تجارت ایران و ترکیه هم‌تراز و با ظرفیت بالاست

صنعت حمل و نقل آنلاین: مراودات تجاری ایران و ترکیه به دلیل مشابهت‌های فرهنگی و اجتماعی همواره قابل توجه بوده است. هرچند تحریم‌های اقتصادی فرصت‌های توسعه کسب‌وکارها را میان دو کشور محدود کرده اما تقاضا برای توسعه همکاری‌ها همچنان چشم‌گیر و قابل توجه است. با عبدالله اسکای رایزن تجاری سفارت ترکیه در ایران به گفت‌وگو نشستیم و تازه ترین تحولات تجاری به ویژه در حوزه حمل و نقل را به بحث گذاشتیم.

 تجارت و تراز تجاری ایران و ترکیه در نیمه اول 2020 و 2021 چگونه است؟

در سال 2020میلادی حجم مبادلات تجاری بین ایران و ترکیه، 4.5 میلیارد دلار بود  که سهم هر دو کشور دراین مبادلات تجاری تقریبا پایاپای وهم‌ترازبوده است. در 6 ماهه اول سال 2021میلادی  شاهد هستیم که حجم تجاری دو کشوربه 3.4 میلیارد دلارافزایش یافته و به دلیل افزایش اخیر تقاضا و بهای انرژی در جهان، تراز آن به نفع ایران تغییر یافته است. آنچه که از تجارت کالا بین دو کشور که  شامل ماشین آلات، محصولات پتروشیمی، سوخت‌های معدنی، محصولات فلزی و غذایی است، درک می گردد آن است که این تجارت برپایه مکمل بودن یکدیگر است. حجم تجارت بین دو کشور به نسبت 5 یا 10 سال گذشته کاهش قابل توجهی داشته است. ازارقام دوره‌های گذشته متوجه می‌شویم که ظرفیت و پتانسیل تجاری بین دو کشور بزرگ و همسایه تا چه اندازه زیاد است ومعتقد هستم همه باید تمام توان خود را به کار گرفته تا مجددا به ارقام ( حجم تجارت) گذشته برسیم.

با توجه به تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، آینده روابط تجاری و اقتصادی ترکیه و ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟

ترکیه وایران دو کشور همسایه درخاورمیانه‌اند که تا حدودی صنعتی شده و به حد معینی از خودکفایی رسیده و پیوندهای عمیق فرهنگی و تاریخی دارند که از نظر جمعیتی  نیز شبیه هم هستند. با این حال، هر دو کشور بر اساس موقعیت ژئوپلیتیکی ومنابع طبیعی خود تفاوت‌هایی دارند. ترکیه؛ دروازه خروجی شمالی محصولات استراتژیک کشاورزی، دروازه خروجی کشورهای ثروتمند جنوبی از نظر منابع انرژی است. ترکیه به لحاظ برقراری اتحادیه گمرکی با کشورهای توسعه یافته غرب و داشتن روابط تجاری عمیق و گسترده با آنها، مرکز صنعتی و سرمایه‌گذاری است. ترکیه برای کشورهای خاورمیانه و حوزه خلیج فارس مرکز جاذبه تجاری، فرهنگی و توریستی است که این ویژگی با گذشت زمان هر روز درحال پیشرفت است. 

درهمین راستا می‌خواهم یادآوری کنم ترکیه اخیراً با (اجرای سیاست) سهولت در کسب‌وکاروبا ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری متنوع، به میانگین صادرات ماهانه ۲۵ میلیارد دلار رسیده و این ارقام بیانگر آن است که ترکیه هم برای تولید کننده داخلی هم برای سرمایه‌گذارخارجی تبدیل به مرکز تولیدات داخلی و صادرات شده است. از سوی دیگرایران ، با منابع سوخت هیدروکربنی- معدنی خود که قرن‌ها کفاف خواهد داشت، ذخایرعظیم معدنی، نیروی انسانی آموزش دیده و موقعیت جغرافیایی کلیدی خویش در راه تجارت شرق به غرب، به سوی آینده اقتصادی روشنی گام برمی دارد. در این مرحله، من معتقدم  در اختلافاتی که بین دوکشور وجود دارد می‌توان یک هماهنگی کلیدی را مطرح نمود که همکاری بین دو کشور در راستای توسعه اقتصادی در چهارچوب استراتژی برد –برد، منافع زیادی را برای هر دو کشور به همراه داشته باشد.

 با توجه به پیوندهای تاریخی و فرهنگی عمیق دو کشور برای توسعه هرچه بیشتر فعالیت‌های تجاری و اقتصادی بین ترکیه و ایران چه پیشنهاداتی دارید؟ چه اقداماتی برای تسهیل تجارت ایران و ترکیه انجام شده است؟

بله، شخصا هم وجود روابط تاریخی و فرهنگی عمیقی بین دو کشور را شاهد بودم. با این حال، مایلم با تأسف ابراز کنم که این امر در ارقام تجاری منعکس نشده است. البته باید پذیرفت که تحریم‌های ناعادلانه ای که ایران با آن مواجه است در این امر نقش داشته است. با این حال، همانطور که اشاره کردم، بین دو کشور همیشه فرصت‌های تجاری گسترده‌ای که مکمل یکدیگراند وجود دارد. در جایی که درتجارت بین دو کشور، مکانیسم بین‌المللی مورد استفاده قرار نمی گیرد و از سوی هر دو طرف مکانیسم و سیستم اعتماد به یکدیگر ایجاد شده است معتقدم با تقویت مکانیسم و سیستم‌های موجود سبب ایجاد کانال‌های تجاری امن می‌شود ( که در تجارت فی مابین) مفید واقع خواهد شد. وجود این کانال‌ها به ویژه در زمینه‌های حمایت متقابل ازسرمایه‌گذاری‌ها، داوری و حمل و نقل مهم می‌باشد. زیرا تجارت دوجانبه پایدار با سرمایه گذاری‌های متقابل، تجارت صادقانه متقابل، سازوکار داوری قابل اعتماد و البته با سیستم  حمل و نقل سریع و چابک که مشکلات فی مابین آن حل شده، قابل دستیابی است. معتقدم دردنیای تجارت دو کشور زمانی می‌توان به توسعه تجاری و اقتصادی متقابل دست یافت که درزمان مناسب، بستر مناسب ایجاد شود.

