بنادر خشک از دیدگاه مجامع بین‌المللی

صنعت حمل و نقل آنلاین: از جمله تمهیداتی که از اواخر قرن بیستم مورد توجه مجامع بین‌المللی قرار گرفت، نوعی پایانه ترکیبی در حوزه پسکرانه­ای بنادر بود که تحت عنوان بنادر خشک، زمینه ایجاد یکپارچگی در شبکه زیربنایی حمل‌و‌نقل ترکیبی و سیستم لجستیک را فراهم می‌آورد. این مباحث از سال 2001  در کنفرانس وزرای حمل‌و‌نقل اسکاپ(5) و در سئول آغاز شد، همچنین در کنفرانس 2006 در بوسان مورد بررسی قرار گرفت و بالاخره

در سال 2009 در کنفرانس بانکوک به جمع­بندی رسید. براساس قطعنامه شماره 4/66 مورخ 19/5/2010 کنفرانس وزرای حمل‌و‌نقل منطقه اسکاپ، مقرر شد تا این سازمان نسبت به انجام مطالعات لازم و نیز طراحی چشم­انداز و برنامه­های توسعه بنادر خشک در آسیا به مثابه برنامه بالادستی جهت بهره‌برداری تمامی کشورهای منطقه اقدام کند.

براساس تعریف اسکاپ(6)، بندر خشک، مهیاکننده تمامی خدمات مورد نیاز تخلیه و بارگیری و انبارش کانتینر یا کالاهای عمومی و فله است که توسط شیوه­های مختلف حمل‌و‌نقل از قبیل جاده، ریل، رودخانه یا هوا به بنادر خشک وارد یا خارج می‌شوند. ضمن آن‌که در بنادر خشک باید تمامی خدمات گمرکی و خدمات جنبی لازم، از قبیل خدمات بازرسی کالا جهت واردات و صادرات و غیره ارایه شود. این امر به­ویژه برای 12 کشور محصور در خشکی منطقه اسکاپ بسیار مهم بود. امروزه در برخی از بنادر خشک کشورهای آسیایی، حتی بارنامه بین‌المللی حمل‌و‌نقل ترکیبی از سایر نقاط به بنادر خشک و بالعكس نیز صادر می‌شود که برای کشورهای محصور در خشکی از اهمیت زیادی برخوردار است و نقش مهمی را در توسعه تجارت در این‌گونه کشورها بازی می‌کند.

3- نقش و منافع بنادر خشک از دیدگاه اسکاپ

بنادر خشک علاوه بر آن که نقشی مشابه بنادر دریابی را در پسکرانه ایفا می‌کنند، زمینه­های توسعه اقتصادی و اجتماعی را در محدوده پیرامون خود از‌جمله ایجاد اشتغال و درآمدزایی را نیز فراهم آورده و در سطوح محلی، ملی و بین‌المللی مورد توجه بسیاری از کشورهای آسیایی قرار دارند.

برای ایجاد یک‌پارچگی و بهره­برداری بهینه از شبکه­های حمل‌و‌نقلی، زیرساخت­های تمامی شیوه­های حمل‌و‌نقل (شامل ریل، جاده و غیره) و نیز مراکز حمل‌و‌نقلی (شامل بنادر، بنادر خشک و انواع سکوهای حمل‌و‌نقل ترکیبی) باید به­صورت هماهنگ توسعه یابند، ولی در این میان، بنادر دریایی از سرعت توسعه بسیار بالاتری برخوردار هستند.

برای ایجاد تعادل در توسعه یک‌پارچه و هماهنگ شبکه­های حمل‌و‌نقل، بنادر خشک از نقش شایانی برخوردار هستند، لذا با ساخت بنادر خشک در موقعیت‌های جغرافیایی مناسب، ضمن حل مشکل تراکم
در بنادر، می‌توان زمینه­های یکپارچگی و بهره­برداری بهینه از شبکه­های حمل‌و‌نقلی و ایجاد زمینه برای استفاده بیشتر از حمل‌و‌نقل ریلی را نیز فراهم آورد.

تجربه کشورهای موفق آسیایی در ایجاد و توسعه بنادر خشک نشان می‌دهد که توسعه بنادر خشک (البته در صورت وجود شبکه­های لازم جاده­ای و ریلی) منجر به سیکل بسته و بهینه­ای از توسعه در مناطق پسکرانه­ای از طریق کاهش هزینه و زمان حمل‌و‌نقل می‌شود و به­طور طبیعی موجب افزایش سرمایه­گذاری در محدوده اطراف  و طبعاً ایجاد زمینه­های سرمایه­گذاری بیشتر در زیربناهای حمل‌و‌نقل و مجدداً کاهش هزینه و زمان عملیات حمل‌و‌نقل می‌شود.

این فرآیند بهینه دورانی(8) ناشی از ساخت بنادر خشک، در شکل6 ملاحظه می‌شود.

 فرآیند بهینه دورانی توسعه که در اثر تأسیس بنادر خشک ایجاد می‌شود.

توسعه بنادر خشک، موجب تسهیل تجارت بین منطقه­ای در حوزه پسکرانه­ای بنادر می‌شود و مستقیماً موجب توسعه حمل‌و‌نقل ترکیبی، به‌ویژه تبادل و ترانسشیب کالا بین جاده و ریل می‌شود که زمینه‌ساز حمل‌و‌نقل پایدار خواهد بود.

به­طور خلاصه، مزایای اقتصادی ناشی از بنادر خشک که متأسفانه هنوز در کشور ما مورد توجه و بهره­برداری قرار نگرفته عبارت است از:

• ایجاد انگیزه جهت استفاده بیشتر از راه‌آهن
• حل مشکلات تراکم بنادر، به­ویژه تقویت موقعیت بنادر در زنجیره توزیع و شبکه خدمات حمل‌و‌نقل
• توسعه نواحی داخلی کشور و ایجاد فرصت‌های مختلف شغلی و درآمدزایی در حوزه پسکرانه­ای بنادر
• ایجاد کارآیی در عملیات حمل‌و‌نقل و نیز ایجاد تسهیل و افزایش سرعت در مراحل گمرکی و بازرسی کالا و غیره.