واردات؛ ضربه مهلک بر صنعت واگن سازی

صنعت حمل و نقل آنلاین: در این سال¬ها که به نام اقتصاد مقاومتی نامگذاری شده، کارشناسان حوزه اقتصاد یکی از راه¬های رهایی از مشکلات اقتصادی را حمایت از تولیدات داخلی و جلوگیری از واردات می¬دانند و با تاکید بسیار بر حمایت از تولیدات داخلی، آن را ستون فقرات اقتصاد مقاومتی می¬نامند. اما در بسیاری از صنایع مانند واگن¬سازی با وجود آن که توانایی تولید واگن ملی در کشور وجود دارد و نیز در شرایطی که واگن¬سازان کشور سرمایه¬های کلانی برای خطوط تولید هزینه کرده¬اند و برای بقا و توسعه این صنعت نیاز به عزم جدی دولت در حمایت از خود دارند،کماکان شاهد برگزاری مناقصات بین-المللی و واردات در این حوزه هستیم. به نظر برخی کارشناسان چنانچه از تولیدکنندگان و واگن‌سازان داخلی در قالب‌ پرداخت یارانه و انتقال تکنولوژی‌های مدرن حمایت شده و مشکلات پیش روی آنها برطرف شود، در این صنعت به خودکفایی خواهیم رسید و بالعکس عدم حمایت از واگن¬سازان داخلی نتیجه‌ای جز بیکاری تعداد زیادی از شاغلان این صنعت و بر باد رفتن سرمایه¬های ملی در پی نخواهد داشت. جلوگیری از واردات، برگزاری مناقصات داخلی و تامین اعتبار لازم، از مواردی است که در این راستا و در جهت توسعه این صنعت از دولت انتظار می¬رود. بدین منظور با مهندس رامین مسعود قائم مقام مدیرعامل شرکت واگن¬سازی تهران در خصوص چالش¬ها و موانع پیش¬رو در جهت ساخت و تولید واگن¬های مترو در کشور به گفتگو نشسته¬ایم:

امروزه بحث توسعه ریلی کلان¬شهرها در کانون توجه جدی برنامه¬ریزی مدیریت¬های شهری قرار گرفته است. از سوی دیگر تامین واگن و تجهیزات مربوطه موضوعی است که مورد مناقشه بین تولیدکنندگان داخلی و واردکنندگان است. در این میان کارخانجات واگن¬سازی کشور به طور اعم و واگن¬سازی تهران به طور اخص با چه مسایل و مشکلاتی برای تامین نیاز داخلی رو به رو است؟
به طور کلی و به لطف خداوند متعال مشکلی از نظر تکنولوژی و مونتاژ واگن مترو و تعمیرات اورهال آنها در کشور وجود ندارد. شرکت واگن¬سازی تهران طی 14 سال فعالیت خود 80% واگن¬های موردنیاز مترو تهران و 100% واگن-های خط 2 مترو مشهد و 2 رام قطار مترو کرج را تامین کرده است. صرفا چند چالش¬ در صنعت ریلی مترو وجود دارد که لازم است با تخصیص منابع و نیز تغییر رویکردهای مدیریتی مرتفع شود:
1) کمبود نقدینگی برای تامین واگن¬های مترو به طور عام در کشور در بدنه دولت و شهرداری¬ها
2) عدم مشاهده عزم جدی کارفرمایان دولتی در تامین واگن (با فرض تامین بودجه) از واگن¬سازان ذیصلاح و صاحب تجربه داخلی و متاسفانه تصمیم بر برگزاری مناقصات بین¬المللی به¬جای مناقصات داخلی که نهایتا منجر به کنار گذاشتن پیشرفت¬های حاصله در بومی¬سازی محقق شده40 درصدی واگن مترو توسط شرکت واگن¬سازی تهران خواهد شد. همینطور طولانی شدن زمان تامین (به دلیل نیاز به 8 الی10 ماه زمان طراحی جدید واگن) و همچنین افزایش سهم واگن CBU به دلیل ضرورت دسترسی سریع مترو تهران به واگن را در پی خواهد داشت.
