چرا ترکیه‌زده شده‌ایم

صنعت حمل و نقل آنلاین: دکتر سیدجلال ابراهیمی، مدیر مرکز مطالعات و پژوهش ایران و ترکیه در نشستی که در صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری برگزار شد مطالبی را بیان کرد که در ادامه می‌خوانید:
نمی‌دانم چرا ترکیه‌زده شده‌ایم، قبلا غرب‌زده بودیم و حالا ترکیه‌زده شده‌ایم. ما داریم ترکیه را خیلی بزرگ می‌کنیم، کشوری که با تورم شدید مواجه است.
تجارت در دوره امپراتوری عثمانی در چارچوب شریعت حرکت می‌کرد و تقریبا شبیه اقتصاد بازار ایران در آن دوره بود و مشابهات بازرگانی زیادی با هم داشتیم. اقتصاد بازارها مبتنی بر سنت و عرف متاثر از آن بودند، با این تفاوت که ترکیه به سبب نزدیکی به اروپا یا هم‌مرزی با آن، از اقتصاد بازار اروپا نیز متاثر بود.
پیش از آن، در دوره ایران و روم هر دو کشور در مسیر کاروان‌های تجاری یعنی جاده ابریشم قرار داشتند و پیله‌وران هم کالا باهم مبادله می‌کردند و هم اجناس محلی را با کالای تجاری مبادله می‌کردند (تجارتی که هنوز هم مرسوم است که وقتی مشکل پولی، ارزی، بانکی یا موانع پرداخت پولی وجود داشته باشد، تجارت به‌صورت کالا به کالا صورت می‌گیرد).
اقتصاد ترکیه و ایران از طرفی به موفولوژی یا چهره زمین و مناطق جغرافیایی بستگی دارد و از طرفی به دوری و نزدیکی به دریا یا جلگه‌ها، دشت‌ها و کوه‌ها که بسیار به هم شباهت دارند. تراکم و تمرکز جمعیت در هر دو کشور یا در کنار دریاها و رودها یا در جلگه‌های پای کوه‌ها است.
دیدگاه و روش اقتصاد ترکیه در 19 سال حکومت AKP (آک پارتی) یا حزب عدالت و توسعه، ورود به بازار مشترک اروپا و گسترش صادرات به حوزه کشورهای اروپایی هم‌زمان با کشورهای همسایه بوده است. اقتصاد ترکیه با صدور ماشین‌آلات و قطعات و مواد شیمیایی و توریسم گره خورده است. ترکیه سعی دارد ضمن حفظ بازار مشترک اروپا در افریقا، آمریکای لاتین و جنوب شرق آسیا نیز بازارهای جدید برای کالاهای خود ایجاد کند و صادرات به‌خصوص پوشاک (از همه نوع) و همچنین صادرات مواد غذایی و شیمیایی برای ترکیه اهمیت خاصی دارد.
از زمانی‌که اردوغان روی کار آمد، سیاست وارد اقتصاد ترکیه شد. درست است که سیاست باید راهگشای مسیر اقتصادی باشد و تمامی دولت‌ها از دیپلماسی برای رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی بهره می‌گیرند ولی حزب AKP سیاست را وارد اقتصاد کرد و با تفکر اردوغان در مجلس یک‌دست، حزب حاکم با بیشترین مصوبه‌ها و خواسته‌ها آلت دست دکترین و برنامه‌های حزب حاکم است. مثلا ساخت فرودگاهی در کوتاهیه که قرار بود یک‌میلیون و ششصد هزار نفر مسافر داشته باشد و مقرر بود اگر کمتر از این تعداد مسافر داشت، نفری یک دلار خسارت به پیمانکار داده شود که امسال 600 هزار مسافر داشت، یا کشیدن دیوار مرزی در مرز ایران و ترکیه و مرزهای بین سوریه و ترکیه که دیوار مرزی سوریه و ترکیه 800 کیلومتر است و این‌ها خواسته‌های حزب حاکم است که هزینه‌های آن بر مردم ترک تحمیل می‌شود و نتایج آن بحران‌های اقتصادی و ارزی است.
