مارکتینگ حلقه مفقوده گردشگری سلامت

صنعت حمل و نقل آنلاین: در سال­های اخیر گردشگری از حالت عام خارج شده و به شاخه­های تخصصی نظیر گردشگری فرهنگی، گردشگری ورزشی، گردشگری ماجراجویانه، گردشگری مذهبی و گردشگری سلامت و غیره تقسیم شده است که از این میان گردشگری سلامت و زیرشاخه­های آن به دلیل گستردگی دامنه و سودآوری بالا، بیش از پیش در دنیا مورد توجه قرار گرفته است. در کشور ما نیز در چند سال گذشته با توجه به ظرفیت­های موجود در این زمینه توجه ویژه­ای به این شاخه از گردشگری شده است اما مانند سایر بخش­ها در راه توسعه، با چالش­هایی مواجه است. در مورد وضعیت کنونی گردشگری سلامت در کشور و راهکارهای غلبه بر موانعی که در توسعه این نوع از گردشگری وجود دارد با دکتر محمد پناهی، نایب رییس انجمن گردشگری سلامت و رییس کمیته بهداشت و سلامت گردشگری حلال گفتگویی به شرح زیر داشتیم:

وضعیت گردشگری سلامت با توجه به موقعیت ایران در منطقه، چگونه است؟

گردشگری سلامت پیشینه طولانی در ایران دارد. در دو-سه دهه اخیر نیز شاهد جهش خوبی در این زمینه بوده­ایم. زیرساخت­های درمانی و بهداشتی به جایگاه قابل رقابتی رسیده است. البته باید بدانیم که ایجاد شرکت­های خصوصی، موجب رشد و آموزش گردشگری سلامت در ایران شده است. همچنین برای گسترش و بهبود این صنعت در ایران با کشورهای همجوار نیز رایزنی­های خوبی صورت گرفته که هم اکنون می­توانیم نتیجه آن را بر گردشگری سلامت مشاهده کنیم. با پیگیری­ها و فعالیت­های انجمن گردشگری و همچنین شورای راهبردی گردشگری که در سال 1393 ایجاد شد و نیز با همکاری پزشکان و فعالان این حوزه، توانسته­ایم به ساماندهی کلان توریسم سلامت بپردازیم.

در چند سال اخیر شرکت تخصصی گردشگری سلامت را تاسیس کردیم و همچنین طرح IPD (اینترنشنال پیشن دپارتمان) در کارگروه­های مختلف را به وجود آوردیم که عامل پیشرفت و توسعه این صنعت در کشور بود. همچنین با شرکت و حضور در همایش­های بین­المللی که در کشورهای مختلف برگزار می­شود، توانسته­ایم ایران را به عنوان یکی از قطب­های گردشگری سلامت، در خاورمیانه معرفی کنیم.

چه عواملی می­تواند در رشد و توسعه این شاخه از گردشگری تاثیر داشته باشد؟

توریسم سلامت ارتباط مستقیمی با زیرساخت­ها، پزشکان متخصص، قیمت مناسب خدمات ارایه شده به بیمار و مارکتینگ دارد. در زمینه­های ذکر شده در کشور دارای نواقصی هستیم ولی بیشترین چالش و نقطه ضعف ما در حوزه مارکتینگ (معرفی بسته­های خدماتی به بیماران) است. تا زمانی که بازاریابی و معرفی خدمات در کشور به درستی صورت نگیرد و کشورهای همسایه به قدرت علمی ایران در حوزه پزشکی پی نبرند، نمی­توانیم به جذب توریسم و سرمایه بپردازیم و از ظرفیت­های پزشکی و درمانی که در کشور وجود دارد به صورت کامل بهره­برداری کنیم. با اینکه بسیاری از منتقدان، امنیت را نقطه ضعف ایران در جذب گردشگری سلامت می­دانند، باید ذکر کنم که امنیت ایران برای گردشگران با توجه به آمارها و مطالعات موجود از سطح خوب و مناسبی برخوردار است. مهم­ترین نکته­ای که باید در گردشگری سلامت به آن اهمیت دهیم و به نوعی حلقه مفقوده این صنعت به حساب می­آید، مارکتینگ است. ما در ایران برنامه مناسبی برای تبلیغات و جذب گردشگر سلامت نداریم.

وضعیت  NGOها در ایران در این زمینه چگونه است؟

انجمن­های گردشگری سلامت در کشور یا شکل نگرفته­اند و یا فعال نیستند و این حوزه هنوز به شکل دولتی اداره می­شود. برای اینکه بتوانیم در این صنعت به توسعه و پیشرفت مناسب دست پیدا کنیم بایدNGO ها را فعال کنیم. به عقیده من انجمن­های تخصصی باید در ارتباط با این حوزه شکل بگیرد و این انجمن­ها علاوه بر معرفی خدمات درمانی و پزشکی کشور به مارکتینگ و بازاریابی نیز بپردازند. به عبارتی جذب سرمایه از طریق همین انجمن­ها و بخش­های خصوصی محقق می­شود.

با شناختی که از سازوکارها و فعالیت­های درمانی در کشور دارم، زمانی می­توانیم پابه­پای کشورهای پیشرفته در این زمینه رشد کنیم که بتوانیم بخش خصوصی را در این حوزه فعال کنیم. متاسفانه بخش خصوصی تاکنون در این بخش وارد نشده و فعالیتی در این بخش از طرف افراد دارای سرمایه شکل نگرفته است.