توسعه و تامین واگن، اعم از باری و مسافری تا چه میزان می¬تواند نیازهای داخلی را تامین کند؟
شرکت واگن¬سازی تهران تاکنون بیش از 80% ناوگان برقی مورد نیاز مترو تهران را تامین کرده است و بسیاری از واگن¬سازان داخلی دیگر نیز در سایر حوزه¬های واگن باری و مسافری فعالیت کرده¬اند. مشکل اصلی در حال حاضر عدم استفاده از حداکثر ظرفیت نامی شرکت¬های واگن¬ساز داخلی است که در صورت رفع این مشکل و تامین به موقع و کافی اعتبارات، به کلیه نیازهای داخلی به واگن در داخل کشور، توسط واگن¬سازان داخلی پاسخ داده خواهد شد.
در حال حاضر مناقشه¬ای جدی میان وزارت صنعت و معدن و شرکت¬های حمل و نقل ریلی در مورد تامین واگن به وجود آمده است. از یک سو شرکت¬های حمل و نقل ریلی معتقدند تولیدات داخلی هم دیر به دستشان می¬رسد و هم گران است. از سوی دیگر وزارت صنعت و معدن در جهت حمایت از این صنعت جلوی واردات واگن را گرفته است. در مقام یک صاحب¬نظر در صنعت، این موضوع را چگونه تحلیل می¬کنید؟
در مورد گرانی واگن¬های داخلی باید گفت که اصولا واگن¬های تولید شده در داخل کشور به اتکاء متخصصان و با همراهی شرکت¬های قطعه¬ساز ایرانی در قیاس با واگن¬های ساخت خارج از کشور، علاوه بر اشتغال¬زایی، صرفه¬جویی اقتصادی بسیاری شامل کاهش هزینه¬های مونتاژ، حذف هزینه¬های کرایه و بیمه حمل واگن، حذف هزینه¬های گمرکی، کاهش هزینه¬های دوره گارانتی و خدمات پس از فروش و عموما کاهش هزینه ساخت اجزا واگن با توجه به تامین بخشی از قطعات در داخل کشور را به دنبال دارد. بنابراین صرفا نمی¬توان “صرفه¬جویی” را به “کاهش هزینه ساخت اولیه” محدود کرد. از این¬رو، گرانی واگن¬های داخلی سخن سنجیده¬ای نیست و البته در ارتباط با بومی¬سازی سیستم¬های پیچیده و حیاتی واگن¬های مترو ممکن است سرمایه¬گذاری اولیه ایجاد سایت و خرید تجهیزات اجرا و تست و آزمایش در ابتدای پروژه بالا باشد و در افزایش قیمت واگن تاثیر اولیه بگذارد ولیکن در تیراژ بالای واگن، هزینه¬ها کاهش خواهد یافت. بنابراین در راستای بومی¬سازی در فازهای اول برای برخی تجهیزات شاید افزایش قیمت احساس شود که لازم است در کشور همه کارفرماها تحمل و هضم این موضوع را به عنوان یکی از هزینه¬های بومی¬سازی داشته باشند تا بتوان از صنعت داخلی حمایت کرد و اما در خصوص طولانی بودن زمان ساخت واگن از سوی شرکت¬های واگن ساز داخلی، ذکر این نکته ضروری است که وجود “یک شرکت مادر متخصص” به عنوان جمع¬کننده و هدایت¬کننده این موضوع می¬تواند تا حد زیادی این مشکلات را مرتفع نماید و شرکت واگن¬سازی تهران آمادگی این نقش را دارد. به¬علاوه نباید طولانی بودن زمان ساخت واگن از طرف یک یا برخی از شرکت¬های واگن¬ساز داخلی را به همه واگن¬سازان داخلی تعمیم داد، به طوری¬که شرکت واگن¬سازی تهران پروژه¬های خود را برای کارفرمایان مختلف به موقع انجام داده است.
به نظر جنابعالی تولید شرکت واگن¬سازی تهران تا چند درصد می¬تواند صرفه¬جویی ارزی در پی داشته باشد؟
شرکت واگن¬سازی تهران در آخرین پروژه خاتمه یافته معادل 39% قیمت تمام شده قطارهای مترویی و 55% بهای تمام شده واگن¬های دو طبقه را به صورت بومی¬سازی محقق کرده است. به¬علاوه با توجه به توانایی انجام تعمیر و نگهداری تخصصی قطارها در همه رده¬ها (شامل سبک، نیمه سنگین، اورهال و بازسازی حوادث ریلی) و بومی¬سازی رده¬های سنگین تعمیراتی، این صرفه¬جویی دو چندان شده است.
