این درحالی است که ضریب اشغال هتل­های مشهد طی دو سال گذشته، 30 درصد کاهش یافته است. این امر درخصوص تهران نیز صدق می­کند چنانکه موارد بسیار زیادی اتفاق افتاده است که در زمان برگزاری همایش‌ها در زمان پرمسافر، ظرفیت هتل­ها تکمیل است و گردشگران به دلیل نبود هتل در خانه­ها اقامت داده شده­اند. اگر مطالعات بر اساس نیازسنجی انجام گیرد، می­توانیم به سرمایه­گذار جهت دهیم و در عین حال نیاز است تا مشوق­ها و حمایت­های تشویقی درخصوص مناطقی اعمال شود که طبق مطالعات نیازمند جذب سرمایه­گذار هستند.

به اعتقاد رییس جامعه هتلداران ایران، دولت در پرداخت تسهیلات محدودیت دارد و اگر مطالعات نیازسنجی به صورت ملی انجام شود، این تسهیلات در مناطق مورد نیاز صرف خواهد شد.

حمزه­زاده افزود: بعد از انقلاب، در تهران کلا دو هتل 5 ستاره توسط بخش خصوصی ساخته شده است. این درحالی است که طی این سال­ها شاهد ساخته شدن هایپراستارها و مگامال‌های متعدد بودیم. چراکه ساخت هتل در ایران توجیه اقتصادی ندارد.

این فعال گردشگری در توضیح نبود توجیه اقتصادی برای ساخت هتل در ایران گفت: در درجه نخست، زمین خیلی گران است در حالی که در قوانین عنوان شده است که شهرداری­ها موظف هستند با نرخ کارشناسی شده زمین را به سرمایه­گذار هتل ارایه دهند اما این اتفاق نمی‌افتد. در درجه دوم شاهد آن هستیم که سرمایه­گذار، درصدی از سرمایه را تامین و مابقی را در قالب تسهیلات بانکی دریافت می‌کند. در حالی­که با توجه به محدودیت ارایه تسهیلات بانکی، از بیست سرمایه­گذار، تنها دو نفر از آنها موفق به دریافت تسهیلات دولتی می‌شوند. از این­رو سایر سرمایه­گذاران ناچار می‌شوند از تسهیلات بانک­های خصوصی با بهره 32 درصد استفاده کنند. ساخت هتل با بهره 30 و 32 درصد به هیچ وجه توجیه ندارد.

رییس جامعه هتلداران ایران معتقد است: در عین حال هتلدار ناچار است 30 تا 35 درصد از فروش خود را به عوارض مختلف اعم از مالیات بر ارزش‌ افزوده، شهرداری و … اختصاص دهد. با جمع این درصدها به این نتیجه می‌رسیم که هتل­سازی در ایران توجیه ندارد و درعین حال نرخ هتل­ها و اقامت افزایش می‌یابد.

او با اشاره به اینکه یکی از سیاست­های مطرح شده این است که سرمایه­گذاران خارجی را جذب کنیم و حتی همایشی برای جذب این سرمایه­گذاران برگزار شده گفت: تا چه اندازه توانستیم از حاصل آن بهره بجوییم و به نتیجه برسیم؟ سرمایه­گذار اعلام علاقه می‌کند و می‌خواهد یک میلیون دلار بیاورد درحالی که در مرحله نخست در انتقال پول با مشکل روبه­رو می­شود. در مرحله بعد با نرخ­های دولتی روبه­رو می­شود و می­گوید با توجه به نرخ­های دولتی این امر برای او توجیه ندارد. نرخ باید آزاد باشد و بر اساس عرضه و تقاضا مشخص شود. بازار باید تعیین کننده قیمت­ها باشد. این امور سبب فرار سرمایه­گذار می­شود. باید به سمت آزادسازی نرخ برویم.

به گفته حمزه­زاده، ترکیه برای رفع مشکلات این­چنینی، دو نوع استاندارد را در نظر گرفته است، چنان­که برخی هتل­های ترکیه دارای استاندارد داخلی و برخی دیگر استاندارد بین­المللی هستند. ایران نیز همچنان درخصوص ضوابط استانداردسازی با مشکل روبه­روست. همه این امور سبب می­شود تا سرمایه­گذاران رغبت کمتری داشته باشند.

