صنعت حمل و نقل آنلاین: این مقوله در دنیای امروز بسیار قابل توجه است. زیرا روابط کشورها، حسن همجواری، ارتباطات مناسب، فضای کسب و کار آنها و احترام متقابل به فرهنگها، آداب و سنن و رفتارهای همسایگان باید بهصورتی مدنظر قرار داده شود که شرایط برد ـ اقتصادی/ اجتماعی در دراز مدت بهوجود آید. در دنیای امروز هر کشوری در جهت بهبود شرایط اقتصادی خود قدم برمیدارد. در اینصورت باید اجرای لجستیک بینالملل بهصورتی باشد که ضمن رشد و توسعه اقتصادی، شرایط مناسب برای تجارت با کشورهای دور و نزدیک بهوجود آید.
بارها شنیدهایم که به دلیل سرمایهگذاریهای فرامرزی نظیر کمک به یک صنعت در حال ورشکستگی در کشوری دیگر یا کشت فرامرزی برای تامین مواد غذایی و یا مشارکت در توسعه کشورهای جهان سوم یا در حال توسعه و یا همکاری در مباحث حفظ محیط زیست و انتقال تکنولوژی و دهها دلیل دیگر سامانههایی در مناطق دور دست راهاندازی کردهاند (نمونه جدید آن ایجاد پایگاهها و سامانههایی برای مبارزه با تروریست و بازسازی مناطق و کشورهای صدمه دیده از فعالیتهای تروریستی و جنگهای داخلی و غیره)
باید توجه داشت که در دنیای امروز، میزان هزینه انجام شده در لجستیک به سه عامل زیر بستگی دارد:
ـ سطح توسعه فعالیت اقتصادی و تجاری کشورها و تجارت بینالمللی آنها.
ـ کارایی، زیرا هر چه سامانههای لجستیکی کاراتر باشد، هزینههای آنها نیز کمتر خواهد بود.
ـ و در کشورهای توسعه یافته، حرکتی از تولید به سمت خدمات و تجارت ایجاد شده است و بخش تولید کالاهای با تکنولوژی کمتر یا متوسط به کشورهای با نیروی کار ارزان و منابع ارزان سپرده شده است.
تعامل منطقهای، ملی و جهانی:
ظرفیتسازی پایدار برای توسعه اقتصادی و امنیت ملی نیازمند بررسی و نگاه اجمالی به وقایع فراگیر و تعیین کننده بینالمللی در قرن بیستم و تاثیرگذاری و حساسیت خاورمیانه و تاثیرپذیری آن بوده و گذری سریع بر تحولات جهانی در چند دهه اخیر را میطلبد. همچنین نقش آفرینی گستره این منطقه (MENA) در اقتصاد، سیاست و امنیت جهان و اهمیت ژئو استراتژیک آن، در قرن بیست و یکم و آینده، نشانگر اهمیت بررسی نقش لجستیک بینالملل در توسعه پایدار است.
در فرآیند توسعه مناطق، نخستین گام، ارزیابی دقیق ظرفیتهای بالقوه محیطی و فرصتهای ملی و فراملی به منظور دستیابی به مهمترین و پیشتازترین عرصههای تحرک است. بر این مبنا ترسیم محورهای عملیاتی و سوابق این مسیرها بسیار قابل تعمق است.
برای مثال در چند هزار سال گذشته، محورهای راه شاهی، راه ابریشم، راه ادویه و … که از جنوب کشور عزیزمان به نقاط شمالی و شمالغربی و شمالشرقی و سرزمینهای مجاور ایجاد و احداث گردید، نشانهای از ارتباطات ملی و منطقهای و جهانی ایرانیان از دیرباز است.
بر فراز همه این ظرفیتهای متنوع، «موقعیت ارتباطی» این محورها و استعدادهای پنهان و آشکار میتواند موجبات روانسازی مبادلات خارجی و در واقع تعامل منطقهای را فراهم ساخته و پاسخگوی نیازهای گسترده و متقابل جهانی شود. براساس واقعیات بینالملل، هر سال حجم بسیار عظیمی از کالا و مسافر، بین قارهها و کشورهای دنیا جابهجا شده و در بخش کالا مبادلات عظیم به زندگی ملتها در جهان کنونی معنا بخشیده و تداوم آن را تضمین کرده است.
هرگونه خدشه در این فرآیند حیاتی، از آغاز تا پایان، با ایجاد دشواریهای فرا راه، به فراخور، روند امور و “نظم مستقر“ را در جهان و گاه منطقه مورد بحث (MENA)، با اختلالهای جاری و چالشانگیزی روبرو میکند.
این تجارت عظیم و پر دامنه منطقا نیازمند شبکههای فیزیکی و مجازی (IT)، راههای ارتباطی قابل اتکا، بنادر و ترمینالها، مدیران متخصص و آموزش دیده، زیرساختهای اداری و مالی و قانونی، اتاقهای بازرگانی متخصص، حضور فعال در مجامع بینالمللی (اقتصادی/ تجاری و اجتماعی/ فرهنگی و ….) است.
