گردشگری ابر راهکار رونق اقتصادی

صنعت حمل و نقل آنلاین: گردشگری به عنوان بزرگترین پدیده اجتماعی جامعه مدرن، به تدریج در بستر یک صنعت فرابخشی به محور تحولات نظام اجتماعی در همه جوامع تبدیل شده و نقش عمده‌ای در تعیین راهبردهای ملی و بین‌المللی پیدا می‌کند؛ به گونه‌ای که اکنون توسعه و امنیت کشورها و شهرهای بزرگ را برحسب فرآیند میزبانی و مهمانی و حضور دیگر مردمان در آن می‌سنجند. به عبارت دیگر در دنیای امروز گردشگری شاخص توسعه بوده و در رویکرد اقتصادی و اجتماعی نوین، هر کشوری که گردشگر ندارد عقب مانده، توسعه نیافته و ناامن تلقی می‌شود.
با توجه به شرایط جدید پیش روی ایران در تعامل با جهان، گردشگری در اولویت‌ راهبرد دولت¬ها قرار گرفته‌ است. رشد تقاضای سفر به ایران در دولت تدبیر و امید گویای پتانسیل رشد این صنعت است اما زیرساخت‌ها هنوز برای جذب این تعداد گردشگر مهیا نیست و کمبود مراکز اقامتی بیش از گذشته احساس می‌شود.
سازمان تامین اجتماعی به عنوان بزرگترین بنگاه اقتصادی غیردولتی که چرخه مالی حدود یک سوم بودجه عمومی کشور را در اختیار دارد، تاکنون به سرمایه¬گذاری در بخش‌های مختلف اعم از نفت و گاز، دارو و ساخت و ساز و … اقدام کرده‌است و امروز با تجمیع امکانات و توان خود در حوزه گردشگری و ایجاد هلدینگ گردشگری تامین اجتماعی (هگتا)، توانمندی خود را در این بخش فعال کرده‌است. این سازمان با در دست داشتن بخشی از سهام هتل¬های زنجیره‌ای هما و مجموعه هتل¬های ایرانگردی و جهانگردی گام‌های نخست خود را در حوزه صنعت گردشگری و هتلداری برداشت. هلدینگ گردشگری این مجموعه در سال 1392 با دكتر نوربخش همت مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی، در راستای توسعه این صنعت و با هدف افزایش درآمد و ارتقای منزلت سازمان تامین اجتماعی ایجاد شد. این هلدینگ متشکل از شرکت¬هایی نظیر قطارهای مسافربری رجاء، مجموعه ایرانگردی و جهانگردی، مجتمع رفاه گستر، دهکده ساحلی انزلی، آژانس بین¬المللی تامین و مجتمع توریستی آبادگران است كه از سوی دولت به سازمان تامین اجتماعی واگذار شده است.
ابراهیمبای سلامی رییس هلدینگ گردشگری سازمان تامین اجتماعی با اعتقاد برآنکه اکنون باید به گردشگری به عنوان یک صنعت دانش محور و تخصصی نگریست تا با برنامه¬ریزی دقیق و منسجم توسعه صنعت گردشگری و به تبع آن توسعه اقتصادی پدید آید می‌گوید: اکنون به هم¬افزایی و هماهنگی بین شرکت‌های گردشگری سازمان تامين نیازمندیم و برای دستیابی به این هدف، هلدینگی بزرگ در سطح ملی می‌تواند این نیاز را مرتفع سازد.
برای بررسی راه¬های توسعه این صنعت و نیزچالش¬های سرمایه¬گذاری در صنعت هتلداری با ابراهیمبای سلامی مدیرعامل هلدینگ گردشگری تامین اجتماعی گفتگو کردیم:

با توجه به اینکه توسعه گردشگری نیازمند فعال شدن یک هلدینگ بزرگ در سطح ملی است، استراتژی سازمان تامین اجتماعی برای راه¬اندازی هلدینگ گردشگری تامین اجتماعی (هگتا) چیست؟
این هلدینگ استراتژی خود را در چهار محور اصلی اعم از بازسازی و نوسازی و احداث هتل¬های جديد و توسعه خدمات حمل و نقلی به ویژه حمل¬ونقل ریلی و ساماندهی نیروهای تحصیل¬کرده و فارغ¬التحصیل در صنعت گردشگری ترسیم کرده است.
