ایرانگردی و سفر کارت ملی

صنعت حمل و نقل آنلاین: 27 سپتامبر(ششم مهر) روز جهانی گردشگری است. گردشگری تا پیش از شیوع بیماری کرونا، سومین صنعت بزرگ جهان دانسته می شد که بنا به گزارش های سازمان جهانی گردشگری، طی سال های گذشته، پیوسته رشد داشته و با تنوع فزاینده و معرفی رشته های جدید و کشف ظرفیت های نهفته به ویژه در حوزه های روستایی و بوم‌گردی و طبیعت و گردشگری الکترونیک و مجازی و…، توجه عمومی را به خود جلب کرده است.

اما، کرونا بیش ترین آسیب را نسبت به سایر مشاغل به صنعت گردشگری وارد کرد. با این همه و به رغم حال نامساعد صنعت گردشگری، نگرانی فعالان و حس ناخوشایند از احتمال طولانی تر شدن این مسأله لاعلاج، گویی مردم جهان در خوی وفق به مدارا با این میهمان ناخوانده رضا گشته اند و رونق آرام و خرامان گردشگری را شاهدیم.

به بهانه روز جهانی گردشگری و هفته گردشگری ایران، بیان چند نکته در مورد طرح سفر کارت ملی (National Travelkard)، یکی از تدابیری که  دهه هشتاد در جهت توسعه گردشگری داخلی( ایرانگردی) در سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وقت اجرا و تا سال ها از پر بازتاب ترین طرح ها و موجد بیان نقد و نظرهای فراوانی بود، خالی از فایده نخواهد بود.

طرح سفرکارت ملی در سال ۱۳۸۵ با شعار: همگانی، همه زمانی و همه مکانی کردن سفر؛ توزیع گردش مالی و نیز تشویق و هدایت گردشگران به مناطقی که به رغم داشتن جاذبه های خوب و جذاب و اصیل( مناطق کم سفر)، به دلایل ناشناخته بودن و فقدان زیرساخت های لازم اعم از حمل و نقل و اقامت و خدمات پذیرایی و تبلیغاتی و سرمایه گذار و سرمایه گذاری و نیروهای ماهر و حرفه ای صنعت گردشگری و… چندان مورد استقبال یا مراجعه گردشگران نبودند، آغاز شد.

مهم ترین مولفه ها در تحقق هدف و شعارهای یاد شده، تسهیل و ارزان سازی سفر برای امکان قرار گرفتن سفر در سبد هزینه خانوار به خصوص خانوارهای متوسط به پایین بود که اثرات آن علاوه بر گسترش عدالت اجتماعی و اقتصادی، ارتقای فرهنگی، تقویت روحیه عمومی و رضایتمندی اجتماعی، رشد شادمانی ملی(GNH) Growth National Happy، ارتقای شناخت عمومی به جغرافیا و ظرفیت ها- تقویت هویت ملی، و … که نتیجه افزایش بهره وری و همدلی و همبستگی و تقویت سرمایه اجتماعی در داخل و طبعاً انتقال تصویری مناسب و متعادل و مطلوب از کشور به گردشگران خارجی ورودی و پیامد آن علاوه بر ارتقای منزلت فرهنگی و اجتماعی ایران در سطح جهان، توسعه گردشگری و افزایش درآمد از صنعت گردشگری و توسعه اقتصادی، ارزیابی می شد.

مکانیسم اصلی سفرکارت، اینگونه تدبیر شده بود که دولت کمک هایی را به صورت نقدی در جهت تامین بخشی از هزینه سفر کارکنان دولت و نیز شرکت ها برای کارکنان خود، به سفرکارت واریز می کرد و بخشی نیز در قالب تخفیف ویژه (متناسب با فصول سال از نظر کثرت یا اندک بودن سفرها Highseasonیا Lowseason ) توسط مراکز خدمات گردشگری برای دارندگان سفر کارت، تامین و باقی نیز توسط ذی نفع پرداخت گردد. بدین سان انگیزه لازم و کافی برای رغبت به سفر در طول سال و به نقاط مختلف کشور فراهم شود.

