چشم‌اندازی در سراب نمی‌بینیم

صنعت حمل و نقل آنلاین: مرتضی ملانژاد عضو هیئت مدیره انجمن صنایع ریلی در گفت‌و گو با خبرنگار ماهنامه صنعت حمل و نقل با ابراز نگرانی از آینده صنعت ریلی کشور معتقد است توسعه‌ی صنعت ریلی در سایر کشورها به عنوان زیربنای آن کشور به شمار می‌رود. نسبت طول ریل به مساحت آن کشور شاخص توسعه‌ی آن کشور محسوب می‌شود.

اما متاسفانه در کشور ما توسعه ریلی با عقب ماندگی‌های چشم‌گیری مواجه است. با توجه به قیمت پایین بلیت واگن‌های مسافری و ناتوانی مالکین در سرمایه‌گذاری در این بخش و سرمایه‌گذاری و تولید محدود در بحث لکوموتیو و از همه مهمتر اعلام شرکت‌راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در خصوص توقف در ساخت واگن باری انگیزه توسعه و سرمایه‌گذاری در بخش ریلی به سمت صفر میل کرده است.

با توجه به اطلاع مسئولین و نمایندگان مجلس از مزایای حمل و نقل ریلی از صرفه‌جویی در سوخت گرفته تا بحث محیط زیست و کاهش حوادث جاده‌ای، انتظار می‌رفت حمایت ویژه از توسعه این صنعت شود اما متاسفانه با راهکارهای عجولانه واردات واگن‌های مترو از خارج از کشور با توجه به توان تولید در داخل و سنگ اندازی در تولید واگن باری به دلیل کمبود لکوموتیو و آماده نبودن خطوط راه آهن دیگر رمقی برای جهش تولید با مشارکت مردم نخواهد ماند.

لطفا بفرمایید شرکت واگن پارس ظرفیت تولید چند دستگاه واگن باری را در سال دارد و در این رابطه چه قرارداد‌هایی را تاکنون منعقد کرده است؟ از سوی راه آهن شنیده شده که عنوان کرده‌اند به دلیل تکمیل ظرفیت واگن باری در کشور نیاز به تولید این نوع واگن‌ها نیست؟

شرکت واگن پارس با نیم قرن سابقه کار در دوره فعالیت خود انواع محصولات ریلی را تولید و تحویل داده و طبق هدف‌گذاری‌های انجام شده ظرفیت تولید سالیانه حدود یک هزار دستگاه انواع واگن باری را دارد. این روزها شاهد بودیم که مدیرعامل شرکت راه‌آهن ج.ا.ا در حاشیه نمایشگاه از عدم نیاز کشور به واگن باری خبر داد و گفت دیگر مجوز تولید واگن باری را نمی‌دهیم. با توجه به صحبت نگران کننده مدیرعامل راه‌آهن ج.ا.ا در خصوص عدم نیاز به واگن باری باید بگویم در شرکت های تولید کننده واگن و تجهیزات حدود 10 هزار نفر در بخش واگن باری به طور مستقیم و غیرمستقیم مشغول کار هستند. با اتکا به تصمیمات مطرح شده مسئولان کشور در خصوص جهش تولید بویژه در بخش ریلی، اتخاذ چنین تصمیمی قطعا 6 تا 7 هزار نفر از پرسنل این شرکت ها را بیکار می‌کند.

طبق برنامه‌های توسعه‌ پنجم و ششم، تعداد واگن‌های باری شرکت راه‌آهن ج.ا.ا در انتهای برنامه ششم باید در مجموع به حدود 43 هزار دستگاه برسد. همچنین برای واگن مسافری و لکوموتیو نیز ارقامی را اعلام کرده‌اند. امروز کل واگن‌های باری شبکه ریلی کشور با توجه به رشدی که داشته به 30 هزار دستگاه رسیده اما افزایش تعداد واگن‌های باری مطابق برنامه توسعه، پیش نرفته است. در خصوص لکوموتیو، واگن مسافری و زیرساخت‌های ریلی اصلا هیچ رشدی نداشته‌ایم. به همین دلیل به علت عدم رشد زیرساخت‌ها از جمله دو خطه شدن برخی خطوط ریلی و عدم رشد لکوموتیو و کمبود شدید نیروی کشش در کشور و واگن مسافری طبق برنامه ششم، باید ساخت واگن باری متوقف شود.