با توجه به اینکه این هلدینگ مالک مجموعه¬های ایرانگردی و جهانگردی، رفاه¬گستر و آبادگران و پنج هتل هما در شهرهای تهران، اصفهان، بندرعباس، مشهد و شیراز است، در مرحله اول بازسازی و نوسازی هتل¬های موجود را به منظور پویایی و استفاده بهینه از آنها در دستور کار خود قرار داده است تا ارزش واقعی خود را پیدا کنند. دومین مرحله احداث هتل¬های جدید است. نباید فراموش کرد که حدود40 سال است که در صنعت هتلداری سرمایه¬گذاری عمده¬ای انجام نشده است و ما در این زمینه دچار مشکل هستیم. از این¬رو دومین محور اصلی استراتژی خود را برای توسعه صنعت هتلداری، احداث هتل¬های جدید در زمين¬هاي سازمان تامين و ديگر سازمان¬ها و بخش خصوصی در نظرگرفته¬ایم. سومین محور فعالیت¬های هگتا توسعه خدمات حمل¬ونقلی به ویژه حمل¬ونقل ریلی در نظر گرفته شد. چرا که شرکت رجاء با دارا بودن¬ حدود دو هزار واگن به این سازمان تعلق دارد و بزرگترین شرکت حمل¬ونقل ریلی کشور در حوزه مسافری است. بر همین اساس در خصوص بازسازی واگن¬ها، تولید واگن و انعقاد قرارداد جدید با شرکت¬های واگن¬سازی داخلی و تعریف پروژه¬های مشترک با شرکت¬های خارجی و تامین واگن¬های مورد نیاز از بازارهای بین¬المللی تصمیماتی گرفته شد تا از این طریق بتوانیم صنعت حمل¬ونقل را گسترش دهیم.
درحال حاضر بر صنعت حمل¬ونقل ریلی متمرکز هستیم¬ و برای حمل¬ونقل هوایی نیز پیشنهاد یک ایرلاین بزرگ بین¬المللی را به سازمان متولی امر داده¬ایم و مطالعات آن در سطح ملی، منطقه¬ای و بین¬المللی انجام شده اما تاکنون تصمیم¬گیری نهایی در این خصوص انجام نشده است؛ اما این مهم در استراتژی هگتا قرار دارد. چهارمین استراتژی این هلدینگ گردشگری، ساماندهی نیروهای تحصیل¬کرده و فارغ¬التحصیل در صنعت گردشگری است که خوشبختانه در این زمینه پتانسیل¬های زیادی وجود دارد و ما با ایجاد آموزشگاه¬های جدید هتل¬داری و گردشگری درصدد استفاده از نیروهای فارغ¬التحصیل¬ و پتانسیل¬های موجود در کشور هستیم. در عین حال رویکردی اقتصادی به تعالی فرهنگ داریم. به این معنا که با رویکردی فرهنگی به تمام مقوله‌ها اعم از اقامت، حمل¬ونقل و… می‌نگریم تا گردشگران با حضور در ایران، با فضایی متفاوت از سایر کشورها روبه¬رو شوند و روح فرهنگ ایرانی در معماری، آموزش و ارایه خدمات و وسایل پذیرایی و … مشاهده شود.
هلدینگ گردشگری تامین اجتماعی، طرح صد هتل، صد کسب و کار را ارایه داده‌است. این طرح در راستای تحقق چه هدفی در نظر گرفته‌شد؟
در اجرا و برنامه¬ریزی بند دوم استراتژی که همان توسعه اقامتگاه¬ها است، نیاز کشور به اقامتگاه¬های جدید در سطح ملی و بین¬المللی مورد بررسی قرار گرفته است. اگر بخواهیم ¬سیاست¬های کلی برنامه ششم را اجرا کنیم و ظرفیت و تعداد گردشگران ورودی کشور را پنج برابر کنیم، به 776 هتل چهار و پنج ستاره نیاز داریم.
