ضرورت انتشار نشریه تخصصی “توسعه پایدار گردشگری”

صنعت حمل و نقل آنلاین: هم اکنون کمتر از ده نشریه در زمینه های گردشگری، هتلداری، میراث فرهنگی، رستوران داری و صنایع دستی به صورت مداوم یا متناوب منتشر می شوند که با توجه به گستردگی و اشتغالزایی صنعت گردشگری، پاسخگوی نیاز رسانه ای این صنعت نیست. کمی تورق در صفحات این نشریات نشان می دهد که پرداختن به مسایل ریشه ای مربوط به این حوزه در رسانه های دیداری، شنیداری و نوشتاری همچنان خالی است. معرفی جاذبه های گردشگری، رعایت استانداردهای هتلداری، آشنایی با تنوع غذاهای بومی، حفظ آثار تاریخی و توسعه صنایع دستی هر یک در جای خود مهم و از مولفه های بی تردید توسعه گردشگری به شمار می روند و مسوولان و برنامه ریزان به طور جدی می باید موانع گسترش و بهره برداری درست از این مولفه ها را شناسایی و برطرف کنند. اما در یک بررسی همه جانبه نگر، می بینیم که صنعت گردشگری ما در بسیاری از زمینه ها لنگ می زند و امور مربوط به آن منفعلانه صورت می گیرد. این که یک بخش مهم از استعداد بالقوه کشور، یعنی توسعه گردشگری، تابعی از متغیر شرایط سیاسی، اقتصادی و روابط بین المللی باشد، هیچ گاه هدف “توسعه پایدار گردشگری” محقق نخواهد شد. به همین دلیل جا دارد یک بار برای همیشه موضوع را در اسناد بالادستی دید بررسی کرد تا با تغییر دولت ها و مدیریت ها، برنامه های توسعه به طور عام و توسعه گردشگری به طور خاص لطمه نخورد.

ماهنامه صنعت حمل و نقل با چنین دیدگاهی و با تکیه بر 35 سال سابقه انتشار خود و پایه ریزی و راه اندازی نشریه سفر از اواخر سال 1368، در بررسی های کارشناسی خود دریافت که جای یک نشریه تخصصی در زمینه “توسعه پایدار گردشگری” خالی است. در جلسه ای که به همین منظور با حضور کارشناسان گرانسنگ گردشگری برگزار شد، جملگی به خلا چنین نشریه ای اذعان داشتند و انتشار آن را مورد تاکید قرار دادند. برای آشنایی بیشتر خوانندگان، مباحث این جلسه در اهمیت انتشار ویژه نامه “توسعه گردشگری” چاپ می شود.

در این مجله رویکرد اصلی ما شناسایی فرصتهای سرمایه گذاری و اقتصاد در صنعت گردشگری، پتانسیل ها و استعدادهای موجود در این بخش خواهد بود و تلاش بر آن است تا قوانین و مقررات حاکم بر این صنعت به نقد کشیده شود و راهکارهای تسهیل سرمایه گذاری و توسعه گردشگری ارایه شود.

این نشست با حضور آقایان ابراهیم پورفرج رییس جامعه تورگردانان کشور، دکتر علی رحیم‌پور استاد دانشگاه و مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری گردشگری بیمه ایران، دکتر مهدی اشراقی استاد دانشگاه، خسرو ایرانپور دبیر جامعه هتلداران ایران و رییس اتحادیه هتلداران مازندران، علیرضا زمانی دبیر ستاد هماهنگی خدمات سفر در سازمان میراث فرهنگی و پروین فرزانه کارشناس رسمی دادگستری در رشته ایرانگردی و جهانگردی برگزار شد.

مدير مسوول ماهنامه صنعت حمل و نقل این نشست را با بیان پرسشی مبنی بر ارایه نظر کارشناسی فعالان گردشگری درخصوص دلایلی که می تواند موجب انتشار و ظهور مجله ای تخصصی در حوزه توسعه پایدار گردشگری شود آغاز کرد.

