تحریم و صنعت کشتیرانی!

صنعت حمل و نقل آنلاین: تحریم به معنای لغوی، تدابیر و اقداماتی توأم با خشم و قهر یک کشور یا کشورهایی متحد، برعلیه کشوری دیگر است که آگاهانه قوانین بین‌المللی مصوب شورای امنیت سازمان ملل متحد را نقض می‌کند، یا به معیارهای اخلاقی و اجتماعی مورد تایید و قبول جامعه بین‌المللی عمدا ” تجاوز می‌نماید. در واقع، تحریم (sanction) نوعی اقدام غیرنظامی است، که در ماده ۴۱ منشور ملل متحد به آن به روشنی اشاره شده است. تحریم‌ها به گونه‌های مختلف توسط تحریم‌کننده اعمال می‌شود، این تحریم‌ها می‌توانند به شکل  تحریم‌های تسلیحاتی، مالی و اقتصادی، قطع روابط دیپلماتیک، قطع برخی روابط فرهنگی و ورزشی یا قطع برخی ارتباطات باشد.پس از دوران جنگ سرد، اعمال تحریم‌های فوق‌الاشاره به‌عنوان سلاحی موثر و تاثیرگذار در جامعه بین‌المللی علیه خاطیان و ناقضان قوانین بین‌الملل مورد استفاده قرار گرفت. در ابتدا تفکر تحریم‌ها هدفمند و غیرخصمانه  جهت کشاندن دولت خاطی بر سر میز مذاکره طراحی و ارزشیابی شده بود، ولی متاسفانه این روش هدفمند و به اصطلاح عاری از خشونت جنگی و نسل کشی به مرور زمان، وسیله و بهانه‌ای مدرن شد برای کشورهای قدرتمند جهان که با عنوان کنترل صلح جهانی و رعایت حقوق بشر، به منزوی کردن مردم بی‌گناه کشورهایی به پردازندکه دولت های این کشورهاحقوق و منافع مردم شان را با بهانه‌های مختلف تامین ‌نمی کنند. به زبان ساده‌تربا بکارگیری نوعی سلاح نرم به نام تحریم، با در مضیقه گذاشتن مردم، استعمار چنین کشورهایی رادردستورکارقرارمی دهند. نمونه بارز آن تحریم‌های همراه با تهدید حمله نظامی ویا دوستی‌های همراه با تهدید تحریم و تکریم کشور آمریکا درکشورهای خاورمیانه، آفریقا و غیره در چند دهه اخیراست. بررسی‌ها نشان می‌دهد و داده است که تحریم‌های آمریکا و متحدان اش هیچ‌گاه مستقیما برعلیه دولت‌ها و حمایت از ملت‌ها نبوده است، بلکه کلیه فشارهای روحی و روانی، اقتصادی، سلامت، و غیره بر قشر معمولی جامعه وارد می‌شود و فقط جنگ‌های لفظی برای دولت‌ها باقی می‌ماند، و جالب‌تر آن که به محض این که احساس کنند وارد تضاد حقوقی، سیاسی و اقتصادی با دولتی قرار می‌گیرند گزینه نظامی راکه به قول خودشان همیشه روی میزاست پیش می کشندکه نمونه بارز آن تجاوز آمریکا به کشور عراق پس از تحریم‌های ظالمانه این کشور بود.درحالی که خودمی دانند،درنزدبسیاری از دولت ها که دارای منابع طبیعی چون نفت و گاز و معدن هستندازنظرسیاست های داخلی، نیروی انسانی جهت پیشبردهدف های اقتصادی و چرخش کار دولت، زیاد  ابزار مهمی به حساب نمی‌آید که بخواهند به آن‌ها حساب پس بدهندو یا ازنظرسیاست خارجی به روش های زورگویانه تحریم‌ کنندگان به آسانی تن در دهند. حتی بسیاری ازاین دولت هادر بعضی موارد به نفع برخی قدرتمندان هم عمل می کنندو چه بسا عوامل خودرا  برای تخلیه ثروت کشور از این طریق به کارمی گیرند. در خیلی از موارد مشاهده شده است که کشور آمریکا با استفاده از سیاست‌های متحدان اش یا گروه اتاق فکرش به‌صورت گروهی ولی با سیاست های پراکنده از جهات مختلف به تحریم کشوری به گونه‌ای حمله‌ور می‌شوند که حتی به قدرتمندان درون دولت آن کشورها امتیازاتی هم می‌دهند و به‌نام تحریم دولت ها، ملت های این کشورهارا به چهار میخ می‌کشند،همچنان که شاهدتحریم‌های اقتصادی، غذایی و دارویی بوده ایم که مردم بسیاری ازکشورها را آنچنان تضعیف کرده بود که دیگر نای مقاومت یا اعتراض را هم نداشتند، و اینگونه است که کشور یا کشورهای تحریم‌ کننده منابع کشور مورد تحریم را به روش‌های مختلف و در بعضی موارد با تبانی‌های سیاسی بادولت تحریم شونده راحت‌تر به غارت می‌برند. اینجاست که بایدگفت لذت و عاقبت سیلی خوردن از پدر دلسوز بهتر از نوازش همسایه مرموز است.