به رغم حرف و حدیث ها، شعار همگانی همه زمانی و همه مکانی کردن سفر جذاب بود و انرژی زیادی برای عملیاتی شدن ایده مزبور صرف شد. با برد سیاسی رییس وقت سازمان و رویه دستوری به ادارات و نهادها و… در اواخر سال ۱۳۸۸ حدود سه میلیون سفرکارت ملی صادر شده بود که ادارات دولتی از مبالغ ۲۰۰ هزار تومان تا بعضا بیش از پانصد هزار تومان به ازای هر نفر در سفرکارت شارژ کرده بودند که هم به لحاظ تعداد دارندگان کارت و هم به لحاظ سرمایه تجمیع شده در حساب سفرکارت، چشمگیر و قابل توجه بود.

سیستم هزینه کرد سفرکارت که تحت عاملیت بانک سپه و از طریق پوزهای مخصوص انجام می شد بدین گونه بود که از هر تراکنش دو درصد به نفع سفرکارت و بانک کسر می گردید. بنا بر این بود که درآمد سفر کارت در جهت سرمایه گذاری برای توسعه گردشگری صرف گردد.

ادامه فعالیت سفر کارت ملی در چارچوب یک برنامه دولتی به رغم تعداد زیاد کارت های صادره و کثرت مراکز خدمات گردشگری طرف قرارداد، به دلیل فقدان برنامه مدون کارشناسی شده،  کاستی ها و چالش ها در کارکرد، تامین کمک های دولتی، مکانیسم تخفیف ها، تأخیر در بازگشت مبالغ خدمات به ارایه دهندگان، فقدان هم نظری سیاستگذاران و خدمات دهندگان بخش خصوصی گردشگری و متولیان دولتی سفرکارت، عدم تأثیرگذاری آن در تحقق شعارهای سه گانه و توزیع سفرها، تغییرات مدیریتی و نظارتی به سفرکارت و… به مشکل خورد و نهایتا در سال ۱۳۸۹ به شرکت سرمایه گذاری سفرکارت ملی زیر مجموعه شرکت سرمایه گذاری توسعه ایرانگردی و جهانگردی تغییر ماهیت داد.

اکنون بیش از ۱۰ سال است که شرکت سرمایه گذاری سفرکارت ملی با رویکرد غیردولتی و دامنه وسیعی از وظایف و ظرفیت های پیش بینی شده، فعالیت می کند. ارایه خدمات مدیریتی، اداری، فنی و مهندسی مرتبط با سفر؛ سرمایه گذاری، مشارکت و جلب سرمایه های داخلی و خارجی و تامین منابع مالی؛ برپایی نمایشگاه ها، همایش ها، سمینارها و کنفرانس های مرتبط؛ انجام مطالعات و پژوهش ها، تبلیغات و بازاریابی و… تا ساخت مراکز ارایه خدمات گردشگری اعم از اقامتی و تفریحی و حمل و نقل و… در زمره وظایف و ماموریت های آن دیده شده است. اما بررسی سوابق گویای این است که عملاً این شرکت بیش تر به عنوان سامانه فروش خدمات شرکت مادر و نیز هماهنگ کننده تورهای بازنشستگان کشوری، بروز و ظهور داشته و کم تر در راستای وظایف پیش بینی شده فعال شده است.

شرکت سفرکارت ملی با پشتوانه شرکت مادر، صندوق بازنشستگی و تامین اجتماعی، ظرفیت ایفای نقش سازنده و راهگشا در توسعه زیرساخت های گردشگری، توسعه گردشگری داخلی، توسعه استانداردهای مراکز خدمات گردشگری، پژوهش های کاربردی، تربیت نیروی انسانی و بانک های داده و منابع انسانی مورد نیاز صنعت گردشگری، ارایه خدمات فنی و تخصصی، برنامه ریزی تشکیل باشگاه جهانی علاقمندان ایرانگردی با مکانیسم نوین سفرکارت ملی ایران، برنامه ریزی و کمک در تعیین بهترین مقصد وبهره گیری از فرصت های خانوار برای سفر طی سال با هزینه های مناسب و منطبق با توان اقتصادی آنان، برگزاری رویدادهای در مقیاس ملی و بین المللی و… و همچنین تدبیر جذب سرمایه مشتریان و اعضای شبکه سفرکارت ملی با بازگشت مزیت های ناشی از سرمایه ها به شکل خدمات سفر به آنان را دارد. در رویکرد نوین، سفر کارت می تواند بر سرمایه گذاری فرهنگی- اقتصادی به عوض نگاه صرف بنگاه داری و تجاری، تاکید و فعال شود چنانکه در دستورالعمل وظایف راهبردی آن دیده شده است.