بر اساس مطالعات صورت گرفته به این نتیجه رسیدیم که کشور ما برای ده سال آینده به حداقل400 هتل چهار و پنج ستاره نیاز دارد و ما در بدبينانه¬ترين حالت، یک چهارم این نیاز یعنی احداث یکصد هتل در مراکز استان¬ها را در نظر گرفته-ایم.
بر اساس آمایش سرزمین و توسعه مقاصد گردشگری کشور می¬توانیم در 31 استان و در هر استان چهار هتل داشته باشیم که در مجموع 124 هتل می¬شود. اما با توجه به شهرهاي مقصد گردشگری احساس کردیم شاید برخی از شهرستان¬ها اكنون به چهار هتل نیاز نداشته باشند و با در نظر گرفتن صد هتل، این طرح تعریف شد. برای نخستین بار در صنعت گردشگری است که یک طرح دارای بیانیه و مانیفست است. طرح¬های کمی در حوزه صنعت گردشگری دارای مانیفست مشخص و مواد و المان¬های از پیش تعیین شده با مطالعه و در ابعاد مختلف بیزینسی و تجاری به این سبک هستند.
چه دیدگاهی برای طرح این موضوع در نظر گرفته‌اید؟
با دیدگاه تخصصي و هوشمندانه به این طرح نگاه شد و با رويكرد تخصصي و بررسي فعالیت¬های پیشیني و پسینی به دست آمد به این معنی که این طرح از همان گام‌های نخست، رونق و اشتغال¬زایی ایجاد می‌کند. با فعالیت طراحان، معماران و تمامی امکانات مرتبط با فعالیت عمرانی آغاز می¬شود و در هنگام بهره¬برداری از هتل¬های ساخته شده نیز علاوه بر فعال شدن صنایع مبلمان و دیگر صنایع مرتبط، صنعت ساختمان از رکود خارج می¬شود در واقع ساخت صد هتل منجر به ایجاد صدها کسب و کار می¬شود. این طرح عدالت محور است چرا که در 31 استان کشور گسترش می¬یابد و برای همه سرمایه¬گذاران در سراسر کشور حتی ایرانی‌هایی که خارج از کشور هستند، امکان سرمایه¬گذاری به وجود می¬آورد. زمینه حضور شرکت¬های بین-المللی را در حوزه گردشگری فراهم می‌کند و توجه آنها را به عزم جدی ایران برای گسترش صنعت گردشگری جلب می¬کند. همچنین این طرح باعث افزایش مقیاس اقتصادی پروژه‌ها می¬شود و ما می¬توانیم با قیمت کمتر و کیفیت بیشتر این هتل¬ها را بسازیم، در واقع این پروژه می¬تواند رونق اقتصادی خوبی ایجاد کند و از قطبی شدن صنعت گردشگری که اکنون ایجاد شده و بیشتر هموطنان برای مسافرت به چند مقصد از پیش تعیین شده مانند شمال یا مشهد می¬روند جلوگیری کرد و رويكردي عدالت محور مقاصد گردشگری را به تمام نقاط کشور گسترش داد.
آیا طرح «صد هتل، صد کسب و کار» پشتوانه تاریخی نیز دارد؟
این طرح بسیار بااهمیت و عمیق است چراکه به یکی از مولفه¬ها و چالش¬های صنعت گردشگری در ایران که کمبود مراکز اقامتی پرداخته شده است. بستر تاریخی این طرح روشن است. زمانی که شاه عباس صفوی گفت هزار کاروانسرا می‌سازد و تعداد زیادی از این کاروانسراها را نیز ساخت، شاهد حضور تجار و بازرگانان و عمران و آبادي ايران بودیم.