صلاحیت کشورها دربین جامعه بین‌الملل تعریف روشن دارد. اذعان .یعنی هر دولتی ممکن است در کشورش به‌طور مستقل قدرت و توانایی تصمیم‌گیری در امور داخلی و بین‌المللی خود را بدون دخالت سایر کشورها و قدرت‌ها، داشته باشد. اما این صلاحیت هرگز به صورت مطلق نیست و تصمیمات کشورها در سطح بین‌المللی و حتی داخلی می‌تواند برای آن‌ها مسؤولیت‌هایی را به بار بیاورد.بنابراین صلاحیت هر کشوری هرگز به صورت مطلق نبوده و تصمیمات کشورها در سطح بین‌المللی و حتی داخلی برای آن‌ها مسؤولیت‌هایی دربر خواهد داشت. مثلا اگر کشوری قانون خاصی در خصوص رواج برده‌داری تصویب کند، چون برده‌داری برخلاف قوانین حقوق بشر و کنوانسیون‌های مرتبط می‌باشد، تصویب چنین قانونی برای آن کشور مسؤولیت‌ بین‌المللی ایجاد می‌کند، بنابراین هرگاه اِعمال صلاحیت کشورها، منجر به نقض قوانین و مقررات بین‌المللی بشود، لازم است اقداماتی علیه آنان صورت پذیرد تا دست از اقدامات خود بردارند و بیش از این به نقض قوانین جهانی ادامه ندهند. این اقدامات که به صورت قهر‌آمیز هم هستند از طرف نهادی به نام شورای امنیت که از ارکان سازمان ملل است صورت می‌پذیرد، نه هر کشوری چون آمریکاکه خود را قیم شورای امنیت بداند و یک‌جانبه سیاست قهری را به‌نام تحریم جهت تخلیه منابع کشورهای دیگر اعمال کند.

تحریم‌های جدید آمریکا پس از خروج از برجام

اخیرا رئیس جمهور آمریکا  وزارت خزانه‌داری آمریکا را ملزم به برگشت  هرچه زودتر تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران کرد. در واقع در گام نخست بازگشت تحریم‌ها، محدودیت‌های آمریکا برای اقتصاد ایران که با توافق برجام تعلیق شده بودند، بار دیگر در یک فرآیند کوتاه‌مدت به اقتصاد ایران تحمیل خواهند شد. وزارت خزانه‌داری آمریکا همچنین به کلیه افراد حقیقی و حقوقی که در حوزه‌های مرتبط با تحریم‌های هسته‌ای با ایران در حال همکاری هستند تا ۶ آگوست (۱۵ مرداد) یا ۴ نوامبر (۱۳ آبان) فرصت داده است تا اقدامات لازم برای جلوگیری از تحریم شدن از سوی آمریکا را اعمال کنندکه بخش اول آن هم اکنون دارداجرامی شوداین بخش عبارتند از:

• خرید ‌و ‌فروش اسکناس یا اسناد مبتنی‌ بردلار از سوی دولت ایران.
• خرید‌ و ‌فروش طلا و سایر فلزهای گران‌بها، خرید و تامین یا انتقال فلزاتی نظیر گرافیت فلزاتخام یا نیمه‌خام مانند آلومینیوم و آهن، زغال‌سنگ و نرم‌افزارهای مورد استفاده از سوی صنایع ایران.
• افتتاح حساب ریالی در خارج از مرزهای ایران و مبادله ریالی با ارقام قابل‌ توجه.
• تامین مالی خارجی و خرید اوراق منتشر شده از سوی دولت ایران.
• خودروسازی ایران.
• خرید‌ و ‌فروش و تامین قطعات هواپیما.
• فرش و مواد خوراکی تولید شده در ایران.