با توجه به بی‌اعتنایی به برنامه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌ها و از دست دادن شغل‌ها و معیشت مردم و عدم توجه به تحقق برنامه سال و تصمیمات عجولانه مدیرعامل شرکت راه‌آهن ج.ا.ا در خصوص جراحی در صنعت ریلی، بیشتر نیازمند فردی متخصص، آگاه و با تجربه در این صنعت هستیم تا جراحی بدون شناخت، آگاهی و دانش و تجربه کافی در صنعت انجام نشود.

با توجه به کمبود واگن مسافری و لکوموتیو و نیاز مبرم به تولید آن‌ها آیا شرکت‌های واگن‌سازی باری این قابلیت را دارند که به سمت تولید واگن مسافری بروند؟

به نظر بنده، اینکه بگوییم شرکتی که واگن باری تولید می‌کند به سمت ساخت واگن مسافری برود خود بیانگر عدم اطلاع از ظرفیت و توانایی‌های شرکت‌ها و حتی عدم شناخت از تفاوت و روند ساخت و تولید واگن باری از مسافری است و نشان می‌دهد دوستان اطلاع کافی از نحوه ساخت واگن باری یا مسافری ندارند.

به عنوان مثال شرکت فولاد درخشان یا کوثر اصفهان که از شرکت‌های خوب در زمینه‌ی تولید واگن باری هستند نمی‌توان انتظار داشت که یک شبه از دل واگن باری بیرون بیایند و واگن مسافری تولید کنند. زیرا واگن یک ماشین استاندارد با یک سری صلاحیت‌های فنی و تابع استانداردهای بین‌المللی است و نیازمند زیرساخت‌ها و تکنولوژی خاص و نیازمند حداقل زمان دوساله برای آماده شدن است.

فرض را براین بگذارید که شرکت‌های ساخت واگن باری به سمت ساخت واگن مسافری بروند، سوالی در اینجا مطرح است که آیا سفارش‌دهنده‌ای وجود دارد؟!

اگر سفارش‌هایی را که برای واگن‌های مسافری طی ده سال گذشته انجام شده بررسی کنیم می‌بینیم که حدود 20 تا 30 دستگاه رجا خریداری کرده، 40 دستگاه صبا، 15 دستگاه کوثر و 40 دستگاه دیگر هم مجددا صبا خریداری کرده است. یعنی کل سفارش واگن مسافری در ده سال گذشته کشور، چیزی حدود یکصد دستگاه بوده است. چگونه با این آمار سفارش واگن مسافری به سمت توسعه زیرساخت ها برای تولید برویم؟

با توجه به اینکه شرکت‌های مسافری ریلی خصوصی توان خرید واگن مسافری را ندارند از محل استیجازه نفت شرکت راه‌آهن خود اعلام آمادگی کرده است. لطفا نقطه نظر خود را در این خصوص بفرمایید.  

اگر خاطرتان باشد سه سال پیش در زمان مرحوم قاسمی همین دوستان اعلام کردند یک هزار دستگاه لکوموتیو وارد می‌کنیم. آیا بعد از سه سال یک لکوموتیو وارد کشور شده است؟

شرکت راه‌آهن ج.ا.ا چه از محل تهاتر نفت یا هر محل دیگری نمی‌تواند واگن خریداری کند و قانونی نیست و مجوز خرید و مالکیت ندارد.

با توجه به اینکه قانون مالکیت واگن مسافری شرکت راه‌آهن ج.ا.ا را نداریم اما خوشحال‌ می‌شویم چنین سرمایه‌گذاری را انجام دهند. البته تاکید می‌کنم سفارش دهنده‌ی واگن مسافری، شرکت‌های خصوصی هستند نه دولت. دولت مالکیت حتی یک واگن را ندارد و اجازه‌ی خرید هم ندارد. طبق قانون شرکت راه‌آهن باید همه‌ی واگن‌ها و لکوموتیوهای خود را واگذار می‌کرد که واگن‌ها را واگذار کرد اما لکوموتیوها را هنوز واگذار نکرده است. حالا شرکت راه‌آهنی که مالک هیچ واگنی نیست و اجازه‌ی خرید هم ندارد چگونه می‌تواند از محل تهاتر نفت یا هر محل دیگری به تولیدکننده سفارش ساخت واگن را بدهد؟ به نظرم کمی ساز و کار غریبی است و بعید می‌دانم تا چند ماه آینده این موضوع عملیاتی شود.