علی رحیم‌پور با این تاکید که اگر بخواهیم از بعد فرهنگی به گردشگری بنگریم باز نمی توانیم از اقتصاد فرهنگ چشم پوشی کنیم اذعان داشت: گردشگری با فرهنگ و آداب و رسوم این مرز و بوم درهم آمیخته و برای روشن شدن این موضوع می توان به بافت فرش اشاره کرد. فرش از جمله صنایع دستی است که نه تنها با فرهنگ ایران عجین شده است، بلکه بافت آن با داستان های فراوان همراه است. بافنده هنگام بافت فرش شعر و لالایی زمزمه می کند و این نوا در تار و پود فرش نقش می بندد. در عین حال حواس پنجگانه در بافت فرش دخیل است و در این میان تمام احساس بافنده به فرش منتقل می شود. اگر چنین محصولی به مخاطب ارایه شود به جرات می توان گفت روح فرهنگ ایران منتقل شده است. این مهم یعنی اقتصاد فرهنگ.

از طرفی در دنیای امروز گردشگری را راه نجات منابع طبیعی میدانند. گردشگران خواستار گردشگری پایدار و در حوزه اکوتوریسم خواستار ملاحظات پایدار و زیست محیطی هستند. همین طور در گردشگری تهیه پیوست های فرهنگی مرسوم شده تا رضایت جامعه میزبان و همچنین گردشگران تأمین شود. امروزه در کشورهایی که گردشگری توسعه پیدا کرده است، شاهد آن هستیم که هزینه های دولت برای مقابله با ناهنجاری های اجتماعی و فسادهای اخلاقی بسیار کاهش یافته و دلیل آن ایجاد اشتغال است. در این کشورها یارانه های دولت در بخش بهداشت و درمان نیز کاهش چشمگیری پیدا کرده، چون نشاط و شادی بین مردم افزایش یافته و روحیه شهروندان و جامعه بهتر شده است. بنابراین دنیا امروزه به گردشگری بسیار فراتر از آن چه ما در ایران به آن نگاه می کنیم، می نگرد.

وی در ادامه به اقتصاد گردشگری اشاره کرد و گفت: اقتصاد گردشگری یعنی تضمین کیفیت خدمات و در عین حال باید این مطلب را مورد توجه قرار داد که در گردشگری با انسان روبه رو هستیم و از این رو می توان گفت گردشگری مشتری محور است و این نکته به آموزش نیروی انسانی تاکید می کند. اینگونه است که شاهد توجه گردشگران به هتلهای 5 ستاره هستیم. ما باید صنعت گردشگری را به سویی هدایت کنیم که گردشگران احترامی را که خواهان آن هستند ببینند.

به گفته رحیم پور، مصر به این مساله پی برده و به همین دلیل است که بیشترین سرمایه گذاری را در بخش راهنمایان گردشگری انجام می دهد، چراکه معتقد است یک راهنما و لیدر تور می تواند هر دلخوری که در طول مسیر برای گردشگر بوجود آمده است جبران کند. آنها معتقد هستند یک راهنمای خوب می تواند تمام کم و کاستی های سفر را با رفتار خوب خنثی کند.

این استاد دانشگاه در ادامه از گردشگری به عنوان راه نجات منابع طبیعی یاد کرد و افزود: در کشورهای پیشرفته در حوزه گردشگری، سعی بر آن است تا گردشگری را به نوعی پیش ببرند که گردشگری پایدار شکل گیرد در این میان مقصد را مدیریت می کنند و در عین حال به این امر واقف هستند که گردشگری مبارزه با مفاسد اقتصادی نیز هست چرا که تمام اقشار جامعه از آن منتفع می شوند.