در دوران اخیر که از جهانگردی به سمت توسعه گردشگری گام برمی‌داریم، طرح ساخت200 مهمانسرای ایرانگردی و جهانگردی مطرح شد که درحال حاضر 64 واحد آن موجود است و سازمان تامین اجتماعی، سهام¬دار 50 درصد آنهاست. طرح صد هتل، صد کسب و کار، طرحی کاملا ایرانی است و بر اساس مطالعات ملی و بین¬المللی انجام می‌شود و در نوع خود کم-نظیر و حتی بی¬نظیر است.
شرایط گردشگری کنونی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در شرایط کنونی گردشگری ما سنتی، محدود و پراکنده است و با چنین شرایطی امکان بیزینس کلان وجود ندارد به همین دلیل شرکت¬های بزرگ بین¬المللی ما را در بازاریابی و برنامه¬ریزی خود شریک نمی¬کنند. نام ایران در برنامه¬ریزی‌های بین-المللی حضور ندارد.
وقتی کمبود اقامتگاه داریم، امکان بازاریابی که یکی از ستون¬های اصلی گردشگری است، وجود ندارد و کشور این فرصت را از دست می‌دهد که در صنعت گردشگری جهان که امروز یکی از مهم¬ترين و بزرگترین صنایع در دنیا به شمار می¬رود، حضور داشته باشد. از این رو می¬توان گفت که در اين صنعت عقب مانده¬ایم. به همین دلیل طرح احداث یکصد هتل در کشور میتواند یک طرح محرک توسعه به شمار بیاید که باید جدی گرفته شود.
هزینه‌های مالی طرح صد هتل، صد کسب و کار چگونه تامین می‌شود؟ آیا سرمایه¬گذاران این طرح مشخص شده‌اند؟ و آیا این طرح در عرصه‌های بین¬المللی هم مطرح شده‌است؟
درهمایش بین¬المللی سرمایه¬گذاری صنعت گردشگری که در مهرماه سال 95 برگزار شد، برندهاي معتبر جهان شركت كردند. تاکنون برای تامین منابع مالی صدهتل صدکسب و کار پیشنهادهای
بی¬شماری از سوی شرکت¬ها و برندهای معتبر بین¬المللی شده و ما گزارش این پیشنهادهای سرمایه¬گذاری را به¬زودي منتشر خواهیم کرد. در این میان برای سرمایه¬گذاری در شهرهایی نظیر اصفهان، مشهد، همدان، قم، تهران و شیراز نیز پیشنهادهای زیادی شده است.
سرمایه¬گذاران ایرانی نیز استقبال خوبی در این زمینه داشته¬اند که حاضرند با سرمایه¬گذاران خارجی به شکل پروژه مشترک همکاری کنند.
از نظر سرمایه¬گذاری تقریبا مشکلی برای اجرای این طرح در مراکز استان¬های مهم گردشگری نداریم و تنها مشکل عمده ما در بخش اداری در صدور پروانه توسط شهرداری¬ها، نظام حقوقی و اداری و مالکیت¬های زمین و نظام نابسامان بانكي كشور است است.
از پروژه¬هایی که در کتاب صد هتل، صد کسب و کار به آن اشاره کرده‌اید بگویید. آیا تعداد این پروژه¬ها افزایش خواهد یافت؟ در معرفی و تحقق این پروژه‌ها چه مشکلاتی وجود دارد؟
در متن فارسي کتاب صد هتل صد کسب و کار 174 پروژه مشخص معرفی شده و اکنون تعداد این پروژه¬ها به 250 پروژه رسیده و در کتاب انگلیسی نیز بيش از220 پروژه جدید برای سرمایه¬گذاری معرفی می¬شود. اما در نظام بانکی با مشکل مواجهیم. برای رفع این مشکل به بانک مرکزی و دیگر بانک¬ها پیشنهاد ایجاد واحد ارتقاء و ترویج سرمایه¬گذاری ویژه صنعت گردشگری داده¬ایم تا به دلیل مشکلات مالی، فرصت¬های گردشگری را از دست ندهیم.