اگر خاطرتان باشد وزیر محترم راه در دیماه دستور انعقاد قرارداد با تولیدکنندگان واگن مسافری را به راه آهن دادند، ما هم کاملاً آماده بودیم ولی تا الان هیچ قراردادی منعقد نشده است.

مسئله مهم این است که شرکت راه‌آهن ج.ا.ا یک شبه اعلام کرد که دیگر واگن باری ساخته نشود. با کارگران، مهندسان و خطوط تولید واگن باری چه کار باید کرد؟

در خصوص فرمایش مدیرعامل راه‌آهن باید بگویم اینکه ما حدود 30 هزار دستگاه واگن باری داریم که حدود 6 هزار دستگاه از آنها عمر بالای 55 سال دارد. در حقیقت عمر یک واگن بی‌نهایت که نیست و دارای یک عمر صنعتی است. باید واگن‌های با سن بالا نوسازی شوند. اگر گفته می‌شود شبکه شلوغ است باید واگن‌هایی را که حادثه‌ساز یا خراب هستند یکی یکی از شبکه خارج کنند. چرا واگن‌های حادثه‌ساز را خارج نمی‌کنند و جلوی تولید را می‌گیرند؟

به عنوان عضو هیأت مدیره انجمن صنایع ریلی بفرمایید شرکت‌های ما چه تعداد واگن می‌توانند تولید می‌کنند؟

امروز شرکت‌های ما توان تولید حداقل دو هزار دستگاه انواع واگن باری در سال را دارند و شرکت واگن پارس به تنهایی حداقل یک هزار دستگاه می‌تواند در سال تولید کند. ما در سال 1401 بالغ بر هزار و سه دستگاه انواع محصولات ریلی تولید کردیم. باید بگویم اگر می‌خواستیم تمام ظرفیت خود را به کار بگیریم در یک شیفت کاری بلند حداقل 1500 دستگاه تولید می‌کردیم. ما در سال 1401 بهترین رکورد را داشتیم ولی در سال 1402 علارغم سرمایه‌گذاری که انجام شده با 30 درصد افت مواجه بودیم و تنها دلیل آن این بود که به ما سفارش داده نمی‌شد زیرا به شدت انگیزه‌ی سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران کاهش یافته است. مشکل بارگیری، خرابی لکوموتیو و خرابی خطوط وجود داشت. از طرفی هم بانک‌ها پرداخت تسهیلات را خیلی آهسته کردند از سوی دیگر ماده‌ی 12 که از سال 99 عملا علارغم همه‌ی قول‌هایی که داده شده به مرحله‌ی عمل درنیامده است. معلوم نیست این پول کی وارد چرخه خواهد شد هر چند اگر هم بیاید هیچ مشکلی را حل نخواهد کرد. در سال 85 تا 89 شاهد بودیم که شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاری در این صنعت رقابت می‌کردند. متأسفانه هر روز کمتر و کمتر شد تا امروز که شرکت‌ها منتظر فرصت هستند تا از این صنعت فرار کنند. آمار تولید کل محصولات ریلی سال‌های 1401 و 1402 برخی شرکت‌ها 25 تا 30 و بعضی هم تا صد درصد افت داشته‌ و متأسفانه اگر این سیاست ها ادامه یابد مطمئن هستم این روند ادامه خواهد داشت.