**گردشگری پراکنده یا گلخانه‌ای

عرفان لاجوردی دکترای حقوق بین‌الملل نیز از دیگر حاضران این نشست تخصصی با طرح سوالاتی از جمله اینکه تراز ما در گردشگری مثبت است یا منفی؟ گردشگر فرست هستیم یا گردشگرپذیر؟ صحبت­های خود را آغاز کرد و گفت: ایران، اساسا کشوری گردشگر فرست است و تراز گردشگری آن منفی است. اگر درخصوص توسعه گردشگری و توسعه پایدار صحبت می­کنیم و به توجیه اقتصادی ساخت هتل و هتلداری اشاره می­کنیم، باید به سوال دیگری هم پاسخ دهیم که این صحبت­ها در مقایسه با چه صنعتی بیان می­شود؟ اگر سرمایه­ای که برای حوزه گردشگری در نظر گرفته­ایم در حوزه IT صرف ­شود، چه نتیجه­ای حاصل

می­شود؟ آیا بهتر است یا خیر؟ اینکه صرفا چیزی در دوره­ای از تاریخ مد شود و بگوییم بسیاری از کشورهای دنیا در حوزه گردشگری رشد کرده­اند و ما هم بدون آنکه شرایط خود را در نظر بگیریم، به سراغ توسعه گردشگری برویم، جای سوال دارد و با مشکل روبه­روست.

او با اعتقاد برآنکه توسعه اقتصادی پایدار مبتنی بر بازارهای خارجی استراتژی اشتباهی است گفت: نمی­توانیم سیاست تولیدی را بر مبنای تولید کالایی بگذاریم که بخواهیم صادر کنیم. هتل می­سازیم تا خارجی­ها به ایران سفر کنند. تحقق این امر به عناصر بسیار زیادی بستگی دارد که البته بسیاری از این عناصر را نداریم. بسیاری از کشورهایی که در حوزه گردشگری موفق هستند و بازار گردشگری داخلی ندارند و از خارج از کشور گردشگر می­پذیرند، دولت کشور نیستند بلکه منطقه یا کشوری هستند که ارتباطاتی باز دارند به طور مثال در داخل اتحادیه اروپا قرار دارند. این درحالی است که ایران نه دولت شهر است و نه ارتباطات باز با تمام کشورهای دنیا دارد. در چنین شرایطی نمی­توان درخصوص سرمایه­گذاری در حوزه گردشگری با خیال آسوده اقدام کرد. به نظر می­رسد، سیاست درست در کشور ما، گردشگری است که اگر توریست خارجی هم جذب می­کند از سرریز گردشگری داخلی تغذیه می­کند.

به گفته لاجوردی، در ایران شاهد توسعه گردشگری داخلی هستیم، با این وجود این مهم را کنار گذاشته‌ایم و به دنبال جذب گردشگران خارجی هستیم. اگر نتوانیم گردشگری داخلی را توسعه دهیم و استاندارد کنیم، بعد از سرریز آن برای گردشگر خارجی استفاده کنیم، قطعا صنعت گردشگری به سمت ورشکستگی می­رود. هتل نباید حسابش بر این مبنا باشد که حتما گردشگر از خارج از کشور در آن اقامت داشته باشد. این امر نه تنها در حق مردم ایران جفاست بلکه ثبات اقتصادی را هم از صنعت گردشگری می­گیرد.

او با تاکید بر آن که سیاست ما در حوزه گردشگری روشن نیست تصریح کرد: این امر که ما به دنبال سیاست بسته یا باز در حوزه گردشگری هستیم، هنوز مشخص نیست. به طور مثال در آسیای جنوب شرقی وقتی به برنامه گردشگری نگاه می­کنیم اینگونه نیست که گردشگر در سطح شهر پخش باشد بلکه مناطقی به صورت گلخانه‌ای ایجاد شده و گردشگر را برای بازدید، فقط به این نقاط می‌برند و گردشگر با سایر اقشار جامعه در ارتباط نیست. یا اگر به اسپانیا و بارسلون سفر می­کنیم شاهد پراکندگی گردشگران در سطح شهر هستیم. این دو سیاست از یکدیگر جداست. ما هنوز سیاست مورد نظر توسعه گردشگری ایران را در نظر نگرفته­ایم تا بتوانیم بر مبنای آن به سرمایه­گذاری و ساخت هتل اقدام کنیم.  آیا قصد ما این است که گردشگری را به صورت گلخانه­ای و در مناطقی خاص گسترش دهیم یا آنکه قصد داریم در سطح شهر و کشور پراکنده باشند؟