13آبان ماه سال 1397 سر رسید تعلیق تحریم‌هایی است که عمدتا بخش انرژی و نفت ایران را نشانه گرفته‌اند، بر مبنای اطلاعیه منتشر شده از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا، این موارد پس از تاریخ ۱۳ آبان در شمول تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران قرار خواهند گرفت که شامامل مواردزیرمی باشد:

• فعالیت بندرگاهی، کشتیرانی و صنایع کشتی‌سازی ایران از جمله خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایرانو کشتیرانی جنوب و شرکت‌های وابسته.
• مبادلات نفتی و هرگونه خرید موادپتروشیمی از ایران، شرکت ملی نفت، نفتیران و شرکت ملی تانکرسازی ایران.
• هرگونه مبادله مالی بین موسسات مالی بین‌المللی بابانک مرکزی ایران یا موسسات مالی ایرانی  بخش انرژی.
• همکاری با ایران در قالب تعهدات خدماتی، بیمه‌ای و بیمه اتکایی.

بر مبنای اطلاعیه وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم‌های ثانویه تمامی افرادی را که در لیست سیاه تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌اند شامل خواهد شد. وزارت خزانه‌داری آمریکا در نظر دارد افرادی را که در ابتدای سال ۲۰۱۶ از لیست تحریم‌های ثانویه خارج کرده بود نیز پس از بررسی بار دیگر به این لیست سیاه خود اضافه کند. بر مبنای اعلام وزارت خزانه‌داری آمریکا هرگونه رابطه تجاری و مالی با افراد حاضر در این لیست در شمول تحریم‌های آمریکا قرار خواهند گرفت.

تحریم صنعت کشتیرانی ایران

یکی از بندهای بازگشتی تحریم در 13 آبان 1397 موضوع تحریم ” فعالیت بندرگاهی، کشتیرانی و صنایع کشتی‌سازی ایران از جمله خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و کشتیرانی جنوب و شرکت‌های وابسته” می‌باشد. به همین منظوربه اجمال” به بررسی نحوه اعمال تحریم کشتیرانی جمهوری اسلامی و دیگرشرکت های کشتیرانی‌های با راهکارهای احتمالی جهت جلوگیری یا بی‌اثر کردن آن در حد توان می‌پردازیم.

تحریم‌هایی که قرار است در خصوص صنعت کشتیرانی یعنی دقیقی تر بگویم شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران برگردد و کشور آمریکا آن‌ها را اعمال کند، احتمالا از جنس تحریم‌های قبلی است و ما شناخت کافی از نحوه اعمال و برخورد حامیان این تحریم داریم. کشتیرانی جمهوری اسلامی به دو صورت قابل تحریم است. روش اول هدف قرار دادن خود شرکت کشتیرانی با محدود کردن حوزه فعالیت این شرکت می‌باشد. برای فلج کردن یک شرکت کشتیرانی به صورت مستقیم، قطع نیازهای محرک و قطع نرم‌افزارهای ترددی و مدیریتی شرکت می‌باشد. اگر ساده‌تر بیان کنیم، کشتی جهت حرکت و انجام فعالیت حمل و نقل بین‌المللی دریایی نیاز به گواهینامه‌های بین‌المللی دارد که این گواهینامه‌ها توسط موسسات رده‌بندی معتبر دنیا پس از بازرسی کشتی باید صادر شود. یعنی شروع ساخت یا عمرکشتی با ناظران این موسسات شروع می‌شود و پس از صدور اولین گواهینامه‌ها هر ساله و به‌صورت دوره‌ای باید پس از بازرسی کشتی تمدید گردند و کشتی بدون داشتن گواهینامه معتبر اجازه تردد در آب‌های بین‌المللی و ورود و خروج به بنادر کشورها را ندارد. تعداد این موسسات بیش از 50 موسسه در سراسر دنیا است ولی 13 موسسه جزو برترین‌ها و عضو انجمن بین‌المللی موسسات رده‌بندی هستند که اکثرا در اروپا و آمریکا می‌باشند. با فشار بر این موسسات و مورد تحریم قرار دادن کشتیرانی عملا حرکت کشتی‌های این شرکت با مشکل جدی مواجه خواهند شد.

