ژرفاسنجی، اساس پایداری دریاها، اقیانوس­ها و آبراه­ها است

صنعت حمل و نقل آنلاین: مراسم گرامیداشت روز جهانی هیدروگرافی با حضور مهندس محمد راستاد معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی، دریادار مصطفی ایپنیس مدیر سازمان بین­المللی هیدروگرافی، دکتر مهدی مدیر رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، مهندس مسعود شفیعی رئیس سازمان نقشه­برداری کشور، هانس کریستوفر لاریتز نماینده اداره­ی هیدروگرافی نروژ و جمعی از دست­اندرکاران حوزه هیدروگرافی در برگزار شد.سازمان بین­المللی هیدروگرافی با جمع­آوری اطلاعات به موقع همچون مشخصات علائم کمک ناوبری، وضعیت سازه­های دریایی و اطلاعات جزر و مدی چارت­های مورد نیاز براساس استانداردهای تدوین شده توسط HIO را تولید و در اختیار دریانوردان، شرکت­های کشتیرانی و سایر ذی­نفعان قرار می­دهد. هم اینک کشور ایران نایب رییس کمیسیون هیدروگرافی منطقه دریایی خلیج فارس و دریای عمان محسوب می­شود که از ابتدای سال 2019 عهده­دار مسوولیت ریاست این کمیسیون منطقه­ایی خواهد شد.

دکتر ماتیاس یوناس دبیرکل سازمان بین­المللی هیدروگرافی HIO طی پیام ویدیویی خود که به مناسبت روز جهانی هیدروگرافی به این همایش ارسال شده بود شناخت دقیق از خصوصیات دریاها و اقیانوس­ها را برای بشر بسیار حیاتی عنوان کرد و افزود: در حال حاضر سیاره­ی ما میزبان بیش از 7 میلیارد انسان است که همگی نیازمند تغذیه و اشتغال هستند و دریاها و اقیانوس­ها می­توانند این دو نیاز انسان را در مقیاس گسترده­ای برآورده سازند. البته باید از استفاده­ی افراطی از آنها پرهیز کنیم چرا که این دارایی بشری همانند میراثی در اختیار ما قرار گرفته است تا آن را برای نسل­های آتی نیز حفظ کنیم. با این همه نسل حاضر چندان در حفاظت از این میراث موفق نبوده است. بنابر این اکنون وظیفه­ی ما است که خسارات به بار آمده را ترمیم و آلودگی­ها را پاک کنیم. انجام صحیح و به موقع، بخشی از این وظیفه بر عهده ما و تمامی مراجع مرتبط با هیدروگرافی قرار گرفته است، چرا که هیدروکرافی می­تواند مبنای علمی و اطلاعاتی برای تمام اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه در دریاها و اقیانوس­های جهان به شمار رود. نقش سازمان بین­المللی هیدروگرافی این است که چون همه با هدفی مشابه فعالیت می­کنیم ضروری است تلاش­های ما در سطح بین­المللی همسو و هماهنگ باشد و بر استانداردسازی فناوری­های نوین، گردآوری و استفاده از داده­های ضروری، ایجاد همکاری میان مناطق مختلف جهان و حمایت از رقابت سازنده استوار باشد. بر این اساس است که فعالیت­های هیدروگرافی زمانی می­تواند از طریق این سازمان بین­المللی به اثربخشی آرمانی خود نایل شود که روی کردی یکپارچه و مشارکتی به سود تمامی ذی­نفعان دریاهاو اقیانوس­ها اتخاذ شود.

مهندس محمد راستاد معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی در مراسم بزرگداشت روز جهانی هیدروگرافی به روزرسانی نقشه­ها از جنبه ایمنی دریانوردی تأکید کرد و افزود: به روزرسانی نقشه­ها از جنبه ایمنی دریانوردی بسیار حایز اهمیت است و متوجه همه­ی دست­اندرکاران هیدروگرافی کشور است و باید هر گونه تغییر را در قالب اعلامیه دریایی گزارش کنند. از سوی دیگر نقشه­های الکترونیکی و کاغذی برای آبهای تحت مسوولیت باید به صورت بین­المللی مدنظر قرار گیرد چرا که دستیابی به این مهم موجب تسهیل ناوبری و افزایش ایمنی در دریا می­شود و بایستی به صورت یک هدف جدی دنبال شود. امروزه حمل و نقل دریایی یکی از ارکان اصلی تجارت جهانی محسوب می­شود و متولیان امر تلاش می­کنند از طریق تأمین و ارتقای ایمنی دریانوردی، ضمن مقابله با آلودگی آب دریا و تأمین امنیت دریانوردی تداوم آن را تضمین کنند.وی با اشاره به اهمیت خلیج فارس در صادرات نفت به نقاط مختلف جهان از آن به عنوان یکی از راهبردی­ترین آب راه­های جهان نام برد و گفت: خلیج فارس دارای 715 میلیارد بشکه ذخایر نفتی است که نمایانگر بیش از نیمی از ذخایر نفتی جهان و همچنین 2462 تریلیون فوت مکعب از ذخایر گاز طبیعی جهان می­شود که بالغ بر 45 درصد ذخایر جهانی محسوب می­شود. بنابر این کشورهای حاشیه­ی خلیج فارس حدود یک سوم از ظرفیت تولید نفت جهان را در اختیار دارند و روزانه بالغ بر 1/5 میلیون بشکه نفت از تنگه­ی هرمز به عنوان یکی از گلوگاههای اصلی­ ترانزیت دریایی جهان صادر می­شود.