لاجوردی تصریح کرد: درعین حال اگر می‌خواهیم گردشگری خارجی را جذب کنیم، نباید از نقش دولت در توسعه اقتصادی و تجارت چشم­پوشی کنیم. چه میزان درخصوص روابط با کنسولگری­های خارجی در ایران کار کرده­ایم و تا چه اندازه حمایت کنسولی گردشگران خارجی را به همراه داریم؟ اینکه بگوییم در ایران کسی گردشگران خارجی را نمی­گیرد و نمی­زند یک بحث تبلیغاتی است و اینکه تا چه اندازه بتوانیم به گردشگران خارجی اطمینان خاطر دهیم و اینکه اگر کوچک­ترین مشکلی برای آنها در تهران به­وجود بیاید، تا چه اندازه کنسولگری خدمات مورد نیاز گردشگر را ارایه می­دهد یک بحث دیگر است. از دیگر سو بازاری که به آن توجه نمی­کنیم گردشگران ایرانی خارج از کشور هستند. تا چه اندازه در راستای اهداف سفر گردشگران ایرانی به خارج از کشور در مقاصد مورد نظر سرمایه­گذاری کرده­ایم؟ چه میزان حمایت کنسولی در حمایت از گردشگر ایرانی در خارج از کشور داریم؟

به اعتقاد این حقوقدان، ما به لحاظ جغرافیایی منطقه‌ای بسته داریم و مباحث گردشگری و سرمایه­گذاری را فقط در میان مرزهای خود مورد بررسی قرار می­دهیم این درحالی است که سرمایه­گذاری و گردشگری شامل موضوعات داخلی و خارجی می­شود. ما برای هیچکدام از این بخش­ها برنامه مدون و مشخصی نداریم و تنها به بخش فانتزی موضوع توجه کرده­ایم.

او در ادامه با اشاره به حوزه هتلداری و سرمایه­گذاری در این حوزه متذکر شد: سرمایه­گذاری در حوزه هتلداری همانند سایر حوزه­ها، با گسترش قراردادهای PPP (مشارکت بخش خصوصی و دولتی) محقق می­شود. در مشارکت بخش دولتی و خصوصی چند نکته اساسی را باید بپذیریم. نخست آنکه، طرف قراردادهای این­چنینی، دولت است نه شرکت­های دولتی. یعنی افرادی که اختیار دادن زمین و مجوز را دارند، نه سازمان شبه­دولتی که مالک زمین است و ارتباطی هم با دولت دارد. یکی از دلایلی که در پروژه­های این­چنینی موفق نیستیم این است که دولت طرف قرارداد نیست و سرمایه­گذار را به عنوان صاحب امتیاز به رسمیت نمی­شناسد و مجوزی هم نمی­دهد. به این معنا که دولت نه زمین می­آورد، نه مجوز و سپس به طرف قرارداد می­گوید من تو را تشویق می­کنم که سرمایه­ات را بیاوری. اگر نتوانیم در چنین پروژه­هایی بهای زمین را به صفر برسانیم، اقتصادی و به صرفه نخواهد بود. تنها کسی که می­تواند بهای زمین را به صفر برساند، دولت است. اتفاقا دولت نباید به زمین به عنوان منبع درآمد نگاه کند و بخواهد زمین و مجوز را بفروشد بلکه باید زمینه را برای حضور سرمایه­گذاران مهیا و سهم خود را از سود حاصله دریافت کند. با توجه به آنچه در ایران در جریان است هر پروژه­ای که با زمین در ارتباط باشد موفق نخواهد شد مگر آنکه روند تغییر کند.