تاثیر سفر در روح و روان و رفع بیماری های جسمانی، دیگر نکته ای بود که رحیم پور به آن اشاره کرد و ادامه داد:  اگر به جای هزینه های هنگفت در بخش درمان، بخشی از این هزینه ها را به بخش گردشگری واریز کنیم قطعا نتیجه آنرا خواهیم دید. چراکه سفر، سلامت روح و در نهایت سلامت جسم افراد را به همراه دارد. در بسیاری از کشورها، کارمندان را به سفر می فرستند تا به قول معروف ریلکس کنند و با آرامش خاطر به ادامه کار بپردازند. این آرامش نه تنها در درون آنها بلکه در جسم آنها نیز ظهور می کند و دیگر نیازی به صرف هزینه های هنگفت در بخش درمان نیست. تمام این نکات لزوم پرداختن به گردشگری و به تبع آن توسعه اقتصاد گردشگری را گوشزد می کند و مجله ای تخصصی تحت این عنوان که جای خالی آن در میان رسانه ها محسوس است می تواند به این بخش بپردازد. گردشگری نیازمند فعالیت و انتشار چنین مجلات تخصصی است.

درآمدهای حاصل از گردشگری را بازگو می کنیم

ابراهیم پورفرج رییس جامعه تورگردانان کشور نیز در ادامه این نشست با اشاره به این نکته که کسی نمی داند گردشگری چقدر درآمد دارد تصریح کرد: تحقیق و نوشته علمی در این خصوص وجود ندارد. همین امر سبب شده تا هر کس آمار و ارقام مختلفی از درآمد گردشگری ارایه دهد که گاها اشتباه است. به گفته وی هر گردشگر اروپایی و آمریکایی حداقل 2500 دلار برای گردشگری ایران درآمد ایجاد می کند و هر گردشگر زیارتی نیز حداقل 1500 دلار درآمد برای ایران به همراه خواهد داشت.

وی با تاکید برآنکه بهتر است بخش درآمدزایی  گردشگری روشن شود و این امر به اطلاع مسوولان و دولتمردان برسد گفت: تا زمانی که دولتمردان و نمایندگان مجلس نسبت به اقتصاد گردشگری و درآمدی که گردشگران می توانند برای کشور داشته باشند، اشراف پیدا نکنند نمی توان انتظار تصویب قوانینی همسو با توسعه گردشگری را داشت.

پورفرج معتقد است: تمام این نکات می تواند توسط رسانه ای تخصصی منعکس شود. حتی می توان درآمد حاصل از گردشگری را با درآمد صادرات پسته و زعفران مقایسه کرد چراکه جامعه تا حدودی نسبت به درآمد حاصل از صادرات کشمش و پسته اشراف دارد اما از درآمد گردشگری و آنچه می تواند به تمام اقشار جامعه تزریق کند مطلع نیست. باید درمورد این مسایل شفاف سازی شود. وی با اشاره به آنکه فعالان گردشگری نیز در عدم شفاف سازی درآمدهای حاصل از  این حوزه مقصر هستند گفت:  بسیاری از فعالان این حوزه حاضر نیستند درخصوص درآمدهایشان اطلاعات درستی ارایه دهند اما من اعلام می کنم که برای روشن شدن اقتصادی که توسعه گردشگری را می تواند به همراه داشته باشد با صراحت تمام این ارقام را اعلام خواهم کرد تا مردم باور کنند گردشگری چقدر میتواند در اقتصاد کشور تاثیرگذار باشد.

بنابراین ما از این رویداد استقبال می کنیم و ریز درآمدهای این صنعت را خواهیم گفت. در چنین نشریاتی شفاف می شود که چطور یک سرمایه گذار از سرمایه گذاری در دو دانگ هتل به ساخت پنجمین هتل خود می رسد. اگر اعلام کنیم و دولتمردان بدانند که این صنعت درآمد خوبی دارد، به آن توجه می کنند. اگر یک نشریه منتشر شود و در آن ریز درآمدها بررسی شود و حتی درآمد گردشگری با سایر صنایع مثل نفت، پسته و صادرات دیگر مقایسه شود، محاسن آن گفته شود و مشخص شود که گردشگری تنها صنعتی است که درآمد آن بین تمام اعضای جامعه تقسیم می شود و اقتصاد این صنعت، عادلانه ترین راه تقسیم منافع در تمام سطوح جامعه است، توجه مسوولان و دست اندرکاران صنعت را جلب می کند و به مشارکت وامی دارد. ما مایلیم حرف های گفته نشده را در این مجله بیان کنیم.