هم اکنون کارخانجات ترکیه مواد اولیه ندارند و افزایش قیمت دلار یا پایین آمدن ارزش لیر، کارخانجات کوچک را مجبور به توقف تولید کرده است. ترکیه هم اکنون بالاتر از 600 میلیارد دلار به بانک جهانی بدهی دارد و صادرات آن به اروپا با یورو صورت می‌گیرد و پرداخت به بانک جهانی با دلار. میزان توریست‌ها بعد از کرونا به نصف رسید و هتل‌ها در بعضی مناطق یک‌سوم گنجایش کار می‌کنند و این روسیه بود که در صنعت توریسم به داد ترکیه رسید.
2600 واحد مسکومی یا کمی بیشتر رقم خرید خانه توسط ایرانیان در ترکیه با میانگین 300هزار دلار برای هر واحد رقم سرسام‌آوری است. برای اخذ اقامت ترکیه باید 200 هزار دلار و برای وطن‌داش (هم‌وطنی یا سیتیزن) باید 500 هزار دلار در ترکیه هزینه کنید یا در بانک سپرده بگذارید یا اموال غیرمنقول بخرید. به این ارقام بهره بانکی پول خوابیده را اضافه کنید با هزینه‌های حضور در ترکیه یعنی هزینه زندگی روزمره و هزینه‌های خدماتی که نصیب ترکیه می‌شود.
در روزنامه‌های ترکیه می‌خوانیم ایرانیان در خرید ملک (اموال غیرمنقول) در ترکیه اول شدند. قبل از آن عراق اول و آلمان دوم و ایران سوم بود، حالا ما اول شدیم آن‌هم نه سرمایه‌گذاری در یک تولید بلکه سرمایه‌گذاری در خرید خانه که تا 5 سال نمی‌توانیم بفروشیم و اگر در این مدت بخواهیم بفروشیم باید به لیر و به یک فرد ترک فروخته شود (البته بعد از اتمام دوره سپرده‌گذاری می‌توانیم به هر کس بفروشیم یعنی 5 سال پول خوابیده)
به‌عنوان یک کارشناس ترکیه و مدیر مرکز مطالعات ایران و ترکیه می‌گویم: در ترکیه بنزین هفت تا هشت برابر (بر حسب شهرها قیمت متفاوت است)، گازوئیل 7 برابر، حداقل هزینه ماهانه بدون اجاره بها 4 الی 5 هزار لیر آن هم در حد طبقات متوسط یا رو به پایین جامعه است. به قول معروف مرغ آنجا رود که دانه بود، در ترکیه نه دانه است نه لانه.
امان از دست این تبلیغات بزک‌کرده سریال‌های ترکیه (البته بگذریم از زیبایی‌های طبیعی و آثار تاریخی که ما خود از آنها بیشتر هم داریم فقط هتل کم داریم) و امان از این تحریم ظالمانه که ترکیه نمی‌توانست و نمی‌تواند حتی یک‌سال آن‌را تحمل کند. چون بسیاری از بانک‌ها با سرمایه خارجی کار می‌کنند به جز 10 الی 12 بانک مثل خالق بانک، عثمانلی بانکاسی، ایش بانکاسی، زراعت بانک و بانک اوقاف (واقف بانک و یکی دو بانک دیگر.
می‌گویند ترکیه در صادرات ارزش‌افزوده دارد، ولی من می‌گویم برای ما ندارد. در بسیاری از مواقع ترکیه در صادراتش ارزش‌افزوده ندارد و از ایران یا کشورهای دیگر کالا و اجناس تولیدی را می‌خرد و بسته‌بندی استفاده می‌کند و با شکل جدید صادر می‌کند. از نیروی گاز ما، برق، آب و کارگر ارزان ما استفاده می‌کند و کالاهای خریداری شده از ما یا دیگران را بعد از بسته‌بندی در لیست صادرات کشاورزی خود قرار می‌دهد. مثل زعفران و پسته که مال ایران است یا خرما که از عراق می‌خرد یا از ایران یا خشکبار، هندوانه و کیوی. یعنی ترکیه به هر نحو ممکن فقط به صادرات می‌اندیشد و می‌خواهد آمار صادرات را در اتحادیه اروپا بالا ببرد چون تبلیغات رسانه‌ای برای گرفتن چهره جهانی و جذب سرمایه خارجی در ترکیه بسیار مهم است.