لاجوردی با اشاره به آنکه تعرفه­های دولتی از دیگر مواردی است که منطق سرمایه­گذاری در ایران را زیر سوال می­برد یادآور شد: در قراردادهای PPP، بر اساس مطالعات انجام شده توسط سرمایه­­گذار، زمین و مجوز در اختیار او قرار داده می­شود و عنوان

می­شود، ریسک تجاری این سرمایه­گذاری با سرمایه­گذار است و اگر نتواند خدمات بفروشد، دولت تضمینی در قبال این امر ندارد. این درحالی است که در ایران، دولت با دست گذاشتن بر روی قیمت­گذاری، نرخ­های خود را به سرمایه­گذار تحمیل می­کند. این امر سبب می­شود تا تمام قراردادهای PPP با مشکل روبه­رو شوند. قیمت­گذاری دولتی با مقوله پذیرش ریسک تجاری توسط    سرمایه­گذار جور در نمی­آید.

این حقوقدان با اعتقاد برآنکه سرمایه­گذاری در ایران توجیه اقتصادی ندارد اظهار کرد: اگر به سرمایه­گذار بگوییم سرمایه خود را به ریال وارد مرزهای ایران کند و سالی20 درصد سود آن را دریافت کند و20 سال از این سرمایه­گذاری بهره­برداری کند، نخستین سوالی که می­پرسد این است که20 سال پیش دلار در ایران چند بود؟ هرچند مسوولان سعی دارند جلوی افزایش نرخ ارز را بگیرند اما با پرش­های ناگهانی نرخ ارز در بازار روبه­رو هستیم و این امر سبب می­شود تا برنده کسی باشد که ارز خود را به چیز دیگری  به خصوص ریال تبدیل نکند. در نظر بگیرید که اگر20 سال پیش کسی ارز خود را تبدیل به ریال کرده باشد، کار کرده باشد و بخواهد امروز ریال خود را به ارز تبدیل کند، نفع برده یا کسی که کار نکرده و فقط ارز را پیش خود نگاه داشته؟ ثابت نگاه داشتن قیمت ارز و نوسان­زایی ناگهانی آن سبب شده تا هیچ­یک از سرمایه­گذاری­ها در ایران توجیه اقتصادی نداشته باشند. اگر داشت، هیچ ایرانی به دنبال آن نبود که بگوید بهترین حالت این است که درآمد ارزی داشته باشم.

او ادامه داد: مقوله مالیات، مالیات برارزش افزوده، تامین اجتماعی، عوارض و … هم از دیگر مشکلات پیش روی سرمایه­گذار و

هتل­دار است که در زمره موضوعات کلان اقتصاد ایران می­گنجد و در گردشگری، راه و سایر حوزه­ها تاثیرگذار است.

به گفته این حقوقدان، در زمینه هتلداری سیاست درستی برای اجرای قراردادهای PPP نداریم و معضلاتی که در خصوص سیاست کلان اقتصاد کشور وجود دارد ما را با بن­بستی روبه­رو کرده است و با کلی بافی­هایی که در خصوص جاذبه­های منحصر به فرد ایران انجام می­شود راه به جایی نمی­توان برد.

**اهمیت به رفاه گردشگر

این نشست تخصصی در دور دوم با تاکید بر چالش­ها و فرصت­های سرمایه­گذاری در حوزه هتل­داری ادامه یافت و رییس­دانا با اشاره به آنکه بهای هتل در ایران بالاست گفت: اگر هتل­دار بخواهد ارزان بفروشد کسی جلوی او را نمی­گیرد. وقتی هتل­دار به بازار دل می­بندد دیگر نباید اقتصاددان و دولت را مقصر بداند بلکه باید برود و حق خود را از بازار بگیرد. وقتی بازار به نفع هتل­دار نیست، اقتصاددان و دولت چه کاره هستند؟ در این میان دلایلی وجود دارد که ناامنی یکی از دلایل آن است. آثار منفی ناامنی متوجه بخش­های متعددی از جمله هتل­داران است. از این رو نیاز است تا هتل­داران در این خصوص وارد عمل شوند و با دولت در مورد برقراری امنیت بحث کنند.