به نظر شما، تحریم­ها در عدم پیشرفت کافی در این حوزه موثر بوده است؟

بیمارانی که برای درمان به ایران مراجعه می­کنند، از کشورهای همجوار و همسایه هستند و به همین دلیل تحریم­ها بر این موضوع تاثیری نداشته است. توریسم درمانی ما هم اکنون محدود به کشورهای همسایه می­شود. ما با کشورهای همسایه نقاط اشتراک زیادی داریم و ارتباطات ما با این کشورها دایمی و همیشگی بوده است. بنابراین موضوع تحریم کمترین تاثیر را در جذب گردشگری درمانی داشته است.

توریسم درمانی در سال گذشته  برای کشور چه میزان درآمدزایی داشته است؟

در خصوص میزان درآمد کشور از بخش گردشگری سلامت، آمار دقیقی وجود ندارد اما گفتنی است که ایران در حوزه­های گردشگری زیارت و سلامت از ظرفیت­های خوب و مناسبی بهره­مند است. این دو نوع گردشگری می­توانند برای کشور درآمد درون­زا داشته باشند و در راستای اقتصاد مقاومتی به کشور کمک کنند. اگر بخواهیم اقتصاد کشور را به سمت اقتصاد درون­زا ببریم، حتما باید این دو نوع گردشگری را در کشور توسعه دهیم.

حدود 600  هزار نفر هر سال از عراق وارد کشور می­شوند. از کشورهای آذربایجان، لبنان، عمان و حاشیه خلیج فارس نیز حدود 400 هزار نفر که از این میزان، حدود یک میلیون نفر یعنی20 درصد از آنها، گردشگران درمانی­ هستند.

آمار تقریبی که در سال 1395 به دست آورده­ایم، نشان می­دهد حدود 200 تا 300 هزار نفر از این میزان، همزمان برای گردشگری سلامت و گردشگری زیارتی وارد ایران شده­اند که از این طریق درآمدی حدود 2/1 میلیارد دلار نصیب کشور شده است. پیشرفت و توسعه توریسم درمانی در ایران باید به اندازه رشد کشورهای همسایه برسد. ما نباید با توجه به سابقه و تجربه­ای که در این حوزه داریم از رقبای خود مثل ترکیه، هندوستان و اردن عقب بمانیم. ما از لحاظ زیرساخت­ها هم تراز با هندوستان و ترکیه هستیم و از لحاظ نیروی علمی و پزشکی کشور نیز رتبه بهتری نسبت به این کشورها داریم. بنابراین باید این جایگاه و رتبه علمی را اطلاع رسانی کنیم و برای این منظور حتما باید در تمامی نمایشگاه­های تخصصی این حوزه شرکت داشته باشیم.

چه راهکارهایی برای توسعه توریسم درمانی دارید؟

یکی از راهکارهای توسعه گردشگری سلامت حضور بخش خصوصی در این زمینه است. متاسفانه تا زمانی که بخش خصوصی وارد این حوزه نشود ما نمی­توانیم به تعالی و رشد لازم برسیم. باید تا جایی که امکان دارد دسترسی بخش خصوصی را افزایش داده و دخالت بخش دولتی را کم کنیم. البته یکی از چالش­های دیگر که همچنان با آن مواجه هستیم، فرآیند صدور تسهیلات، ویزا، خدمات اقامتی و… است. باید به سیستم درمانی کشور ساختار مناسبی داده و این اقدامات را با سرعت بیشتری انجام دهیم.

در زمینه زیرساخت­های درمانی با چه مشکلاتی مواجه هستیم؟

در حال حاضر امکانات زیرساختی و مدیریت خدمات گردشگری ایران با کشورهای پیشرفته فاصله دارد. اگر چه به جرات می توان ادعا کرد که ایران برای جذب گردشگر سلامت دارای ظرفیت‌ متعددی نظیر چشمه‌های آب معدنی، نمکزارهای کویری، بخش‌های درمانی ناباروری، دندانپزشکی، مراکز دیالیز و انواع جراحی‌­های قلب، پلاستیک و چشم است اما برای جذب یک گردشگر در مرحله ابتدایی باید امکانات زیرساخت و مدیریت خدمات مناسبی داشته باشیم که متاسفانه در این زمینه هنوز دچار ضعف هستیم.

توسعه گردشگري سلامت را مي­توان به عنوان يک استراتژي ملي، علاوه بر استفاده بهينه از سرمايه­هاي داخلي و افزايش درآمد برای کشور، به عنوان يک بازوي امنيت ملي دانست. بازار گردشگري سلامت به عنوان يکي از صنايع درآمدزا و رقابتي در دنيا مطرح شده و از حوزه­هاي نوين گردشگري پيشرفته است. در سطح کلان، دولت­ها علاقه­مند به بهره­مندي از مزاياي اقتصادي ناشي از اين صنعت هستند. البته رقابت فزاينده­اي ميان کشورهاي مختلف به ويژه کشورهاي در حال توسعه آسيايي براي جذب گردشگران سلامت آغاز شده است. گردشگري سلامت اگر به عنوان يک اولويت هم در نظر گرفته شود، ايران مي­تواند بالقوه از خارج شدن ارز و نيروي انساني به ديگر کشورها جلوگيري کند. در چند سال گذشته، به تعداد افرادي که به منظور استفاده از خدمات سلامت از ایران خارج شده­اند افزوده شده است. ما می­توانیم با اقدامی مناسب از این روش نادرست جلوگیری کنیم.