در شبکه‌های تجاری ترکیه هم هر جا کلیک کنید، انجمن‌های صادراتی در هر استان و در هر شهر به تعداد زیاد وجود دارند بنابراین ما هم باید انجمن‌ها و گروه‌های صادراتی ایجاد کنیم و داشته‌های استانی و منطقه‌ای خود را در سایت‌های دوزبانه و چندزبانه به دنیا بشناسانیم.
می‌گویم اگر در ترکیه خانه می‌خرید، یا اگر شرکت تاسیس می‌کنید از آن پایگاه پرتاب برای صادرات کالای ایرانی ایجاد کنید و به امید این‌که بتوانید در داخل ترکیه چیزی بفروشید نباشید، چون آنها برندساز شده‌اند مگر این‌که کالای شما جنسی باشد که در ترکیه تولید نشده است یا اگر هست خیلی کم باشد. آنها هرچقدر تولیدات‌شان را بیشتر کنند، تعرفه گمرکی را هم بالا می‌برند. ترکیه بهترین جا برای ارتباط با کشورهای دیگر و حوزه دریای مدیترانه است. بهترین مکان برای ارتباط با افریقا و کشورهای جنوب دریای مدیترانه است. کشورهای آنجا بازار بزرگی برای مصرف هستند و ترکیه همه نیرویش را برای ورود به بازارهای بکر افریقا گذاشته است و همه روز درهای تجاری را در افریقا می‌کوبد تا باز کنند.
توصیه می‌کنم اگر می‌خواهید در ترکیه شرکت ثبت کنید، هدف‌تان صادرات به کشورهای بیرون مرز ترکیه یعنی اروپا، حوزه دریای مدیترانه و افریقا باید باشد و قبلا هم در ایران حریف‌شناسی و بازارشناسی کرده و مخاطب و طرف تجاری را پیدا کنید و بعد اقدام نمایید.
در مورد اقتصاد اجتماعی که در دوره حکومت آک پارتی به‌وجود آمد، تجمل‌گرایی خیلی شدید شد یعنی ترکیه از بیرون زیباسازی شد و سریال‌هایی با خانه‌های مجلل ساخته می‌شود. رفاه‌گرایی اشکال ندارد و زندگی کردن مرفه با مجلل زندگی کردن فرق دارد.
به‌طورکلی ترکیه امروز، در یک ماه اخیر حال خوشی ندارد و سقوط دولت با تجمل‌گرایی آغاز می‌شود. کتاب سحر حکومت و افسانه دولت را اگر بخوانید می‌بینید دولت‌ها چطور سقوط می‌کنند. تجمل‌گرایی رفته رفته به افراط در عیش تبدیل می‌شود و سقوط به‌دنبال آن حتمی است.
ترکیه و دولت اردوغان امروز با مسائل زیر روبه‌رو است:
1- اپوزیسیون فتح‌الله گولن (نوری‌ها) که بازار ترکیه و روشن‌فکرهای مذهبی را پشت سر خود دارد،
2-مسائل مناطق کردنشین در شرق ترکیه، حکاری، شرناک، مرک و دیاربکر،
3- درگیری با PYD و PKKدر شرق عراق و مرز سوریه،
4-اختلاف‌نظر با روسیه در مورد اوکراین،
5-فشار پوتین در موضوع عقب‌نشینی نیروهای ترک از مرز سوریه.
همه این مسائل و تورم شدید و افت ارزش پول ملی باعث شده است سیاست اقتصادی به اقتصاد سیاسی تبدیل شود.