او اظهار کرد: از دیگر سو هتل­داران از مواردی به عنوان مانع توسعه هتل­داری یاد می­کنند که یکی از بخش­های حمایتی دولت از قشر نیازمند است. دولت دوست دارد برای قشر نیازمند شرایط اقامتی درست کند که برای آنها قابل دسترس باشد. چرا هتل­داران می­گویند دولت نباید خدمات رفاهی ارایه دهد زیرا شغل ما در خطر قرار می­گیرد؟ چرا هتل­داران می­گویند خانه­مسافرها مانع فعالیت آنها هستند؟ اینکه بیمارستان خصوصی بگوید چرا بیمارستان­های دولتی فعال هستند معنا ندارد. وظیفه دولت تامین سلامت و نیازهای مردم است.

از دیگر تناقضاتی که رییس­دانا به آن اشاره کرد این مورد بود که چرا دولت باید به سرمایه­گذار زمین دهد و ادامه داد: چرا دولت برای خانه­سازی و اختصاص ملک به مستمندان زمین اختصاص ندهد و آن­ را به هتل­دار بدهد؟ چرا زمین را به صورت رایگان برای ساخت سالن تئاتر یا زمین بازی بچه­ها اختصاص ندهد؟ پس همه حق دارند چنین درخواستی از دولت داشته باشند. هتل­داران از یک سو می­خواهند دولت، زمین و تسهیلات در اختیار آنها بگذارد و از دیگر سو می‌خواهند در قیمت­گذاری دخالت نکند. این دو با یکدیگر جور در نمی‌آید.

به عقیده این اقتصاددان، بهتر است فعالان حوزه گردشگری و هتل­داران با دولتمردان وارد مذاکره شوند و در عین حال پشتوانه علمی خود را داشته باشند و به صورت هماهنگ سخن بگویند و نیز حمایت مردم را جلب کنند. اگر خواسته­های هتل­داران اینگونه در جامعه مطرح شود که به زیان مردم است و حقی از گردشگران ضایع می­کند، آنگاه دیگر نمی­توانند به توسعه بیاندیشند. باید مسیری را در خصوص توسعه گردشگری و هتل­داری پیشنهاد کنیم که فقط سود سرمایه­گذار در آن مطرح نباشد بلکه رفاه مصرف کننده که همان گردشگران هستند نیز مد نظر قرار گیرد.

** صد هتل صد کسب و کار

ابراهیمبای سلامی نیز با اشاره به نظرات متفاوتی که در خصوص سرمایه­گذاری در حوزه گردشگری وجود دارد گفت: در جلسات متعددی که شرکت می­کنم در عین بهره بردن از نظرات، به فقر نظری و ضعف تحلیل پی می­برم. در حوزه گردشگری، کار علمی کم انجام شده است این درحالی است که رویکرد آکادمیک، کارشناسی و بازاریابی بسیار مهم است و باید در صنعت گردشگری اتفاق بیافتد. با وجود آنکه گفته می­شود وضعیت بازار همین است و دوستان در جلسات مختلف عنوان کرده­اند که نیازسنجی در حوزه گردشگری انجام نشده است اما باید بگویم که این نیازسنجی انجام شده است. ایران در خصوص گردشگری مطالعات عمیقی انجام داده که دیگران چنین مطالعاتی را ندارند.

به گفته رییس هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی، با رجوع به کتاب صد هتل صد کسب و کار می توانیم به مطالعات گسترده­ای در زمینه سرمایه­گذاری در حوزه گردشگری و هتلداری دسترسی داشته باشیم. در عین حال در این کتاب که بر اساس آخرین نظریات ملی و بین‌المللی است، برنامه توسعه گردشگری و ارجاعات مختلف به بحث‌های اقتصادی قرار داده شده است. همه مطالعات ارزشمند هستند و نیازسنجی­های مختلفی توسط ارگان­های مختلف اعم از بنیاد شهید، NCO، ایدرو و … در این خصوص انجام شده است. گویا دوستان به این مطالعات توجه نمی­کنند و بر اساس صحبت­های برخی افراد به بیان نظریات خود می­پردازند.