در نامه¬هایی که به ولی¬الله سیف، رییس بانک مرکزی نوشته¬ام پیشنهاد تشکیل TIpuو IPU را ارایه دادم اما به دلیل اینکه نظام بانکی ما در سرمایه¬گذاری خارجی و حتی در سرمایه¬گذاری انبوه داخلی برای صنعت گردشگری تاکنون اقدامی انجام نداده است، متاسفانه آمادگی لازم را ندارند و با ضعف¬های اداری و ساختاری از نظر حقوقی و بانکی مواجه¬اند. ما برای رفع آنها به دنبال راهکارهای مناسب هستیم.
تاکنون برندهای محدودی مانند آکور در حوزه هتل¬داری ایران ورود پیدا کرده‌اند. آیا برنامه¬ای برای حضور سایر برندهای هتل¬داری و هتل¬سازی در ایران دارید؟
آکور جزو اولین شرکت¬هایی است که با ما قرارداد امضا کرد. هتل¬های دیگر نظیر اسکات، وینسی مارتینون، پروجر، برير، بوئيك، پلاتنو و… نیز برای سرمایه¬گذاری اعلام آمادگی کرده¬اند.
با توجه به آنکه ساخت هتل 4 یا 5 ستاره به حدود 400 میلیارد تومان سرمایه¬گذاری نیاز دارد، آیا چنین نقدینگی در کشور وجود دارد که بتوانیم به تحقق طرح صد هتل، صد کسب و کار خوشبین باشیم؟
800 هزار میلیارد تومان نقدینگی در دست مردم وجود دارد که این باعث شده بانک¬ها به مشکل بربخورند. سرمایه¬گذارانی با صدها میلیارد تومان حساب بانکی به ما مراجعه می¬کنند و آماده سرمایه¬گذاری برای ساخت هتل¬های ما هستند. اما تاکنون قراردادی را نهایی نکرده¬ایم و هدفمان این است که سرمایه¬داران ایرانی با خارجی در کنار یکدیگر به فعالیت مشغول شوند تا بتوانیم تکنولوژی را وارد کشور کنیم.
رویکرد ما در ساخت هتل سنتی نیست بلکه ایجاد هتل¬هایی با رويكرد کاربردهای متعدد و متنوع است. همانگونه كه در مانيفست صد هتل آمده حتی در برخی از هتل¬های ما اهمیت اتاق خواب بسیار کم و در حد پارکینگ تنزل می¬یابد. مهم این است که یک پدیده اقتصادی برای هتل¬ها تعریف شود. ما نیز 16 کارکرد را با توجه به الگوهای دوبی، مالزی، ترکیه و شرق آسیا برای تمامی هتل¬ها در نظر گرفتیم. در واقع سعی داشتیم گردشگری دنیا را به كشور دعوت و ایرانیزه کنیم.
پیش¬بینی شما برای توجیه اقتصادی طرح صد هتل صد کسب و کار چیست؟ با توجه به وضعیت کنونی اقتصادی آیا هتل¬سازی صنعتی زیانده نیست؟
این پروژه¬ها به هیچ عنوان زیانده نیستند. هدف ما بزرگ کردن صنعت گردشگری است. بازار گردشگري ايران در شرایط فعلی تقاضا محور است و ما به دنبال عرضه محور کردن بازار هستیم تا بتواینم بازاریابی را برای صنعت گردشگری ایران ترویج کنیم. اگر دقت داشته باشید، حدود20 سال پیش، هیچ تبلیغاتی از آنتالیا در دنیا وجود نداشت این درحالی است اکنون نه تنها در شرق، بلکه در اروپا و غرب نیز مردم، آنتالیا را می¬شناسند. این امر به دلیل فعالیت هتل¬هایی است که توانستند مقصدی برای عرضه محصولات خود به وجود آورند.