بزرگترین گامی که برای تسهیل تجارت بین ترکیه و ایران برداشته شد، موافقتنامه تجارت ترجیحی بود که با توجه به تأثیر اقتصادی پیش‌بینی شده آن از اول ژانویه 2015 لازم الاجرا شد. اما باز هم با تأسف بیان می‌کنم که دامنه اعمال این توافق درعمل نیز محدود شده است. اول از همه، احیای واقعی این توافق که تلاش‌های زیادی برای آن انجام شده است، بار دیگر بر حسن نیت دو کشور تاکید خواهد کرد و نقطه شروع مناسبی برای همکاری‌های جدید آینده خواهد بود.علاوه براین، درچارچوب سازمان همکاری‌های اقتصادی، افزایش همکاری‌ها به ویژه کاهش تعرفه‌ها و هماهنگی‌های گمرکی، کمک زیادی به تجارت بین دو کشور و کشورهای منطقه خواهد کرد.

پیش‌بینی شما برای توسعه حمل و نقل بین دوکشور علاوه بر افزایش تعداد پروازها در خصوص حمل ونقل مسافر و بار جاده‌ای و ریلی چیست؟

ترکیه و ایران از نظر ژئوپلیتیکی در نقاط کلیدی درمسیرهای تجاری و انرژی قرار دارند. بدون قرار دادن ترکیه و ایران در کریدور شرق – غرب- شمال – جنوب، تجارت همواره پرهزینه و دشوار خواهد بود. هر دو کشور با آگاهی از این وضعیت تلاش زیادی برای توسعه حمل و نقل زمینی، ریلی و هوایی انجام داده و می دهد. در این چهارچوب  به ویژه در سال‌های اخیر گام‌های جدی در راستای توسعه حمل و نقل ریلی برداشته شده است. علیرغم شرایط اپیدمی در سال 2020میلادی، روزانه 3 قطار بین ترکیه و ایران تردد می‌کرد و 564 هزار تن بار در سال 2020میلادی  جابجا شد و پیش بینی می‌شود این رقم در سال 2021 میلادی به یک میلیون تن برسد. علاوه بر این، توسعه شبکه‌های ریلی در خطوط ترکیه-ایران-پاکستان و ترکیه-ایران-افغانستان باعث تقویت روابط تجاری همسایگی و منطقه‌ای ما خواهد شد. یادآور می‌شوم که در حال حاضرحمل و نقل ریلی مسافر بین ترکیه وایران ادامه دارد وظرفیت وپتانسیل زیادی برای آینده دارد. از سوی دیگر در حال حاضر حجم بالایی از تردد مسافرین هوایی بین دو کشور وجود دارد و معتقدم در صورت فراهم شدن شرایط مناسب، حمل‌ونقل هوایی می‌تواند سهم بسزایی در تجارت ما داشته باشد.

   مهمترین مبحث در امر حمل ونقل را به بخش آخر موکول نمودم، حمل ونقل جاده ای؛ حمل‌ونقل جاده‌ای بین دو کشورهم به دلیل تجارت متقابل و هم به واسطه ترانزیت کالا با حجم بالا و گسترده‌ای صورت می‌پذیرد و درصد بالایی ازحجم تجارت بین دوکشوراز طریق شبکه جاده‌ای انجام می‌شود. این نکته را نیز متذکر می‌شوم که علاوه بر ترافیک موجود، پتانسیل آن هر سال در حال افزایش است. 

  ازطریق حمل و نقل جاده‌ای ایران امکان ترانزیت به کشورهای آسیای میانه، کشورهای همسایه ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس امکان پذیر است. همچنین دسترسی به بنادر دریای خزر در شمال و بنادر خلیج فارس در جنوب ایران از طریق راه‌های جاده‌ای امکان پذیر است. 

به لطف ژئوپلیتیک ترکیه و ایران، حمل و نقل جاده‌ای فرصت‌های تجاری سریع و آسانی را در محورهای اروپا، خاوردور و اوراسیا فراهم می‌کند. معتقدم دو کشور دوست و همسایه  با استفاده از این پتانسیل در راستای منافع مشترک خود باید سرمایه گذاری‌های زیرساختی حمل و نقل جاده‌ای خود را افزایش داده و حمل و نقل جاده‌ای را تسهیل کنند.

با توجه به اینکه تجارت ما در آینده نیز تا حد زیادی وابسته به این مسیر خواهد بود، به نظرم باید مشکلات فعلی را با حسن نیت متقابل حل کنیم و حداکثر تلاش را به خرج دهیم تا مشکلات مشابه تکرار نشود.

در نهایت معتقدم  در رویکردمان به مشکلات، همان گونه که در گذشته به منظور تسهیل تجارت، کالاهای بازرگانان بدون پرداخت هزینه  بیمه می گردید، در سخت‌ترین مناطق جغرافیایی کاروانسرا می‌ساختند و حتی مسئولین دولت دشمن از جان و مال تجار محافظت می‌کردند، درس ها ی زیادی را باید از فرهنگ تجاری مشترکمان بیاموزیم .