او خاطر نشان کرد: روتانا در همایش اصفهان اعلام کرد که اگر ایران بخواهد به اهداف چشم­انداز دست یابد و ظرفیت ایرانگردان خارجی را 5 برابر کند، به 776 هتل چهار و پنج ستاره جدید نیاز دارد. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز بر ساخت 520 هتل تاکید دارد و شرکت mco حدود 450 تا 600 هتل را پیشنهاد داده است و تمام این امور نشان از نیازسنجی های انجام شده در این حوزه دارد. در ایران قانون کسب و کار نوشته شده است اما کسی نمی­داند بر اساس چه مبانی تولید شده است.

این فعال گردشگری با اشاره به تحول ساختار تولید گفت: هر سرمایه‌ای درحال پیدا کردن مقصد خود است. بخش خدمات کار خود را می­کند و حدود 530 میلیارد دلار مبلغ سرمایه­گذاری خارجی دنیاست که از این مبلغ حدود 320 میلیارد دلار از آن بخش خدمات است. به این معنا که بخش نفت، شرکت­هایی مانند توتال و… در بخش کوچکی از این سرمایه­گذاری قرار می­گیرند. از این 320 میلیارد دلار سرمایه خارجی که از آن خدمات است حدود 260 میلیارد دلار از آن صنعت گردشگری است.

ابراهیمبای سلامی خاطرنشان کرد: اگر دوستان به این نکته اشاره می­کنند که در مشهد، سرمایه­گذاری و هتل­سازی توجیه ندارد به چند دلیل اساسی است. گردشگری کنونی ایران، سنتی، محدود و پراکنده است. در مشهد بازاریابی وجود ندارد که ظرفیت هتل­ها به 30 درصد می­رسد.

او در ادامه با بیان مثالی گفت: هتل همای تهران در تمام ایام عمر خود از سال 1354 تا نوروز سال 1396 طبق مطالعاتی که انجام شده و اسنادی که وجود دارد، ضریب اشغال اتاق­های آن در ایام نوروز، بین 3 تا 8 تا 12 درصد بوده است. این درصد نشان دهنده زیاندهی آشکار است. اما امسال با اجرای طرح تهرانگردی، ضریب اشغال اقامت در هتل هما را به 98 درصد رساندیم. در این میان هتل، آژانس و همچنین رستوران سود کردند و تهرانگردی رونق یافت. تهران به عنوان زیباترین مقصد نوروز مورد بازدید قرار گرفت و برای نخستین بار اقامت شب در تهران در تهرانگردی اتفاق افتاد. ما سعی کردیم از گردشگری سنتی فاصله بگیریم و تهران را تبدیل به مقصدی برای اقامت شبانه کردیم.

رییس هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی تصریح کرد: ما بهترین قانون را داریم و شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری در این خصوص فعال است. با این وجود از سال 82 تا سال 96 از ظرفیت قانون برای توسعه گردشگری استفاده نشده است. دستور جلساتی که مدیران سازمان میراث وگردشگری ارایه دادند، در حد کار یک معاون اراده کل است و دستور کار برای سرمایه­گذاری، هم­افزایی، تشویق مشارکت و تسریع آن در دستور کار نبوده است. در حالی که صنعت گردشگری یک صنعت فرابخشی است و چند برابر صنعت خودرو گردش مالی دارد.

او با اشاره به آمار گردشگران خروجی گفت: در سال 95، حدود 9 و نیم میلیون گردشگر از کشور خارج شده­اند. اگر هر نفر حدود هزار دلار از کشور خارج کنند، طی سال گذشته حدود 10 میلیارد دلار ارز توسط این گردشگران از کشور خارج شده است. 80 درصد این ارز توسط خانواده­ها خارج شده است به این معنا که گردشگران به دنبال مقاصدی برای آرامش درکنار خانواده بوده­اند. ما می­توانیم این مقصد را در داخل کشور ایجاد کنیم و با آماده­سازی هتل­های خوب و ارزان، بسیاری از این گردشگران را برای سفرهای داخلی ترغیب کنیم. در این میان حدود 5 میلیون گردشگر به ایران سفر می­کنند این در حالی است که در میان اسامی 10 کشوری که بیشترین گردشگران ورودی به ایران را دارند، نام هیچ کشور اروپایی و ثروتمندی نیست. این کشورها شامل عراق، افغانستان، آذربایجان و … می­شوند که ارزآوری برای ایران ندارند و فقط حدود 300 هزار گردشگر ورودی می­توانند حدود 700 تا هزار دلار ارزآوری برای کشور داشته باشند.

