طبقه‌بندي متصديان لجستيک (بخش 4)

1- مقدمه

بسته به نوع بار و ميزان برون­سپاري فعاليت­های لجستیکی، خدماتی که از سوي متصديان لجستيكی ارائه می‌شود، به نحو قابل‌توجهی متفاوت است. اساساً متصدیان لجستيك (Party-Logistics) را می‌توان به چهار گروه عمده تقسيم کرد که مهم‌ترین گروه قابل بررسی، گروه سوم یا (Third Party Logestics-3PL) است؛ زیرا همان‌گونه که متعاقباً ملاحظه خواهد شد، گروه اول و دوم تا حدود بسیار زیادی، جنبه اختصاصی داشته و گروه چهارم نیز معمولاً مشاوران و خبرگان امر لجستیک هستند.

2- طبقه­بندی متصدیان لجستیک

لجستيک گروه اول (1PL)(1)

معمولاً اگر تولیدکننده یا عرضه­کننده­ای، به‌طور اختصاصی و انحصاری، از پتانسیل و امکانات عرضه خدمات لجستیکی مربوطه برخوردار باشد (مثلاً دارای سیستم حمل و نقل و امکانات توزیع اختصاصی داشته باشد)، به این مجموعه، عرضه‌کننده خدمات لجستیک شخص اول گفته می‌شود. کمپانی‌های بسیار بزرگ عرضه‌کننده مثل بایر آلمان، ب‌آ‌اس‌اف یا کمپانی‌های بسیار بزرگ فولادسازی مثل متال‌گزلشافت، تیسن‌گروپ، مانسمان، کروپ که از بنگاه­های لجستیک انحصاری و اختصاصی برخوردار بوده و به شخص دیگری اجازه نمی‌دهند در کار تحویل کالایشان دخالت کند، مشمول فعالیت‌های شرکت‌های لجستیک گروه اول هستند.

لجستيک گروه دوم (2PL)(2)

این دسته از طبقه‌بندی گروه‌های لجستیکی، معمولاً مربوط به خریداران می‌شود که از کمپانی‌های بزرگ لجستیکی انحصاری جهت انجام خدمات مورد نیاز برخوردار هستند. مثل گروه پ‌اس‌آ فرانسه (مالک پژو و سیتروئن) یا گروه رنو یا حتی ارتش ترکیه که از شرکت بسیار بزرگ امسان برخوردار است.

لذا در این بخش آنچه مهم و مورد بحث تفصیلی قرار می‌گیرد، مشخصات، عملیات و تعاریف لجستیک گروه سوم است.

لجستيک گروه سوم (3PL)(3)

لجستیک گروه سوم، بر اساس تعريف CSCMP(4)، بنگاه­هایی هستند که ترکيب و مجموعه­ای از خدمات لجستيک را به مشتريان خود عرضه می‌کنند. اين خدمات به­صورت بسته­ای و يکپارچه ارائه می‌شود و از جمله شامل حمل‌و‌نقل، انبارداری، خدمات سکوهای خرده بار حمل‌و‌نقل ترکیبی و ترانس‌شيپمنت، مديريت انبار، دسته­بندی، بسته­بندی و فورواردرينگ بار است. ويژگی اصلی اين شرکت‌ها آن است که خدمات خود را به­صورت يکجا و طی يک قرارداد و در قالب يک بسته (one stop shop) به مشتريان خود ارائه کرده و با استفاده از انواع شرکت‌های ثالث بيرونی، خدمات لجستيک لازم برای قسمتی يا تمامی فعالیت‌های مديريت زنجيره عرضه را به مشتریان خود ارائه می‌کنند، ضمن آنکه اين شرکت‌ها از انعطاف کافی برای تطبيق کامل خدمات خود با نياز مشتريان بر اساس شرایط بازار و ویژگی‌های تقاضا برخوردار هستند. البته با توجه به جديد بودن اين رشته، تعاريف آن نيز توسط متخصصان ذی‌ربط در دست مناقشه و گفت‌وگو است و کماکان در دهه دوم قرن 21 نیز ادامه دارد. بنابراین به­منظور نشان دادن مباحث و اختلافات موجود (در سال 2003 Hertz and Alfredsson)(5)، لجستيک گروه سوم (3PL) را به 4 گروه مختلف به شرح زیر تقسيم کردند که البته در ادامه طبقه­بندی‌های سه‌گانه جدید روز نیز مورد بحث قرار می‌گیرد:

شرکت‌های 3PL ارائه‌دهنده فعالیت‌های استاندارد (Standard 3PL provider)

این نوع شرکت‌ها معمولاً وظایف و فعالیت‌های اصلی لجستیک، شامل: جمع­آوری، بسته­بندی، انبارداری و توزیع را عهده­دار بوده و در کنار این‌گونه از فعالیت‌ها، عموماً فعالیت‌های دیگری نیز دارند.