در تولید واگن¬های مسافربری برای مترو، واگن¬سازی تهران چند درصد نیاز را تامین می¬کند؟
شرکت واگن¬سازی تهران تنها شرکت سازنده و تعمیرکننده موفق انبوه واگن¬هایی است که سال¬هاست مسافران مترو تهران را جابه¬جا می¬کند و امیدوار است بتواند این تجربه را در اختیار سایر کلان¬شهرهای ایران قرار دهد و این در حالی است که تاکنون قطار مترو ساخت سایر شرکت¬های داخلی وارد چرخه بهره¬برداری نشده است. بنابراین سهم شرکت واگن¬سازی تهران در حال حاضر در حوزه قطار بومی مترو در کشور 100% است.
جنابعالی اساسا رشد و توسعه صنعت واگن سازی را در چشم انداز 1404 چگونه ارزیابی می¬کنید؟
تعداد واگن¬های مترویی موردنیاز کشور تا سال 1404 به صورت تخمینی6000 دستگاه است که امید آن می¬رود که با حمایت و تقویت شرکت¬های واگن¬ساز و تخصصی شدن فعالیت هرکدام، بومی¬سازی واگن مترو به 85% افزایش یابد.
مساله تامین اعتبار و نقش بانک¬ها در تسهیل خرید و فروش واگن، موضوعی است که واگن¬سازان و خریداران همواره در این ارتباط مساله داشتند. آیا در این زمینه مذاکراتی هم صورت گرفته تا بانک¬ها به طور جدی نسبت به تامین اعتبار برای خرید واگن اقدام کنند؟
در پروژه¬های تامین واگن توسط شهرداری تهران، بانک¬شهر در حوزه تامین اعتبار برای خرید واگن¬های مترو تهران همکاری بسیار خوبی تاکنون داشته است.
غیر از تامین بخشی از واگن¬های تهران، آیا از متروی شهرهای دیگر کشور نظیر مشهد، تبریز، شیراز و اصفهان سفارش داشته¬اید؟
پروژه ساخت، مونتاژ، تست و تحویل100 دستگاه واگن EMU (معادل20 رام قطار) نو مترو مشهد از دیگر پروژه¬های در دست اجرای این شرکت است که در سال 95 تعداد20 دستگاه واگن (معادل 4 رام قطار) نو به مترو مشهد تحویل شده است و هم اکنون برای سایر کلان¬شهرها نظیر مترو اهواز مذاکرات فنی و قراردادی در دست اجرا است.
زمانی چینی¬ها در تامین واگن ظاهرا یکه¬تاز بودند و بعد از آن روس¬ها وارد میدان شدند. در حال حاضر که در شرایط پسابرجام به سر می¬بریم آیا همچنان از تکنولوژی این دو کشور بهره گرفته می¬شود یا با کشورهای قدر اروپایی نظیر آلمان وارد گفتگو شده¬اید؟
تاکنون در ساخت واگن¬های مترو تهران و مشهد و کرج که توسط واگن¬سازی تهران تامین شده است، از تکنولوژی شرکت-های صاحب صلاحیت اروپایی استفاده شده است به طوری که عمده تجهیزات موثر بر ایمنی قطارها از جمله سیستم رانش و تغذیه برق، تجهیزات ترمز و سیستم تولید هوا ، مکانیزم درب و …. به واسطه ضرورت رعایت ضریب بالای ایمنی، از سازندگان اروپایی شامل سوئد، آلمان، فرانسه و … تامین شده است. بنابراین مذاکره با کشورهای صاحب برند اروپایی موضوع جدیدی نیست ولیکن موضوع بسیار مهم در تامین واگن مترو، ارزیابی روابط بلندمدت پایدار سیاسی و اقتصادی با کشور مخاطب است که باید با توجه به ماهیت زمان¬بر بودن پروژه¬های تامین واگن مترو از این موضوع اطمینان حاصل کرد و سپس عقد قرارداد انجام داد.