ابراهیمبای سلامی با تاکید برآنکه در مشهد همچنان باید به هتل­سازی ادامه داد اظهار کرد: برای مشهد هنوز بازاریابی­های لازم انجام نشده است. زمانی که از گردشگری گلخانه­ای صحبت می­شود چرا به دنیا نگاه نمی­کنیم؟ چرا که در حال حاضر مباحث گردشگری در میان روستاییان و شهری­ها مطرح شده است و از فرآیند میزبانی به عنوان یک فرآیند مهم یاد می­شود. راه دیگری جز توجه به گردشگری نداریم. ممکن است IT و حوزه­های دیگر سود داشته باشند اما ما باید رشد و عدالت را مد نظر قرار دهیم و نظریه فقرزدایی و عدالت­گستری و برخورد با نابرابری را با توسعه مقاصد گردشگری حل کنیم.

رییس هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی با اشاره به برگزاری همایش سرمایه­گذاری در صنعت هتل­داری و استقبال سرمایه­گذاران داخلی و خارجی از این همایش گفت: با برگزاری این همایش متوجه شدم، کشور ما در جذب سرمایه­گذار تمرین نکرده است و تجربه و دانش لازم را ندارد. نامه­ای به رییس کل بانک مرکزی نوشتم و پیشنهاد IPU دادم چراکه باید در بانک مرکزی شعبه­ای فعال شود تا بتواند سرمایه­هایی که از 200 تا400 میلیون دلار است را ساماندهی کند. اما ناکارآمدی نظام بانکی، نظام اداری، نظام حقوقی به قدری زیاد است که فقط نمی­توان به استقبال سرمایه­گذار بسنده کرد چراکه محیط اقتصادی و فضای کسب و کار بسیار مهم است.

این فعال گردشگری خاطرنشان کرد: اگر امروز ابر چالش کشور بیکاری است، ابر راهکار آن نیز توسعه گردشگری است. توسعه گردشگری می­تواند کمک کند حتی از فقر فرهنگی، فقر نسبت به ماورالطبیعه و طبیعت خلاص شویم. با رونق مهمان­پذیری و میزبانی متوجه خواهیم شد که مردمان دیگر، آنچنان که در تصور ما گنجانده شده است، فاسد نیستند و چه بسا عقاید آنها و پایبندی ایشان از آنچه ما فکر می­کنیم محکم­تر است.

او همچنین به گردشگری داخلی اشاره کرد و گفت: گردشگری داخلی، نابسامان و سنتی است. اینکه مردم در هتل پراید یا در کنار خیابان می­خوابند، به دلیل آن است که هنوز فرهنگ عمومی نسبت به گردشگری شکل نگرفته است. ما کشوری بودیم که در چهار راه ارتباطی جهان ایستاده بودیم و شاه عباس صفوی با ساخت هزار کاروانسرا توانست ایران را تبدیل به چهارراه مهمانی جهان کند. فعالیت مجموعه ایرانگردی و جهانگردی و ساخت200 هتل که قبل از انقلاب اتفاق افتاد نیز در راستای آمادگی برای تحقق طرح آمایش سرزمین و توسعه عدالت و گسترش مفاهیم توسعه­ای در سراسر کشور بوده است. اگر در زمینه گردشگری سرمایه­گذاری شود، رفاه اجتماعی و رفاه مردم در داخل کشور هم بیشتر می­شود. اگر وضعیت جاده­ها بهبود یابد، واگن­های حمل و نقل بهبود پیدا کند، فرودگاه­ها گسترش یابد و مسیرهای جدید تعریف شود می­توان به این هدف دست یافت.

