خبر رسید که نفتکش‌های ایرانی پس از سال‌ها خاموشی، دوباره شروع به ارسال سیگنال‌های موقعیت Automatic Identification System- AIS کرده‌اند؛ رخدادی که شرکت “تنکر ترکرز” و رسانه‌هایی چون Maritime Executive آن را «بی‌سابقه از سال ۲۰۱۸» توصیف کرده‌اند.
به گفته‌ی TankerTrackers، حدود ۸۰ درصد از نفتکش‌هایی که نفت ایران را حمل می‌کنند، در بازه‌ای کوتاه سیگنال AIS خود را فعال کردند اما برخی از آن‌ها پس از دو روز دوباره خاموش شدند. این اقدام در حالی صورت می‌گیرد که تحریم‌های ایالات متحده علیه صادرات نفت ایران با شدت ادامه دارد و حتی سازوکار اسنپ‌بک نیز فعال شده است. با این حال، تصمیم ایران برای دیده‌شدن در رادار جهانی، می‌تواند نشانه‌ی مرحله‌ای تازه در تطبیق راهبردی با تحریم‌ها باشد.
نمایش مشروعیت فعالیت‌ها
فعال کردن AIS ظاهراً تلاشی است برای نشان دادن اینکه کشتی‌ها در چارچوب قوانین بین‌المللی فعالیت دارند، نه در مسیر قاچاق. شفاف‌تر شدن مسیرها می‌تواند اعتماد خریداران آسیایی و بیمه‌گران غیرغربی را افزایش دهد.
فعال‌سازی موقت سیگنال‌ها شاید صرفاً روشی برای کاستن از فشار رسانه‌ای و سیاسی باشد، بدون افشای کامل مسیر صادراتی. در واقع، این رفتار را می‌توان «بازگشت کنترل‌شده به دیده‌شدن» دانست -حرکتی هوشمندانه برای حفظ توازن میان فشار تحریم‌ها و نیاز به حضور در بازار جهانی. تحریم‌های نفتی همچنان ابزار اصلی واشنگتن در مهار ایران است.
ایالات متحده اخیراً چند نفتکش و شرکت مرتبط با ایران را به فهرست تحریم‌ها افزوده و احتمال دارد در آینده نیز با توقیف‌های موردی و تحریم‌های ثانویه، راهبرد تازه تهران را خنثی کند. اما از دید حقوق بین‌الملل، توقیف کشتی‌ها در آب‌های آزاد تنها در مواردی چون دزدی دریایی یا نقض قطعنامه‌های شورای امنیت مجاز است. چون تحریم‌های آمریکا ماهیت ملی دارند، اقدام یک‌جانبه برای توقیف نفتکش‌های ایرانی می‌تواند فاقد مشروعیت بین‌المللی و نقض «آزادی دریانوردی» تلقی شود.
پیام بازدارنده تنگه هرمز
در صورت اقدام نظامی یا توقیف نفتکش‌ها، تهران احتمالاً به‌جای درگیری مستقیم، از ابزارهای محدودتری بهره می‌گیرد: افزایش گشت‌های نظامی، کنترل عبور کشتی‌ها در تنگه هرمز، یا مانورهای هشداردهنده. چنین واکنشی، ضمن ارسال پیام بازدارنده، خطر درگیری تمام‌عیار را کاهش می‌دهد. تنگه هرمز همچنان اهرم ژئوپلیتیکی اصلی ایران است – برگی که شاید هیچ‌گاه بازی نشود، اما صرف وجودش موازنه‌ی منطقه‌ای را شکل می‌دهد. بازگشت موقت سیگنال‌های AIS از سوی نفتکش‌های ایرانی، بیش از آنکه نشانه‌ای فنی باشد، بازتاب تغییر در معادله روانی و رسانه‌ای تحریم‌ها است. ایران با استفاده از این تاکتیک، میان پنهان‌کاری و حضور علنی در بازار جهانی، راهی میانه یافته است—و در این مسیر، هر حرکت آمریکا بدون پشتوانه بین‌المللی می‌تواند تنش‌های دریایی را شعله‌ور سازد.
منابع: Maritime Executive،، IranOilGas، TankerTrackers