راستاد طول نوار ساحلی شمال کشور را 4900 کیلومتر و سواحل جنوبی را 890 کیلومتر عنوان کرد و افزود: بدون شک یکی از مهمترین عوامل توسعه­ی پایدار دریا محور  وجود اطلاعات به روز از وضعیت نواحی ساحلی و به ویژه مسیرهای کشتیرانی است.بنابر این ضرورت ایجاب می­کند تا با انجام هیدروگرافی­های مدرن و به موقع و جمع­آوری سایر اطلاعات لازم همچون مشخصات علاٍئم کمک ناوبری، وضعیت سازه­های دریایی و اطلاعات جزر و مدی،چارت­های دریانوردی مورد نیاز براساس استانداردهای تدوین شده توسط سازمان بین­المللی هیدروگرافی تولید شود و در اختیار دریانوردان، شرکت­های کشتیرانی و سایر ذی­نفعان قرار گیرد. مایه­ی افتخار است که پس از حدود پنج سال تلاش مستمر به همت اعضای دبیرخانه­ی کمیته­ی ملی هیدروگرافی و متخصصان داخلی موفق به انتشار 41 سلول چارت الکترونیکی دریانوردی بنادر و آب­های تحت حاکمیت کشور در مقیاس­های مختلف شده­ایم. از سوی دیگر گزارش شده ظرف هفته­ی گذشته 15 سلول دیگر نیز توسط شرکت پریمار صحه­گذاری شده و آماده­ی انتشار است و 17 سلول دیگر هم در مرحله­ی رفع خطاهای اولیه ویرایشی قرار دارد. انتخاب شعار ژرفاسنجی، اساس پایداری دریاها، اقیانوس­ها و آبراه­ها از سوی سازمان بین­المللی هیدروگرافی در سال 2018 با این قصد بوده که به منظور بهره­برداری مناسب، ایمن، پایدار و مقرون به صرفه از دریاها، اقیانوس­ها و آبراه­ها بر اهمیت هیدروگرافی و لزوم شناسایی شکل و ماهیت بستر و اعماق دریاها بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد.

دریادار مصطفی ایپنیس مدیر سازمان بین­المللی هیدروگرافی در مراسم روز جهانی هیدروگرافی از هیدروگرافی به عنوان کلید فعالیت­های دریایی نام برد و تصریح کرد: این سازمان طی یکصد سال گذشته که تأسیس شده با ارتقای دانش هیدروگرافی از فعالیت دریانوردی و زیست محیطی حمایت­های همه جانبه­ایی داشته است. سازمان بنادر و دریانوردی ایران از اعضای فعال هیدروگرافی در منطقه­ی رایمی (خلیج فارس و دریای عمان) قلمداد می­شود و برنامه­ی     ظرفیت­سازی و ارتقای توانمندی کشورهای عضور از الویت­های HIO به شمار می­آید که سازمان بین­المللی هیدروگرافی با بازدیدهای دوره­ای و برگزاری کارگاه های آموزشی کوتاه مدت و مشارکت کشورها در پروژه­های جهانی این مهم را دنبال می­کند. دانش هیدروگرافی ستون فقرات علوم دریایی و دریانوردی است و چشم­پوشی از آن به قیمت از بین رفتن سواحل و جزایر، محیط زیست دریا و فعالیت­های کشتیرانی خواهد شد.

مدیر سازمان بین­المللی هیدروگرافی نقش این سازمان را در تأمین ایمنی دریانوردی و حفاظت از محیط زیست دریایی بسیار موثر برشمرد و افزود: هیدروگرافی به مثابه کلید فعالیت­های دریایی است که موفقیت آن را در زمینه­های مختلف تضمین می­کند. هیدروگرافی به معنای توصیف خصوصیات فیزیکی و شیمیایی دریاها، آبراه­ها، اقیانوس ها و رودخانه­ها است که از طریق تهیه و تدوین نقشه­های الکترونیکی و کاغذی به پایداری منابع دریایی و کشتیرانی ایمن کمک می­کند.