**مطالعات نیازسنجی در حوزه سرمایه گذاری

در ادامه این نشست تخصصی، حمزه­زاده با اشاره به صحبت­های انجام شده گفت: وقتی از برنامه ملی صحبت به میان می­آید، شاهد آن هستیم که طی سال­های گذشته آنچه به عنوان برنامه ملی گردشگری تدوین شده بود به فراموشی سپرده شد و با وجود آنکه قرار بود مورد بازنگری قرار گیرد این کار انجام نشد. درعین حال نباید فراموش کرد برنامه­ای که تدوین می­شود اما در بایگانی نگهداری شده و اجرا نمی­شود، به این معناست که قابلیت اجرایی شدن ندارد. زمانی یک برنامه ارزش پیدا می­کند که اجرا شود نه آنکه در بایگانی نگهداری شود.

او در خصوص مطالعات نیازسنجی نیز اظهار کرد: صحبت ما فقط در خصوص صد هتل، صد کسب و کار نیست بلکه در سطح ملی صحبت می­کنیم و امور را برای کل کشور مد نظر قرار می­دهیم. هرچند زحمات بسیار زیادی برای ارایه طرح صد هتل، صد کسب و کار کشیده شده است اما موضوع مورد نظر ما کل کشور است. هرچه مطالعه در این خصوص انجام شود باز هم کم است. درحوزه مطالعات در خصوص هتل، فقط رسیدن به تعداد هتل مطرح نیست بلکه نوع درجه هتل نیز اهمیت دارد.

**کلی­گویی و جذب سرمایه گذار!!

لاجوردی نیز با اشاره به صحبت­های دکتر الهی قمشه­ای گفت: ایشان تعریف می‌کردند که شخصی برای نخستین بار به هند رفت و فیل را دید و جزوه­ای سی صفحه­ای نوشت تحت این عنوان: «همه چیز درباره فیل». شخص دیگری هم که چند سال در هند زندگی می­کرد، این موضوع برایش جالب شد و در خصوص فیل تحقیقات زیادی انجام داد و کتاب 500 صفحه­ای نوشت و نام آن را گذاشت «مطالعه همه جانبه درباره فیل». شخص دیگری که تخصص این امر بود و سال­ها در این زمینه کار کرده بود کتابی 2000 صفحه­ای نوشت و نام آن­ را «تاملی بر کلیات فیل» گذاشت. با این توصیفات به این نتیجه می­رسیم که با نوشتن یک کتاب و انجام چند کار پژوهشی نمی­توان به این مهم دست یافت که نسبت به کل یک موضوع اشراف پیدا کرده­ایم. در این جلسه مقایسه‌ای انجام شد و از هتل هما و راه­اندازی تهرانگردی صحبت به میان آمد این درحالی است که مقایسه این­چنینی در حد کلیات و توضیحات تحریری و تشویقی بیشتر گمراه کننده است. درعین حال نباید فراموش کرد که در نظر گرفتن شرایط نهادهای وابسته به نهادهای عمومی مناسب تعمیم دادن آن به کل نیست، چراکه این نهادها به امکانات و روابطی دسترسی دارند که سایر سازمان­ها ندارند. همچنین رسالت هتل­داری، اجرای تور نیست.

به اعتقاد لاجوری اینکه ما فکر کنیم نسبت به یک مقوله از جزء وارد می­شویم و سایرین هیچ آگاهی از این قضیه ندارند و ما می­توانیم پرسپکتیو جامعی از آن موضوع ارایه دهیم، برداشت درستی نیست و ادامه داد: نهایتا تمام پژوهش­ها و بررسی­ها زمانی جواب می­دهد که اتفاقا “نگاری که به مکتب نرفته و خط ننوشته”، حاضر شود دست در جیبش کند و در صنعت گردشگری سرمایه­گذاری کند. با این کلی­گویی­ها نمی­توان به وضعیت روشنی در خصوص جذب سرمایه­گذار در حوزه گردشگری دست یافت.

رییس­دانا نیز در پایان جلسه با اشاره به اهمیت عزم سیاسی برای تحقق اهداف گفت: عزم سیاسی برای فعالیت گردشگری در ایران منفی است و وجود ندارد. گردشگر امنیت ندارد. هر زمان یک خانم، توانست تنها از تبریز به سمت زاهدان حرکت کند و بدون هیچ دردسری به گشت­وگذار بپردازد، آن زمان زمینه برای سرمایه­گذاری بیشتر فراهم خواهد بود. بنابراین امنیت، عزم سیاسی و آسایش مهم است.