شرکت‌های 3PL ارائه‌دهنده خدمات (3PL Service Developer)

این گروه از شرکت‌های 3PL، معمولاً خدمات پیشرفته حاوی ارزش‌افزوده را به مشتریان خود ارائه می‌دهند. از قبیل: خدمات پیگیری و ردیابی، انبارداری و سکوهای متقاطع و خرده بار، بسته­بندی‌های خاص یا ارائه سیستم‌های امنیتی خاص.

شرکت‌های 3PL معطوف به مشتری (Customer Adaptor 3PL)

این گروه از شرکت‌ها، حسب درخواست مشتری وارد عمل شده و معمولاً کنترل تمامی فعالیت‌های لجستیکی آن شرکت را بر ­عهده می‌گیرند.

شرکت‌های 3PL گسترانگر مشتری (3PL Customer Developer)

این گروه از شرکت‌ها، معمولاً بالاترین سطح خدمتی را که شرکت‌های 3PL می‌توانند ارائه کنند را عرضه می‌کنند. این نوع فعالیت زمانی ارائه می‌شود که شرکت 3PL خود را با شرکت مشتری هم­بسته و تلفیق کرده و تمامی فعالیت‌های لجستیکی شرکت مشتری را عهده­دار می‌شود. این نوع شرکت‌های 3PL معمولاً با تعداد کمی از مشتریان فعالیت می‌کنند و وظایف گسترده و دامنه­داری با تمامی جزییات را عهده­دار می‌شوند.

در حال حاضر، در آمریکا بزرگ‌ترین شرکت‌های 3PL (5 شرکت اول بر اساس فضای انبارش) عبارتند از(6):

DHL Exel Supply Chain: با بیش از 94 میلیون فوت مربع فضای انبارش

Jacobson Companies: با 35 میلیون فوت مربع فضای انبارش

GENCO: با حدود 35 میلیون فوت مربع فضای انبارش

Ozburn Hessey Logistics: با بیش از 30 میلیون فوت مربع فضای انبارش

Caterpillar Logistics Services: با 29 میلیون فوت مربع فضای انبارش

2-4- لجستيک گروه چهارم (Fourth Party Logestics-4PL)

اين نوع از بنگاه‌ها را می‌توان خبرگان امر لجستیک تعريف کرد که معمولاً شرکت‌های مشاور و با تخصص لجستيک، حمل‌و‌نقل و مديريت زنجيره عرضه هستند و عمدتاً سرمایه­گذاری‌های کلان شرکت‌های 3PL را ندارند. نمونه­هایی از اين نوع شرکت‌ها از قبیل شرکت‌های زير هستند:

SCMO – CPCS- BMT – Deloitte – LOC – Capgemini – 3t Europe – Morpheus – GL Noble Denton – Brookes Bell -T&MC – Global Maritime – Andrew Moore & Associates – Accenture

ضمناً بايد توجه کرد که تعاريف استاندارد اين نوع بنگاه‌ها هنوز مورد بحث و گفت‌وگوی متخصصان اين رشته است.

3- چگونگی ظهور و گسترش شرکت‌های لجستیک گروه سوم (Third Party Logistics Providers)

گسترش شرکت‌های لجستیک گروه سوم (3PL) به دهه 80 میلادی بازمی­گردد. دوره­ای که طی آن شرکت‌های تجاری، آغاز به جست‌وجوی راه­های جدید برای برون­سپاری فعالیت‌های لجستیک خود، جهت امکان تمرکز بر فعالیت‌های اصلی تجاری خود کردند.

یکی از شرکت‌های اصلی که نامش با ظهور و گسترش شرکت‌های لجستیک گروه سوم همراه است و زمینه‌ساز انقلاب در شرکت‌های 3PL است، کمپانی FedEx(7) است. خدمات حمل شبانه کالا و رساندن آن در اول وقت به­دست مشتری، به­طور کلی باعث تغییر چگونگی عملیات مبادلات و جابه‌جایی کالا بین شرکت‌ها و نیز شرکت‌ها و مشتری شد. روش مورد استفاده این شرکت، موجب شد تا شرکت امکان استفاده از روش‌های درست به­موقع(8) را کسب کند و موجب صرفه‌جویی در فضای انبار و کاهش کلی هزینه‌ها شود. استفاده از روش عکس‌العمل خدماتی کارآ به مشتری(9) نیز منجر به کوچک‌تر شدن محموله شد که به نوبه خود باعث افزایش دقت زمانی تحویل و کاهش بیشتر هزینه‌ها شد.

شعار مورد استفاده این شرکت (که کماکان مورد استفاده است) آن است که: «ما کالای شما را به­موقع و اول وقت (مثلاً 8 صبح) و بدون نیاز به بیدار ماندن شما تحویل می‌دهیم. لذا روز خود را با دریافت به­موقع کالا یا بسته خود شروع کنید. هر کجا شما باشید ما هم برای رساندن به­موقع بسته و کالای شما حضور داریم.»