براساس مطالعات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و شرکت¬های بین¬المللی کشور، ما برای گسترش صنعت گردشگری خود به بیش از400هتل نیاز داریم. به دلیل اینکه صنعت هتل¬سازی نظیر صنعت ساختمان یا خوردو با مشکل روبرو نشود، با احتیاط 25 درصد این میزان یعنی احداث یکصد هتل را در نظر گرفتیم بنابراین از لحاظ سرمایه¬گذاری در این زمینه در یک نقطه امن قرار داریم. درعین حال نباید فراموش کرد که علاوه بر گردشگری خارجی، گردشگری داخلی نیز در حال رشد است و با توجه به چند کارکرد بودن هتل¬ها و رویکرد جدیدی که در ساخت این هتل¬ها در نظر گرفته می¬شود، امیدواریم که در این پدیده جدید صنعت اقتصادی توریسم با مشکلی روبرو نشویم.
به این نکته اشاره داشتید که قصد دارید بازار گردشگری ایران را تغییر دهید و عرضه محور کنید. آیا مشکل گردشگری ایران فقط با سرمایه¬گذاری در حوزه اقامت مرتفع می‌شود؟ سیاست¬های پولی در گسترش بازار گردشگری ایران چه نقشی دارد؟
گردشگری یک صنعت فرابخشی است و ابعاد مختلف زیرساختی باید برای آن فراهم شود. اما اقامت در این صنعت حرف اول را می¬زند. با تعریف شدن یک پروژه، سیاست¬های پولی و مالی هم به این سمت کشیده می¬شوند و ما می¬توانیم برای آنها سود متصور شویم. اولین عملیات برای گسترش صنعت گردشگری استفاده از امکانات موجود و دومین قدم توسعه این امکانات است. تحقق این مهم نیازمند برنامه¬ریزی تخصصي است.
ما هنوز در كشور، زمان را برای تعیین راهبرد اصلی صنعت گردشگری و ارایه برنامه از دست می¬دهیم اما خوشبختانه امروزه در هگتا، با توجه به وجود کارشناسان خوب در صنعت گردشگری به نظریه¬های خوب و پیشرو و راهبردهایی برای شرکت و توسعه گردشگری دست یافته¬ایم و از فضای مه¬آلود تئوریک که ما آن را با شناخت علمي فضای صاف و شفاف می¬بینیم تا واقعیت ملموس امپريك نظیر متراژ زمین و صرفه اقتصادی برای همه اینها نظریه وجود دارد و با اطمینان کامل و با دانش فنی به شرکت¬های بزرگ و برندهای معتبر بین¬المللی می¬پیوندیم.
معاون اول رییس جمهوری می¬گوید که ابرچالش اما ما می¬گوییم ابر راهکار. در واقع گردشگری راهکار ابرچالش بیکاری به ویژه راهکار حل مشکل بیکاران و فارغ التحصیلان است.
به نظر شما رویکرد اقتصادی و تعالی فرهنگ در صنعت هتلداری چگونه محقق می‌شود؟
رویکرد اقتصادی و تعالی فرهنگ به این معنی است که تمامی اقدامات در زمینه¬های خدماتی، اقامتی و حمل¬ونقل با رویکرد فرهنگ ایرانی انجام شود تا گردشگری که به ایران می¬آید، فضای متفاوت از سایر کشورها را احساس کند و روح فرهنگ ایرانی را در معماری، آموزش، اقامتگاه¬ها و نوع خدمات در وسایل پذیرایی مشاهد کند.
نقش اقامتگاه‌های بوم¬گردی را در حوزه گردشگری چگونه ارزیابی می¬کنید؟
بوم¬گردی برای افرادی است که سرمایه آنها اندک و خانوادگي است. در صنعت گردشگری بعد از اینکه امکانات عرضه می¬شود تقاضای گردشگران افزایش می¬یابد و بخشی از آنها جذب بوم¬گردی می¬شوند. طرح و برنامه¬های بوم¬گردی و احیای آثار باستانی کار مفیدی است اما ما این اقدامات را از لحاظ اقتصادی موفق نمی¬بینیم. اگر هم موفق شوند موفقیت آنها کمتر از یک هزارم آن چیزی است که در صنعت گردشگری ایران باید رخ دهد. این مقوله فعلا از نظر اقتصادی معنادار نیست.