نکته حائز اهمیت دوم بیمه این کشتی ها می‌باشد. کشتی‌ها طبق قوانین بین‌الملل که بعضی از آن‌ها در ظاهر اجباری نیستند ولی در عمل اجبار کامل ایجاد می‌کند باید دارای بیمه مسؤولیت‌ که همان بیمه کلوپ (P&I) است و بیمه بدنه باشند که بتوانند با اطمینان مجوز ورود و خروج به بنادر دنیا را داشته باشند. بیمه مسؤولیت، مسؤولیت مالک کشتی و آلودگی محیط زیست و اقلامی دیگر را بیمه می‌کند و بیمه‌های بدنه خود کشتی را با شرایطی خاص در مقابل حوادث احتمالی را بیمه می‌کند. متاسفانه بیمه‌گران مقتدر دنیا در هر دو مورد بیشتر در اروپا و آمریکا بخصوص در انگلیس مستقر هستند. بنابراین اگر کشتی‌ها این بیمه‌ها را نداشته باشند عملا به هیچ بندری در دنیا نمی‌توانند ورود کنند. پس اگر این شرکت‌های بیمه مستقیما کشتیرانی را تحریم کنند ورود و خروج کشتی‌ها به بنادر عملا غیرممکن می‌گردد و این یعنی غیر فعال شدن.

نحوه دوم تحریم‌ها، روش غیرمستقیم است که به عوامل اقتصادی و انرژی نفتی بستگی دارد. مثلا تامین سوخت کشتی در اقصی نقاط جهان امری مهم است که اگر دستخوش تحریم گردد حرکت کشتی‌ها را با مشکل روبرو خواهد کرد. تحریم‌های اقتصادی تاثیر غیرمستقیم بر روند فعالیت کشتیرانی خواهند داشت. وقتی صادرات و واردات کشور به‌نحوی به مشکل برخورد کند تاثیر بسیاری بر فعالیت حمل و نقل دریایی یعنی همان کشتیرانی خواهد داشت. کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و کشتیرانی نفتکش دو کشتیرانی عمده کشور ایران هستند که باید به عنوان دو بنگاه اقتصادی کشور به آن‌ها نگاه کرد و با مدیریت صحیح در اقتصاد و درآمدزایی کشور می‌توانند نقش عمده و مهمی ایفا کنند. بنابراین تحریم کردن شرکت‌های کشتیرانی یک نوع تحریم اقتصادی کشور نیز است.کشتیرانی‌های ملی جدا از درآمد اقتصادی که ممکن است مورد تحریم قرار گیرد نماد قدرت و توانایی دریایی یک کشور نیز محسوب می شوند و کشتی‌های این دو شرکت وقتی با پرچم ملی در سرتاسر دنیا تردد می‌کنند درواقع اقتدار،غرورملی، رسالت، فرهنگ و اخلاق اجتماعی آن کشور را در جهان به نمایش می‌گذارند. بنابراین وقتی کشورتحریم‌کننده به تحریم چنین توانایی‌های  یک کشور می‌پردازد نشان می دهدکه خودنیزاز توانائی های ذکر شده واهمه دارد. پس این بخش از تحریم که روح نادیده جنگ فرهنگی است وبا ضعف ملی تحریم‌کننده همخونی ندارد شاید مهمترین بخش تحریم باشد. نکته بعدی این است که آیا تحریم‌های آمریکا به‌صورت یک‌جانبه با خروج از برجام در زمینه کشتیرانی از نظر حقوق بین‌الملل و عرف جهانی معقول است؟ آیا این نوع تحریم‌ها دولت ایران را تضعیف می‌کند یا ملت مردم ایران را؟ اگر تحریم‌کنندگان دَم از حمایت مردم ایران و تضعیف دولت ایران به نفع ملت می‌زنند خیالی است بس باطل و شعاری است عوام فریبانه. تحریم کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران چه تبعاتی برای دولت و مردم ایران در پیش خواهد داشت. شکی نیست که بزرگ‌ترین ضربه به مردم خواهدبودکه بیش از  30  سال است که به شکل های مختلف آن راتحمل کرده اند.اگرمضرات آن رابررسی کنیم می بینیم که این تحریم ها بیکار شدن هزاران نفر و تعویق حقوق آنان که زندگی روزمره شان در گرو این شغل است به مخاطره می‌افتد.آمریکابااین تحریم ها با آبروی ملتی بازی می‌کند که فرهنگ غنی چند هزار ساله دارد، سرمایه این ملت را فرسوده می کند و از ارزش می اندازدو بالاتر از آن روح و سلامت مردم این سرزمین را به آتش و انزوا می‌کشاند والا اگر آقای ترامپ تاریخ را یک بار هم مطالعه می‌کردمی دانست که حکومت‌ها و دولت‌ها می‌آیند و می‌روند ولی مردم یک سرزمین از اول بشریت بوده‌اند و خواهند بود.ضمن این که چه بسا با این‌گونه تحریم‌ها فرصت‌های مناسبی برای افراد فرصت‌طلب ایجاد می‌کنند تابا ترفندهای مختلف، ضربه تحریم‌ها را به زیان مردم وبه سودخود تشدید کنند.