توجه به تجارت های کوچک و متوسط در حوزه گردشگری

مهدی اشراقی استاد دانشگاه نیز با تاکید برآنکه مسوولان متوجه سهم درآمدهای گردشگری نیستند از روشن نبودن سرمایه در گردش صنعت گردشگری سخن گفت و افزود:  باید توجه داشت سرمایه در گردش صنعت گردشگری ملموس تر از سایر صنایع است. راهکار مشخص کردن این مهم نیز فعال ساختن حساب های اقماری گردشگری است. درواقع با حساب های اقماری می توان نمایندگان و وزرا را نسبت به تاثیر عمیق اقتصاد گردشگری توجیه کرد. وی در ادامه با اشاره به سایر بخش های گردشگری یادآور شد: توسعه گردشگری تنها در بخش گردشگری ورودی نیست بلکه باید گردشگری داخلی را هم مد نظر قرار داد. طرح جامع گردشگری که کارشناسان امر دوباره روی آن متمرکز شده اند امری است که باید تمام بخش های گردشگری را توامان درنظر گیرد.

اشراقی همچنین بر توجه به تجارت های کوچک و متوسط در حوزه گردشگری تاکید کرد و گفت:  این بخش می تواند تا حدودی به رفع بیکاری کمک کند. با استفاده از اینترنت و ورود جوانان به این حوزه می توانیم تجارت های کوچک را در حوزه گردشگری فعال کنیم که به صورت مستقیم بر اقتصاد گردشگری تاثیرگذار خواهد بود. در واقع رسانه ها می توانند در معرفی این بخش ها به عموم جامعه تاثیرگذار باشند.

گردشگری الکترونیک و دنیای جدید پیش رو

خسرو ایرانپور دبیر جامعه هتلداران ایران نیز با اشاره به نبود حساب های اقماری در ایران تصریح کرد:  ما تنها کشوری هستیم که درصد آماری از درآمد گردشگری نداریم و نمی دانیم چند درصد درآمدمان مربوط به توریسم است، چند درصد تولید ناخالص داخلی کشور (GDP) به گردشگری اختصاص دارد این درحالی است که به زودی شاهد پیشروی گردشگری دنیا به سوی الکترونیکی و دیجیتالی شدن خواهیم بود. دیگر پذیرش هتل به این شکل که شاهد هستیم صورت نخواهد گرفت و همه چیز از پشت میز و توسط گردشگر هدایت خواهد شد. با این وجود اطلاعات کافی و درست در خصوص ایران و جاذبه های آن در هیچ سایتی منعکس نشده است. وی ادامه داد: هنگامی که حساب اقماری گردشگری نداریم مصرف گردشگری نسبت به مصرف کل کشور را نداریم. باید ذینفعان گردشگری را در حوزه حساب های اقماری دخیل کنیم تا همه متوجه شوند که هر گردشگر در هر مقصد چه میزان درآمد و چه تعداد شغل می تواند ایجاد کند. به طور مثال به واسطه گردشگری در هر مقصدی که یک شغل ایجاد می شود، یک و نیم فرصت شغلی دیگر نیز در سایر بخش ها ایجاد می شود.

ما جزو 155 کشوری هستیم که طرح جامع ندارد و در بسیاری از سایت های رسمی نیز جای ارقام گردشگری ایران خالی است. در گردشگری هر کس منافع خود را می بیند. ذینفعان گردشگری، دولت و سایر افرادی که در این صنعت دخالت دارند باید مشخص شوند. آمارهای جهانی موجود از این قرار است؛ هر یک واحد درآمد گردشگری در جامعه باعث ایجاد 2.5 واحد درآمد در همان مقصد خواهد شد. هر یک شغل در گردشگری باعث ایجاد 1.5 فرصت شغلی در سایر بخش ها می شود. این نشریه می تواند معرف و اشاعه دهنده پدیده های جدید در گردشگری نظیر تولیدات سبز، ذخیره انرژی و … باشد. این کار علاوه بر خدمت به مملکت کمک می کند همه اطلاعاتی که داریم، در اختیار ذینفعان قرار گیرد. حتی اگر در نمایشگاه ها هم شرکت کنیم، ارایه اطلاعات خام از جاذبه های گردشگری کشور سودی نخواهد داشت، بلکه باید پکیج های قابل ارایه سفر در نمایشگاه های گردشگری ارایه شود. اولین چیزی که این مساله احتیاج دارد، قانون است. قانونی که همه اجرا کنند. هر فعال این صنعت باید سهم خود را انجام دهد، آمار مربوط به حوزه خود را ارایه کند و با رعایت قوانین یک تحول ذهنی و درونی به وجود آید.