دکتر هادی حق­شناس معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی در مراسم گرامیداشت روز جهانی هیدروگرافی با اشاره به عضویت کشور ایران در سازمان بین­المللی هیدروگرافی خاطر نشان کرد: سازمان بنادر و دریانوردی به نیابت از کشور جمهوری اسلامی ایران از سال 1340 به عضویت این سازمان درآمده و به عنوان متولی امور ایمنی دریانوردی موظف است اقدامات لازم را در راستای تحقق مفاد ماده 9 از فصل پنجم سولاس مبنی بر ایجاد ساز و کارهایی جهت جمع­آوری و تکمیل داده­های هیدروگرافی و متعاقب آن تولید، انتشار و به روزرسانی اطلاعات دریانوردی مورد نیاز در قالب چارت­های دریایی برای تأمین ایمنی دریانوردی در آبهای تحت حاکمیت ایران به انجام برساند.بر همین اساس کمیته­ی ملی هیدروگرافی در سال 84 بنا به درخواست سازمان بنادر و دریانوردی و تأیید شورای امنیت ملی با عضویت ستاد کل نیروهای مسلح، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، سازمان نقشه­برداری کشور و همچنین سازمان بنادر با هدف هماهنگی، سیاست­گذاری و برنامه­ریزی جهت انجام فعالیت­های هیدروگرافی تشکیل گردید. دبیرخانه دائمی این کمیته در سازمان بنادر مستقر است و اعضای آن متشکل از کارشناسان و متخصصان سازمانهای عضو کمیته با برگزاری جلسات دوره­ایی و ماهیانه در خصوص موضوعات مطروحه و بویژه تولید چارت­های دریایی مطابق با اهداف و استراتژی تعیین شده از سوی کمیته تصمیم­گیری می­کنند.

معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی از توافق دوجانبه با شرکت پریمار کشور نروژ برای تهیه و انتشار چارت­های الکترونیکی در محدوده­ی آبهای ایران خبر داد و افزود طی پنج سالی که این توافق صورت گرفته شاهد تولید قابل توجهی چارت الکترونیکی بوده­­ایم که از این میان بیش از 41 سلول چارت از طریق شرکت پریمار صحه­گذاری و رفع نقص شده و به صورت منظم از طریق 70 مرکز نمایندگی­های این شرکت در سرتاسر جهان در اختیار دریانوردان قرار گرفته است تا جایی که از ابتدای انتشار تاکنون مجموعاْ بالغ بر 185 هزار سلول چارت دریایی که حاصل توانمندی و دانش متخصصان داخلی بوده و به فروش رفته و جایگزین چارت­های آدمیرالتی انگلستان شده است.

دکتر مهدی مدیری رییس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح با تآکید بر اینکه تولید و انتشار چارت­های الکترونیکی دریانوردی از شاخص­های پیشرفت و توسعه­ی فنی در کشور است گفت: هیدروگرافی مجموعه­ایی از علوم است که درباره­ی اندازه­گیری و توصیف عوارض فیزیکی دریاها و منابع آبی دیگر و مناطق ساحلی مجاور آنها و همچنین پدیده­های مرتبط با دریا نظیر جزر و مد، جریان­های آبی، حفاظت از محیط زیست و غیره بحث می­کند. خدمات هیدروگرافی از طریق   جمع­آوری منسجم داده­هایی که از مناطق ساحلی و دریاها به دست می­آیند، اطلاعات را برای حمایت از ناوبری ایمن دریایی، حفاظت از محیط زیست دریایی، دفاع و بهره­برداری دریایی تولید و منتشر می­کند. بر همین اساس ضرورت دارد توسعه آموزشی در زمینه­ی علوم هیدروگرافی رشد بیشتری یابد چرا که ناامنی­های دریایی و حمله­ی استعمارگران را بایستی از علوم شناخت کافی از دریاها داشت.

***

هانس کریستوفر لاریتزن نماینده­ی اداره هیدروگرافی نروژ و مدیرعامل شرکت پریمار نروژ در مراسم روز جهانی هیدروگرافی از جایگزینی چارت­های ناوبری الکترونیکی بجای چارت­های کاغذی خبر داد و افزود: چارت­های ناوبری الکترونیکی از نسل­های جدید اطلاعات هیدروگرافی است و هم اکنون در سطح جهان از استاندارد S100 در تهیه­ی نقشه­های دریایی استفاده می­شود. استاندارد S100 مربوط به ژرفاسنجی است و چنانچه این اطلاعات با اطلاعات نقشه­های الکترونیکی ترکیب شود می­توان از شرایط دریایی منطقه در حال تردد اطلاعات بهتر و کاربردی­تری بدست آورد. سازمان بنادر و دریانوردی ایران از همکاران برجسته­ی نروژی­ها در زمینه­ی تولید نقشه­های الکترونیکی دریایی محسوب می­شود و در این زمینه مشارکت مطلوبی بین دو کشور وجود دارد.