با توجه به آنکه توسعه، مستلزم سرمایه بوده (هم سرمایه فیزیکی و هم منابع انسانی) و بهعلت کمیابی “سرمایههای قابل تخصیص و قابل اتکا“ مشکلی فراگیر در منطقه پدیدار شده است، محدودیت منابع داخلی و نیز الزامات و نظامات فنی، تکنولوژیکی، حقوقی و مدیریت پروژههای توسعهای، مالا همه کشورها را متوجه منابع و تعاملات بیرونی کرده است.
روند “انباشت سرمایه“، اما در جهان ساخته “رقابت“ و پرداخته “نوآوری“، نیازمند تدابیر کارآمد استوار بر ظرفیتهای واقعی و قابل حصول داخلی و متناسب با تقاضاهای خارجی و هشیاری در “شکار فرصتها“ است. به بیان دیگر، تعامل معنادار ظرفیتهای داخلی و خارجی است که فرایند «انباشت» را در کشورها امکانپذیر میکند.
به گواه دادههای معتبر، بخش قابل ملاحظهای از این عرضه و تقاضای عظیم جهانی، متوجه منطقه گستردهای است مشتمل بر خاورمیانه، شمال آفریقا و آسیای مرکزی، که شاید ایران و عراق و سوریه در مراکز آن واقع شده باشند.
بدین جهت است که بررسی ظرفیتها و قابلیتهای بالقوه داخلی و خارجی به منظور دستیابی به تدابیر قابل حصول برای تعامل با اقتصاد خارجی و ملی، اهمیت ویژهای دارد.
بر این مبنا، سوال پایهای در برابر فرآیند توسعه و نظام تصمیمگیری منطقه این است که چگونه میتوان در حجم عظیم مبادلات و ترانزیت نفت و گاز و کالاهای جهانی از محورهای “شمال/ جنوب“ و “شرق/ غرب“ و آثار گسترده اقتصادی و اجتماعی و … آن سهم قابل ملاحظهای بهدست آورد؟ همچنین آیا کشور عزیزمان ایران میتواند در این تعامل منطقهای نقش کاتالیزور داشته و از اعتبار ویژه تاریخی، فرهنگی، جغرافیایی، منابع زیرزمینی و نیروی جوان تحصیل کرده استفاده مناسب نماید؟
در جستجوی مدلهایی برای توسعه نقش لجستیک بینالملل در توسعه پایدار
کنفرانس وزیران در نوامبر 2006 سئول با موضوع بررسی زیربنای لجستیکی منطقه آسیا و اقیانوسیه (ESCAP) با بینش آیندهنگر و توسعه لجستیک بنگاه و لجستیک ملی کشورها و نهایتا ایجاد سامانههای در هم تنیده و پیوسته لجستیکی و حمل و نقل بین وجهی جهت توسعه متوازن و پایدار کشورهای آسیا و اقیانوسیه برگزار شد.
در اینگونه مطالعات، مباحث زیر بررسی شد:
ـ بررسی آخرین و روزآمدترین روندها و سامانههای برگرفته از انگارههای لجستیکی و زنجیره تامین.
ـ بررسی تغییر مدل تولید و توزیع جهانی.
ـ استفاده از فناوریهای نوین در توسعه حملونقل کشورهای در حال توسعه و هماهنگی فیمابین حملونقل و تجارت کالاها.
ـ بررسی توسعه تجاری بنادر منطقهای به منزله پایگاه مراکز لجستیکی.
در واقع، زنجیره تامین مستلزم نوعی “اتحاد استراتژیک“ بین شرکاء و همبستگی سیاستهای کلان است. برای مثال در مقوله بندر، رقابت و نیاز به بازاریابی و تجارت دریایی بسیار با اهمیت است. بهطوریکه رقابت بین بنادر، آنها را به بنادر محلی، ملی، منطقهای، منطقهای به سوی فراساحل در کشورهای دیگر یا بهعبارتی دروازههای کشورهای ثالث، قطب یا کانون منطقهای و نهایتا کانونهای بینالمللی ردهبندی کرده است.
در دنیای امروز بسیاری از بنادر با پیکرهبندیها و اشکال متفاوتی رفاقت و همکاری را بهجای رقابت در پیش گرفتهاند. اتحاد استراتژیک بین بنادر شمال اروپا (انتورب، رتردام، هامبورگ، برلن، برمرهاون، لوهاور) در ارتباطات فراساحلی رودخانهای، ریلی و جادهای و دریانوردی ساحلی فیمابین برای جذب سهم بیشتری از بازار و برآوردن نیازهای بازارهای کشورهای اروپایی، از این دست مدلهای همکاری است.
نمونه قدیمی مدل ایجاد سازمان اینترکانتینر در دهه 60 میلادی است. سازمان اینترکانتینر طرحی را با عنوان Pool Container جهت یکنواختی در امر تجارت و تحولی در تولید و توزیع محصولات در آن سالها ایجاد کرد.