به­تدریج که سایر شرکت‌ها نیز منافع توزیع برون­سپاری شده و برون­سپاری عملیات انبارش را ملاحظه کردند، تعداد شرکت‌های 3PL نیز افزایش یافت و ارائه طیف گسترده­ای از خدمات نیز آغاز شد. افزایش تعداد شرکت‌های 3PL طبعاً موجب رقابت بین این نوع شرکت‌ها شد که یکی از نتایج بدیهی آن نیز صرفه‌جویی بیشتر شرکت‌های استخدام‌کننده آنان شد. جهان در اولین دهه قرن 21 شاهد رشد و گسترش شرکت‌های خدمات‌دهنده 3PLاز سطح محلی به منطقه­ای و درنهایت در سطح جهانی شد. فقط در آمریکا بازار شرکت‌های 3PL از یک رشد متوسط سالانه معادل 14.2 درصد در طول دهه 1996 تا 2006 برخوردار بود و تراز مالی این کشور حاکی از متوسط درآمد ناخالص سالانه حدود 90 میلیارد دلار است.

4 دلایل اصلی استفاده از شرکت‌های لجستیک 3PL

گرچه عموماً بیش از 5 دلیل برای رو آوردن به برون­سپاری و انتخاب یک شرکت 3PL وجود دارد، ولی در اینجا به 5 دلیل عمده و مشترک در این‌خصوص اشاره می‌شود:

استفاده از یک شرکت 3PL، به­منظور تأمین، تکمیل و حمایت از زنجیره عرضه و نیز آزمایش بازارهای منطقه­ای یا کشورهای جدید که شرکت فعلاً در آن حضوری ندارد و قصد ایجاد مراکز جدید توزیع را هم ندارد.

بهره‌گیری از خدمات شرکت 3PL، در مواردی که ماهیت فعالیت شرکت فصلی است، در این‌صورت استفاده از یک شرکت 3PL به شما اجازه می‌دهد تا بتوانید فضای انبار، نیروی کار و امکانات حمل‌و‌نقلی خود را متوازن کرده و از حمایت کافی در فصول اوج برخوردار شده و در ضمن در زمان‌های فرود از هزینه اضافه اجتناب کنید.

برای افزایش به موقع (on-time) عملکرد و ارتقای کارآیی سازمان از طریق مدیریت انبار و حمل‌ونقل، پیشنهاد می‌شود از یک خدمت‌دهنده 3PL با ویژگی برخورداری از تکنولوژی و فرآیندهای برتر نسبت به آنچه در سازمان وجود دارد، استفاده شود.

استفاده از یک شرکت 3PL، جهت برخورداری از مزیت نرخ کمتر حمل‌و‌نقل که توسط این‌گونه بنگاه‌های لجستیکی ارائه می‌شود. البته این امر باید توسط بنگاه‌هایی که از قدرت خرید بالاتر (به لحاظ حجم بالای باری که در اختیار دارند)، قدرت یکپارچه­سازی محموله و نیز تأمین نسبی بار در برگشت برخوردارند، استفاده شود.

استفاده از یک شرکت 3PL، به­منظور ایجاد سریع یک شبکه توزیع با شاخه­های متعدد (multi-location) و ریسک کمتر بدون آنکه نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان برای ایجاد شبکه توزیع از طریق خود شرکت باشد.

منافع اصلی استفاده از شرکت‌های لجستیک 3PL

انتخاب یک شرکت لجستیک مناسب برای مدیریت زنجیره تامین و عرضه سازمان، از اهمیت حیاتی برای فعالیت‌های آینده آن برخوردار است. برون­سپاری لجستیک یکی از مهم‌ترین مزیت‌های رقابتی برای هر شرکتی محسوب شده و در آینده نیز خواهد بود. در این‌خصوص چند مزیت یا منفعت کلی استفاده از یک شرکت 3PL، در میان مزایای مختلف آن وجود دارد که به شرح ذیل هستند:

انعطاف بیشتر (به­ویژه در هزینه­های متغیر)

بهسازی در کارآیی عملیاتی

افزایش در ظرفیت خدمت­رسانی به مشتری

کاهش هزینه­های سرمایه­ای (مثل هزینه تجهیزات یا احداث مراکز توزیع).

 

پی‌نوشت:

1 – First Party Logestics

2 – Second Party Logestics

3 – Third Party Logestics

4 – Council of Supply Chain Management Professionals-CSCMP

5- Hertz, Susanne; MonicaAlfredsson (February 2003). “Strategic development of third party logistics providers”. Industrial Marketing Management (Elsevier Science)

6- Source: Logistics Management

7- United States – FedEx® Tracking – Shipping – Freight – Delivery – Logistics service & Management – Supply Chain – Courier Services

8 – JIT-Just in Time

9 -(efficient-consumer-response- ECR)