مهندس مسعود شفیعی رئیس سازمان نقشه­برداری کشور دراین مراسم گفت: بیش از 90 درصد تجارت جهانی از طریق دریاها صورت می­گیرد هر چند بالغ بر 45 کشور از کشورهای فقیر جهان محصور در خشکی هستند و تعداد هشت کشور از فقیرترین کشورهای جهان نیز به دریاها راهی ندارند، ولی ما بیش از چند هزار کیلومتر خط ساحلی داریم اما از آنها به خوبی بهره­برداری نکرده­ایم. از آنجایی که کشور ایران به لحاظ دارا بودن طول خطوط ساحلی در رتبه­ی 32 قرار دارد اما در بهره­برداری از این مزیت حائز رتبه­ی سی و پنجم در جهان است، بنابر این باید تلاش کنیم تا   رتبه­ی خود را افزایش دهیم چرا که مشاهده می­شود بعضی از کشورهایی که جزو کم برخوردارترین کشورها در میزان خطوط ساحلی هستند اما در بهره­برداری از خطوط ساحلی خود جزو کشورهای برتر به شمار می­آیند. به عنوان نمونه کشور چین رتبه اول را در بهره­برداری از خطوط ساحلی، پتانسیل­ها و ظرفیت­های آن به خود اختصاص داده است. وی خاطرنشان کرد: بررسی­ها نشان می­دهد در کشورهایی که توسعه­ی اجتماعی و اقتصادی خود را بر پایه­ی دریا محور قرار داده­اند و حرکت رو به جلو دارند میزان  فایده­ی آنها یک به ده است. به شکلی که به ازای هر یک واحد سرمایه­گذاری موفق شده­اند ده واحد برداشت داشته باشند که ما نیز بایستی روی کرد توسعه­ی دریا محور را در برنامه­های خود دنبال کنیم.

مهندس محمدرضا اله­یار معاون مهندسی و توسعه­ی امور زیربنایی سازمان بنادر و دریانوردی در مراسم روز جهانی هیدروگرافی با تأکید بر استفاده از علوم هیدروگرافی در حوزه­ی آبراه­ها و حمل و نقل دریایی و مدیریت و مهندسی رسوب­گذاری در بنادر و سواحل تصریح کرد: باید روز به روز بر دانش و شناخت بیش از پیش دریاهای خود اقدام کنیم. زیرا رمز توسعه­ی دریا محور در شناخت دریاهاست. استفاده­ی مهم دیگر از علم هیدروگرافی مدیریت سواحل بر اصل و مبنای تغییرات خط ساحلی است. به عنوان نمونه هیچکدام از اعداد مختلفی که برای طول خطوط ساحلی ایران اعلام شده غلط نیست زیرا هر کدام بر مبنای خاص خود بوده اما براساس مبنای 25 هزارم طول سواحل ایران 5790 کیلومتر است که 18 ارگان مختلف دریایی در حصول این عدد دخیل بوده­اند و اکنون از آن استفاده می­شود. از جمله کاربردهای دیگر هیدروگرافی شناسایی اجسام مغروق است همچنین از این علم برای مکان­یابی احداث سازه­های دریایی نزدیک یا دور از ساحل و تعیین ضخامت عمق فعال رسوبی و لایه­بندی بستر دریا استفاده می­شود. وی از احداث ده ایستگاه جزر و مدسنجی در بنادر جنوبی و سه ایستگاه ترازسنجی در بنادر شمالی کشور خبر داد و افزود: برای انجام یکپارچه­سازی نقشه­های هیدروگرافی باید مدیریت جامع و هماهنگ هیدروگرافی جهت رفع نیاز ذی­نفعان،اقدامات زیربنایی در جهت ارتقای کیفیت و استفاده بهینه از تجهیزات هیدروگرافی و بهره­گیری از فرآیندهای یکسان برای امکان تبادل اطلاعات بین مراجع مختلف به استانداردسازی هیدروگرافی صورت گیرد تا بتوانیم خدمات خوبی را در این زمینه داشته باشیم. روند استانداردسازی هیدروگرافی از عملیات زمینی آغاز و با محاسبات و ترسیم اطلاعات و کنترل کیفی و مستندسازی به پایان می­رسد. بر این اساس یکی از اقدامات مهم سازمان بنادر و دریانوردی ایجاد Benchmark دایمی و ماندگار در بنادر کشور با همکاری سازمان نقشه­برداری است به گونه­ایی که در حال حاضر اکثر بنادر ایران به آن مجهز هستند. فراهم کردن بستر لازم برای فعالیت بخش خصوصی و شرکت­های مهندسی مشاور هیدروگرافی از جمله اهداف سازمان بنادر در سال­های آتی خواهد بود.