رییس اتحادیه هتلداران مازندران تصریح کرد: در عین حال باید گردشگری پایدار را مد نظر داشته باشیم و نیاز است تمام زنجیره های دخیل در حوزه  گردشگری از نیروی انتظامی گرفته تا محیط زیست به این امر واقف شوند. از این رو نیاز است تا رسانه ای تخصصی به مباحث توسعه اقتصاد گردشگری بپردازد و این امر را با نگاه تخصصی مورد بررسی قرار دهد.

سفر رفتن از جمله حقوق شهروندی است

علیرضا زمانی در ادامه این نشست اظهار کرد: شناخت جهانیان نسبت به ایران اندک است و در بسیاری از مواقع ایران را با عراق اشتباه می گیرند. وی با تاکید برآنکه گردشگری در تمام ابعاد آن در ایران حرفه ای نیست افزود: در بسیاری از موارد شاهد حضور افراد غیرمتخصص در مدیریت کلان بخش گردشگری بوده ایم. این امر نه تنها در بخش دولتی بلکه در بخش خصوصی و بخش مردمی فعال در حوزه گردشگری نیز نفوذ پیدا کرده و این بخش ها هم حرفه ای نیستند. این شرایط نه تنها برای دولت بلکه برای بخش خصوصی نیز مشکل ساز خواهد بود.

زمانی با اعتقاد برآنکه سفر از جمله حقوق شهروندی است که مردم مصرف کننده کالای گردشگری نسبت به این حق آگاهی ندارند یادآور شد: در ایران گردشگری را از وسط راه آغاز کرده ایم نه از ابتدا. از این رو متوجه نیستیم که چگونه باید ابتکار عمل را در دست بگیریم. حتی نمی دانیم با فرصت هایی که بدست می آید چگونه باید رفتار کنیم. در چنین شرایطی است که نه تنها در حوزه حساب های اقماری بی اطلاع هستیم بلکه به جای فرصت سازی فرصت سوزی می کنیم.

قوانین گردشگری

پروین فرزانه نیز بر نبود قوانین و مقررات صحیح در حوزه گردشگری تاکید کرد و گفت: قانون توسعه ایرانگردی و جهانگردی قانونی است که حدود 30 سال پیش تصویب شده است این درحالی است که ما نیازمند معرفی مراجع مختلف رسیدگی به امور گردشگری و سیاستگزاری های جدید در این حوزه هستیم.

در پایان این نشست، بر لزوم انتشار مجله ای تخصصی که به توسعه اقتصاد گردشگری بپردازد تاکید شد و گروه کارشناسی حمایت خود را از بخش های تخصصی این مجله اعلام کردند.

در پایان جلسه رحیم پور با اشاره به بخش هایی که می تواند سرفصلهای مجله توسعه گردشگری را تشکیل دهد گفت: توسعه فضای کسب و کار، مزیت های ویژه رقابتی اقتصاد گردشگری نسبت به فعالیت های دیگر، مزیت های ویژه رقابتی گردشگری ایران با سایر کشورها، عدالت اجتماعی (توزیع درآمد و سرمایه در اقشار مختلف جامعه)، بیمه، بانک و گردشگری، سرمایه گذاری، همایش ها و نشست های تخصصی، گردشگری از منظر عرضه و تقاضا (اقتصاد بازار)، اقتصاد گردشگری و مدیریت منابع، برند، شعار و لوگو می توانند بخشی از سرفصل های مجله توسعه گردشگری را به خود اختصاص دهند.