اخبار مرتبط:

کاهش یک سومی زمان حمل بار ریلی از چین به ایران و بالعکس

تصویب تامین منابع مالی دو پروژه ریلی کرمانشاه- خسروی و مبارکه-شهرکرد

 

در حاشیه یازدهمین نمایشگاه ریلی همایش اکو با مضمون ترانزیت برگزار شد. یکی از اهداف شرکت راه‌آهن ج.ا.ا از برگزاری این همایش که نمایندگان کشورهای متعددی حضور داشتند بحث صادرات تولیدات داخلی بود. بستر برای صادرات تولیداتی از جمله واگن باری مهیاست. آیا برنامه‌ای برای صادرات دارید؟

هدف از برگزاری همایش اکو در حاشیه نمایشگاه بحث ترانزیت بود و اگر هدفی برای حمایت از صادرکنندگان بود باید از تولیدکنندگان در این همایش دعوت می‌شد که تولیداتمان را برای خریداران خارجی برای فروش عرضه کنیم. باید متذکر شوم شرکت راه‌آهن ج.ا.ا در حمایت از صادرات به طور قطع هیچگاه حمایتی انجام نداده است. یقیناً آنها باید ما را وصل می‌کردند. از گذشته در خصوص صادراتی که به سوریه داشتیم به چالشی برخوردیم که از شرکت راه‌آهن ج.ا.ا درخواست کردیم که در مذاکرات شرکت راه‌آهن با سوریه برای حل این چالش شرکت کنیم تا مشکل قدیمی با طرف سوری به نحوی حل شود که این امکان را شرکت راه‌آهن مهیا نکرد.

در خصوص این سوال که آیا برنامه برای صادرات داریم باید بگویم هم‌اکنون با کشور ترکیه، لهستان، سوریه، عراق و کوبا در حال مذاکره هستیم تا  بتوانیم طلسم صادرات را بشکنیم. قراردادهایی هم برای ارایه خدمات به عراق و کوبا داریم ولی مهمترین مشکل ما به موضوع برگشت پول برمی‌گردد که شفاف نیست. اگر پول را از صادرات دریافت و داخل سیستم بانکی ایران کنیم تفاوت ارز آزاد با قیمت دولتی زیاد است و حتما متضرر می‌شویم و اگر بخواهیم در اینجا انجام دهیم مقررات ما دست و پا گیر است. بدنبال راه حلی هستیم تا بتوانیم ارزی که از صادرات دریافت می‌کنیم، خریدهای خارجی خودمان را با آن انجام دهیم.

میزان قیمت واگن باری برای صادرات چقدر است؟

حدود 50 تا 60 هزار دلار است.

شرکت راه‌آهن ج.ا.ا در برنامه خود د رخردادماه مقرر کرده تا در مرحله‌ی اول 50 لکوموتیو و در مرحله‌ی دوم تعداد 20 لکوموتیو را به بخش خصوصی واگذار کند. آیا شرکت واگن پارس در مزایده شرکت می‌کند؟

هنوز لیست دیزل‌ها بیرون نیامده اما به طور قطع ما هم در مزایده شرکت می‌کنیم. امیدواریم که دیزل‌هایی را اعلام مزایده کنند که قابلیت بهره‌برداری داشته باشد. یادمان باشد این تکلیف شرکت راه‌آهن ج.ا.ا بود که تا پایان برنامه چهارم یا برنامه پنجم تمام دیزل‌ها را واگذار می‌کرد.

مطلع هستید که قریب به 50 درصد لکوموتیوهای ما سال‌هاست زمین‌گیر هستند. شرکت راه‌آهن ج.ا.ا نه پول دارد که آنها را تعمیر کند و نه حاضر است به دیگری برای بازسازی واگذار کند. تصمیم واگذاری لکوموتیوها از سوی شرکت راه‌آهن تصمیم خوبی است ولی مشروط به اینکه لکوموتیوها قابل استفاده باشند. لیست غیر رسمی که ما از آن خبر داریم لکوموتیوهای مانوری و فرسوده‌ای است که قابل بهره‌برداری نیست.

آیا شما برای تأمین ملزومات و قطعات مورد نیاز خود از تولید داخل حمایت می‌کنید؟

ما تلاش می‌کنیم تا آنجایی که در توان داریم و خط تولید ما به مشکل نمی‌خورد از محصولات ایرانی استفاده کنیم که در این زمینه تلاش کرده‌ایم. البته در واگن مسافری یا باری خرید خارجی زیادی نداریم و تنها دو یا سه قلم است که یا در ایران تولید نمی‌شود یا تیراژ تولید آن خیلی کم است. ولی به طور جدی این سیاست را تکلیف خود می‌دانیم و رعایت می‌کنیم.